هدایت‌ها و ارزشها:بهشت و بهشتیان
آرشیو
چکیده
متن
تمامی مباحث پیرامون معاد، به دو نکته ختم می‌شود: 1. بهشت 2. دوزخ.
همهی ما تصوراتی از بهشت داریم که این تصورات بر اساس اطلاعات گوناگونی است که به اشکال مختلف به ما رسیده است؛ ولی ما هرتصوری از بهشت در ذهن خود داشته باشیم و هر اندیشه‌ای را در سر بپرورانیم، متأثر از مطلوبات و مواهب این جهان است و قطعاً فهم ما از بهشت کامل نخواهد بود.بهترین راه برای درک کیفیت بهشت و بهشتیان مراجعه به یات قرآن است.
سؤالاتی نظیر: حقیقت بهشت چیست؟ بهشت چگونه است و در کجاست؟ هم اکنون وجود دارد یا بعداً آفریده می‌شود؟ بهشتیان چگونه و با چه کیفیتی در آن به سر خواهند برد؟ و…، همگی موضوع بسیاری از یات قرآن مجید است. یات متعددی پیرامون صفات بهشت و بهشتیان و نعمت‌های مختلف آن، باغ‌ها، نهرها و چشمه‌ها، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های طهور، لباس‌ها، دوستان و خدمتگزاران، احترام و اکرام فوق‌العاده از سوی فرشتگان و نیز مواهب معنوی و لذات روحانی در قرآن، مورد اشاره قرار گرفته است. شناخت ابعاد بهشت، آثار تربیتی بسیار خواهد داشت و در واقع هر انسانی را که دارای هرگونه انگیزه معنوی و مادی باشد، به سوی خود فرا‌می‌خواند و آدمی را برای نیل به آن به تهذیب نفس و پاکسازی عقیده و تقویت ایمان، پاکی اعمال و درستی گفتار و رفتار می‌کشاند. همانگونه که انسان دارای دو بعد مادی یا جسمانی و معنوی یا روحانی است، نعمت‌های بهشت نیز براین اساس، هم مادی است و هم معنوی و انسان در بهشت با جسم و روح ـ هر دو با هم ـ حاضر می‌شود و طبیعتاً باید در هر دو جنبه، غرق در مواهب و برکات الهی شود.نعمت‌های مادی بهشتی را درچند عنوان کلی می‌توان دسته‌بندی نمود که عبارتند از:1.باغ‌ها. 2. مسکن‌ها و قصرها. 3. غذاها و نوشیدنی‌ها. 4. لباس‌ها و زینت‌ها. 5.خدمتگزاران. 6.همسران. 7.فرش‌ها و تختها.
باغهای بهشتی
در بیش از یکصد ایه از قرآن مجید، از بهشت تعبیر به «جنّات» ، «جنّت» و «جنّتان» شده است.
برا ی مثال در ایهی46 سوره ی الرحمن آمده است: «وَ لِمَن خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ؛ برای کسی که ازمقام پروردگارش خائف باشد، دو باغ بهشتی [در نظر گرفته شده] است». نکته مورد توجه این است که در بسیاری ازیات، بعد از واژهی «جنّات» (باغهای بهشتی) جملهی: «تَجری مِن تَحتِهَا الأنهارُ» آمده است که توصیفی است از باغهای بهشتی؛ دائماً نهرهای آب از کنار درختانش می‌گذرد و درختان سایهی زیبای خود را بر روی نهرهای جاری افکنده و منظره‌ای فوق‌العاده زیبا و باطراوت را به وجود آورده‌اند. باغهای بهشتی دارای میوه‌های لذیذ و سایه‌های فرح‌بخشی است که تمامی ندارد و لذا آسایش و آرامشی همیشگی برای انسان به ارمغان می‌آورند: «اُکُلُها دائم و ظِلُّها؛ میوه‌ها و سایه‌هایش دائمی است».(سورهی رعد، ایهی35) در باغهای بهشتی از سرمای شدید و گرمای سوزان وطاقت‌فرسا خبری نیست؛ چنانکه خداوند می‌فرماید: «لا یرَونَ فیها شمساً ولا زَمهَریراً؛ این در حالی است که بهشتیان نه آفتاب سوزان در آنجا مشاهده می‌کنند و نه سرما».(سورهی انسان، ایهی13)
قصرهای بهشتی
در یات متعددی به مسکن‌ها و قصرهای بهشتی اشاره شده است که از آرامش و آسایش اهل بهشت حکایت دارد. مسکن‌هایی آرام، امن و به دور از هرگونه آرایش که برای انسان طیب نفس حاصل می‌کند: «و‌مَساکِنَ طَیبةً فی جَنَّاتِ عَدن؛ و مسکن‌های پاکیزه‌ای در باغهای جاویدان بهشت».(سورهی توبه،ایهی 72)
و یا در سورهی فرقان ایهی75 می‌فرماید: «اُولئکَ یجزَونَ الغُرفة بِما صَبَرُوا؛ خداوند به پرهیزگاران و بندگان خاص،به خاطر صبر واستقامتشان غرفه‌های بهشتی پاداش می‌دهد».
«غرفه» به طبقات فوقانی عمارت و قسمت‌های بالای منازل گفته می‌شود و در اینجا احتمالاً اشاره به برترین منزلگاه‌ها و درجات عالی بهشت است. در یات 37 سورهی سبأ و 20سورهی زمر نیز به این موضوع اشاره شده است:
«وَهُم فی الغُرُفاتِ ءامِنُون؛ آنها در غرفه‌های بهشتی در نهایت آرامش و امنیت‌اند»،« لَهُم غُرَف مِن فَوقِها غُرَف مَبنیة تَجری من تَحتِها الإنهار؛ برای آنها [پرهیزگاران] غرفه‌هایی است و افزون بر‌آن، غرفه‌هایی دیگر و از زیر آنها نهرها جاری است».
غذاها و نوشیدنی‌های بهشتی
آنچه از یات قرآن دربارهی طعام‌های بهشتی استفاده می‌شود، حاکی از تنوع خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های بهشتی است؛ ولی به نظر می‌رسد، عمده‌ترین طعام بهشتیان، از جنس میوه‌ها باشد. چرا که برای توصیف آن از واژه‌هایی نظیر: «فاکِهَة» و «فواکه» و «ثَمَرة» استفاده شده است.
«وَفاکِهَة مَمّا یتَخَیرون؛ هر نوع میوه‌ای که مایل باشند، به آنان تقدیم می‌کنیم». (سورهی واقعه، ایهی20)
یا در ایهی 68 سورهی الرحمن می‌فرماید: «فیهما فاکِهَة و نَخل وَ رُمّان؛ در آن دو باغ میوه بهشتی و نخل خرما و انار است».
نکته قابل توجه این است که «فاکِهه» از ریشه «فکه» است که به معنای خشنودی خاطر است، بنابراین امکان دارد، از فاکهه و فواکه، فقط میوه مراد نباشد، بلکه هر آنچه خوردنش موجب خرسندی خاطر می‌شود، باشد. دربارهی نوشیدنی‌ها و شرابهای بهشتی نیز تعبیرات فراوانی آمده است که حاکی از متنوع بودن ونشاط آور بودن آنهاست. این نوشیدنی‌ها چنان آفریده شده که هرگز با گذر زمان فاسد نمی‌شوند و همیشه طراوت وتازگی خود را حفظ می‌کنند. عسل های بهشتی خالص است و شیرهای بهشتی همیشه تازه و گواراست. شراب طهور نیز از نوشیدنی‌های بهشتی است و اثر آن پاک کردن و زدودن تمام آلودگی‌های جسم و جان است. در تفسیر فخررازی آمده است: این شراب را بعد از غذاهای بهشتی می‌خورند و همه فضولات درونی را پاک می‌کند. در سورهی محمد ایهی 15، نوشیدنی‌های بهشتی را چنین توصیف می‌کند:
«بهشتی به پرهیزگاران وعده داده شده است که در آن نهرهایی از آب صاف و خالص است که هرگز بوی آن تغییر نکند، و نهرهایی از شیر که طعم آن دگرگون نگردد، و نهرهایی از شراب که مایه لذت و خشنودی نوشندگان است و نهرهایی از عسل تصفیه شده و خالص…».
لباس‌ها و زینت‌ها
لباس و زینت‌های بهشتی با چنین تعابیری، توصیف شده‌اند:
«وَیلبَسونَ ثیاباً خُضراً مِن سُندُسٍ وَ اِستَبرَق؛ لباس‌های فاخر و زیبایی به رنگ سبز از حریر نازک و ضخیم در برمی‌کنند» (سورهی کهف، ایهی31)
یا «یحَلَّونَ فیها مِن اَساوِرَ مِن ذَهَب؛ آنها در بهشت با دستبندهایی از طلا آراسته شده‌اند».
لباس‌های بهشتی نمی‌تواند به عنوان ابزاری جهت محافظت بهشتیان از گزند سرما و گرما باشد؛ چرا که در بهشت همه چیز در حد اعتدال است وآفت و آسیبی وجود ندارد، فلذا پوشیدن لباس در آنجا جنبه زینت دارد و در یات فوق نیز تأکید برزیبایی و جذابیت مشخص است.
خدمتگزاران بهشتی
قرآن مجید توصیفات بسیاری از خدمتکاران و پذیرایی کنندگان بهشتی دارد. خدمتگزارانی که دارای خلق و خوی نیک و ظاهری زیبا دارند و گرداگرد، اهل بهشت می‌گردند و آنان را از نعمات بهشتی و شرابهای طهور سیراب می‌کنند.ایهی24 سورهی طور بیان می‌کنند که:«گرداگرد بهشتیان، نوجوانانی برای خدمت به آنان گردش می‌کنند که همچون مرواریدهای در صدفند»
نکته قابل توجه این است که طبق تعبیرات دیگر قرآن، قاعدتاً نباید نیازی به خدمتکار در بهشت باشد و هر آنچه بهشتیان بخواهند، فوراً در اختیارشان قرار می‌گیرد؛ ولی از آن جهت خدمتکاران حضور دارند که اکرام و احترام ویژه نسبت به بهشتیان گذاشته شود و با شکوه بیشتری از آنان پذیرایی شود و چنانکه در یات 17و 18 سورهی واقعه می‌خوانیم: «پیوسته در اطراف آنها نوجوانانی جاودانی در طراوت و شکوه با کوزه‌ها و جامهایی از نهرهای جاری بهشتی می‌گردند».
همهی ما تصوراتی از بهشت داریم که این تصورات بر اساس اطلاعات گوناگونی است که به اشکال مختلف به ما رسیده است؛ ولی ما هرتصوری از بهشت در ذهن خود داشته باشیم و هر اندیشه‌ای را در سر بپرورانیم، متأثر از مطلوبات و مواهب این جهان است و قطعاً فهم ما از بهشت کامل نخواهد بود.بهترین راه برای درک کیفیت بهشت و بهشتیان مراجعه به یات قرآن است.
سؤالاتی نظیر: حقیقت بهشت چیست؟ بهشت چگونه است و در کجاست؟ هم اکنون وجود دارد یا بعداً آفریده می‌شود؟ بهشتیان چگونه و با چه کیفیتی در آن به سر خواهند برد؟ و…، همگی موضوع بسیاری از یات قرآن مجید است. یات متعددی پیرامون صفات بهشت و بهشتیان و نعمت‌های مختلف آن، باغ‌ها، نهرها و چشمه‌ها، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های طهور، لباس‌ها، دوستان و خدمتگزاران، احترام و اکرام فوق‌العاده از سوی فرشتگان و نیز مواهب معنوی و لذات روحانی در قرآن، مورد اشاره قرار گرفته است. شناخت ابعاد بهشت، آثار تربیتی بسیار خواهد داشت و در واقع هر انسانی را که دارای هرگونه انگیزه معنوی و مادی باشد، به سوی خود فرا‌می‌خواند و آدمی را برای نیل به آن به تهذیب نفس و پاکسازی عقیده و تقویت ایمان، پاکی اعمال و درستی گفتار و رفتار می‌کشاند. همانگونه که انسان دارای دو بعد مادی یا جسمانی و معنوی یا روحانی است، نعمت‌های بهشت نیز براین اساس، هم مادی است و هم معنوی و انسان در بهشت با جسم و روح ـ هر دو با هم ـ حاضر می‌شود و طبیعتاً باید در هر دو جنبه، غرق در مواهب و برکات الهی شود.نعمت‌های مادی بهشتی را درچند عنوان کلی می‌توان دسته‌بندی نمود که عبارتند از:1.باغ‌ها. 2. مسکن‌ها و قصرها. 3. غذاها و نوشیدنی‌ها. 4. لباس‌ها و زینت‌ها. 5.خدمتگزاران. 6.همسران. 7.فرش‌ها و تختها.
باغهای بهشتی
در بیش از یکصد ایه از قرآن مجید، از بهشت تعبیر به «جنّات» ، «جنّت» و «جنّتان» شده است.
برا ی مثال در ایهی46 سوره ی الرحمن آمده است: «وَ لِمَن خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ؛ برای کسی که ازمقام پروردگارش خائف باشد، دو باغ بهشتی [در نظر گرفته شده] است». نکته مورد توجه این است که در بسیاری ازیات، بعد از واژهی «جنّات» (باغهای بهشتی) جملهی: «تَجری مِن تَحتِهَا الأنهارُ» آمده است که توصیفی است از باغهای بهشتی؛ دائماً نهرهای آب از کنار درختانش می‌گذرد و درختان سایهی زیبای خود را بر روی نهرهای جاری افکنده و منظره‌ای فوق‌العاده زیبا و باطراوت را به وجود آورده‌اند. باغهای بهشتی دارای میوه‌های لذیذ و سایه‌های فرح‌بخشی است که تمامی ندارد و لذا آسایش و آرامشی همیشگی برای انسان به ارمغان می‌آورند: «اُکُلُها دائم و ظِلُّها؛ میوه‌ها و سایه‌هایش دائمی است».(سورهی رعد، ایهی35) در باغهای بهشتی از سرمای شدید و گرمای سوزان وطاقت‌فرسا خبری نیست؛ چنانکه خداوند می‌فرماید: «لا یرَونَ فیها شمساً ولا زَمهَریراً؛ این در حالی است که بهشتیان نه آفتاب سوزان در آنجا مشاهده می‌کنند و نه سرما».(سورهی انسان، ایهی13)
قصرهای بهشتی
در یات متعددی به مسکن‌ها و قصرهای بهشتی اشاره شده است که از آرامش و آسایش اهل بهشت حکایت دارد. مسکن‌هایی آرام، امن و به دور از هرگونه آرایش که برای انسان طیب نفس حاصل می‌کند: «و‌مَساکِنَ طَیبةً فی جَنَّاتِ عَدن؛ و مسکن‌های پاکیزه‌ای در باغهای جاویدان بهشت».(سورهی توبه،ایهی 72)
و یا در سورهی فرقان ایهی75 می‌فرماید: «اُولئکَ یجزَونَ الغُرفة بِما صَبَرُوا؛ خداوند به پرهیزگاران و بندگان خاص،به خاطر صبر واستقامتشان غرفه‌های بهشتی پاداش می‌دهد».
«غرفه» به طبقات فوقانی عمارت و قسمت‌های بالای منازل گفته می‌شود و در اینجا احتمالاً اشاره به برترین منزلگاه‌ها و درجات عالی بهشت است. در یات 37 سورهی سبأ و 20سورهی زمر نیز به این موضوع اشاره شده است:
«وَهُم فی الغُرُفاتِ ءامِنُون؛ آنها در غرفه‌های بهشتی در نهایت آرامش و امنیت‌اند»،« لَهُم غُرَف مِن فَوقِها غُرَف مَبنیة تَجری من تَحتِها الإنهار؛ برای آنها [پرهیزگاران] غرفه‌هایی است و افزون بر‌آن، غرفه‌هایی دیگر و از زیر آنها نهرها جاری است».
غذاها و نوشیدنی‌های بهشتی
آنچه از یات قرآن دربارهی طعام‌های بهشتی استفاده می‌شود، حاکی از تنوع خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های بهشتی است؛ ولی به نظر می‌رسد، عمده‌ترین طعام بهشتیان، از جنس میوه‌ها باشد. چرا که برای توصیف آن از واژه‌هایی نظیر: «فاکِهَة» و «فواکه» و «ثَمَرة» استفاده شده است.
«وَفاکِهَة مَمّا یتَخَیرون؛ هر نوع میوه‌ای که مایل باشند، به آنان تقدیم می‌کنیم». (سورهی واقعه، ایهی20)
یا در ایهی 68 سورهی الرحمن می‌فرماید: «فیهما فاکِهَة و نَخل وَ رُمّان؛ در آن دو باغ میوه بهشتی و نخل خرما و انار است».
نکته قابل توجه این است که «فاکِهه» از ریشه «فکه» است که به معنای خشنودی خاطر است، بنابراین امکان دارد، از فاکهه و فواکه، فقط میوه مراد نباشد، بلکه هر آنچه خوردنش موجب خرسندی خاطر می‌شود، باشد. دربارهی نوشیدنی‌ها و شرابهای بهشتی نیز تعبیرات فراوانی آمده است که حاکی از متنوع بودن ونشاط آور بودن آنهاست. این نوشیدنی‌ها چنان آفریده شده که هرگز با گذر زمان فاسد نمی‌شوند و همیشه طراوت وتازگی خود را حفظ می‌کنند. عسل های بهشتی خالص است و شیرهای بهشتی همیشه تازه و گواراست. شراب طهور نیز از نوشیدنی‌های بهشتی است و اثر آن پاک کردن و زدودن تمام آلودگی‌های جسم و جان است. در تفسیر فخررازی آمده است: این شراب را بعد از غذاهای بهشتی می‌خورند و همه فضولات درونی را پاک می‌کند. در سورهی محمد ایهی 15، نوشیدنی‌های بهشتی را چنین توصیف می‌کند:
«بهشتی به پرهیزگاران وعده داده شده است که در آن نهرهایی از آب صاف و خالص است که هرگز بوی آن تغییر نکند، و نهرهایی از شیر که طعم آن دگرگون نگردد، و نهرهایی از شراب که مایه لذت و خشنودی نوشندگان است و نهرهایی از عسل تصفیه شده و خالص…».
لباس‌ها و زینت‌ها
لباس و زینت‌های بهشتی با چنین تعابیری، توصیف شده‌اند:
«وَیلبَسونَ ثیاباً خُضراً مِن سُندُسٍ وَ اِستَبرَق؛ لباس‌های فاخر و زیبایی به رنگ سبز از حریر نازک و ضخیم در برمی‌کنند» (سورهی کهف، ایهی31)
یا «یحَلَّونَ فیها مِن اَساوِرَ مِن ذَهَب؛ آنها در بهشت با دستبندهایی از طلا آراسته شده‌اند».
لباس‌های بهشتی نمی‌تواند به عنوان ابزاری جهت محافظت بهشتیان از گزند سرما و گرما باشد؛ چرا که در بهشت همه چیز در حد اعتدال است وآفت و آسیبی وجود ندارد، فلذا پوشیدن لباس در آنجا جنبه زینت دارد و در یات فوق نیز تأکید برزیبایی و جذابیت مشخص است.
خدمتگزاران بهشتی
قرآن مجید توصیفات بسیاری از خدمتکاران و پذیرایی کنندگان بهشتی دارد. خدمتگزارانی که دارای خلق و خوی نیک و ظاهری زیبا دارند و گرداگرد، اهل بهشت می‌گردند و آنان را از نعمات بهشتی و شرابهای طهور سیراب می‌کنند.ایهی24 سورهی طور بیان می‌کنند که:«گرداگرد بهشتیان، نوجوانانی برای خدمت به آنان گردش می‌کنند که همچون مرواریدهای در صدفند»
نکته قابل توجه این است که طبق تعبیرات دیگر قرآن، قاعدتاً نباید نیازی به خدمتکار در بهشت باشد و هر آنچه بهشتیان بخواهند، فوراً در اختیارشان قرار می‌گیرد؛ ولی از آن جهت خدمتکاران حضور دارند که اکرام و احترام ویژه نسبت به بهشتیان گذاشته شود و با شکوه بیشتری از آنان پذیرایی شود و چنانکه در یات 17و 18 سورهی واقعه می‌خوانیم: «پیوسته در اطراف آنها نوجوانانی جاودانی در طراوت و شکوه با کوزه‌ها و جامهایی از نهرهای جاری بهشتی می‌گردند».
تبلیغات
