نشانه‏های ظهور حضرت مهدی(ع)

4 - طلوع خورشید از مغرب
آیا واقعا، خورشید از مغرب طلوع مى‏کند؟ یا این که طلوع آفتاب از مغرب، کنایه از طلوع جمال آن حضرت از مکه معظمه، است، مرحوم مجلسى مى‏گوید: آنگاه که امیر مؤمنان على(ع) علایم ظهور را براى اصحاب خویش چون: «اصبغ‏بن‏نباته‏» و «صعصعة بن صوحان‏» بیان مى‏فرمود چنین گفت: طلوع آفتاب از مغرب. «نزال بن سبره‏» از «صعصعة‏» پرسید مراد امیرالمؤمنین(ع) از این کلام چیست؟ «صعصعه‏» گفت: یابن سبره کسى که عیسى بن مریم(ع) پشت‏سر او نماز مى‏گزارد، امام دوازدهم از طبقه نهم از اولاد حسین بن على(ع) است و او است آن آفتابى که از مغرب طلوع و در میان رکن و مقام ظاهر مى‏شود و روى زمین را از کفر و فسق و اعتقادات باطل پاک مى‏گرداند. (1)
5 - طلوع ستاره‏اى از مشرق که مانند ماه مى‏درخشد و روشنى مى‏بخشد، این ستاره به شکل ماه جدید و دوطرف آن به گونه‏اى کج مى‏باشد که نزدیک است از کجى به هم وصل شود و چنان درخشندگى داشته باشد که چشمها را خیره سازد «طلوع نجم بالمشرق یضئ کما یضئ القمر ثم ینعطف حتى یکاد تلتقى طرفاه‏». (2)
6 - ستاره‏هاى دنباله‏دار
در برخى از روایات طلوع ستاره‏هاى دنباله‏دار از علایم ظهور به حساب رفته است چنان‏که امیرالمؤمنین(ع) مى‏فرماید: «و طلوع الکواکب المذنبة واقتران النجوم‏». (3) و همچنین فرمود: «و بدا لکم النجم ذوالذنب من قبل المشرق و لاح لکم القمر المنیر فاذا کان ذلک فراجعوا التوبة‏». (4)
«یعنى براى شما ستاره دنباله‏دارى از جانب خاور آشکار و ماهتاب پرفروغى ظاهر مى‏شود در این هنگام به توبه باز گردید، و در برخى از علامات، ظهور ستاره دنباله‏دار را در نزدیک جدى به نگارش آورده‏اند».
علامه مجلسى(قدس‏سره) ذیل کلام امیرالمؤمنین(ع) مى‏نویسد:
گفته شده است این سخن اشاره است‏به ستاره دنباله‏دارى که در سال‏839 هجرى پدید آمد، درحالى که خورشید در اوایل میزان[مهرماه] بود، این ستاره ذوذنب نزدیک مجموعه ستارگان «اکلیل شمالى‏» بود، سپس به تدریج از نور آن کاسته و پس از هشت ماه به‏طور کلى محو گردید.
در زمان ما[مجلسى دوم] در سال 1075 ستاره دنباله‏دارى بین مشرق و قبله مشاهده گشت که داراى طلوع و غروب بود، حرکت آن سریع و از مغرب به مشرق(توالى) بود و پس از دو ماه ناپدید شد، لیکن نمى‏توان گفت مراد آن حضرت حتما این زمانها بوده است. (5)
پژوهشى پیرامون ستاره‏هاى دنباله‏دار
ستارگان دنباله‏دار اجرامى آسمانى مى‏باشند که داراى شکل منحصر به فرد و اندزاه‏هایى بزرگ گهگاه ظاهر مى‏شوند. ستاره دنباله‏دار که با چشم غیر مسلح چون ماه بى‏حرکت‏به نظر مى‏آید، در واقع با سرعت صدها کیلومتر در ثانیه حرکت مى‏کند، سرعت دقیق آن را مى‏توان از تغییر مکان آن نسبت‏به ستارگان ثابت تعیین کرد.
تعداد ستاره‏هاى دنباله‏دار تا 10 عدد احتمال مى‏رود. ولى تاکنون حدود هفتصد(700) ستاره دنباله‏دار شناخته شده و هر ساله نیز چند عدد ستاره دنباله‏دار جدید کشف و رصد مى‏گردد.
حدود 260 عدد آنها در مدارهاى بسته و کشیده دور مى‏زنند و بسیارى از آنها چندین بار به جانب زمین باز گشته و مشاهده شده‏اند، و تعداد 370 عدد از آنها داراى مدارى هذلولى یا سهمى هستند که پس از یک بار نزدیک شدن به زمین و مشاهده آنها دیگر دیده نخواهند شد. در حدود 45 ستاره دنباله‏دار در جهت‏سیاره‏ها حرکت مى‏کنند(از مغرب به مشرق) و نقطه حضیض مدارى آنها نزدیک به مدار سیاره مشترى و عضوى از خانواده مشترى هستند. مدار این ستاره‏ها بیضى است و اغلب آنها به سمت صورت فلکى غول (هرکول) که همه منظومه شمسى با سرعتى معادل 20 کیلومتر در ثانیه به طرف آن درحرکت است، پیش مى‏روند.
ساختمان ستاره‏هاى دنباله‏دار
ستاره‏هاى دنباله‏دار از ذرات شهابى همراه با هسته جامد بزرگ تشکیل شده‏اند، و همه آنها به وسیله جرمى از گاز کما ( Coma) احاطه شده که از مولکولها و اتمهاى آزاد شده از ناحیه هسته تشکیل یافته و از عناصرى همچون دو اتم سبک نظیر OH (هیدروکسیل)، ک. و ورم (K, Wurm) ، پى، سوینگز (P, Sings) و گروهى از مولکولهاى مادر نظیر متان (C H4) را بربر دارند.
در زمین بعضى از این عناصر به شکل گاز آمونیاک یا مایع آب وجود دارند اما «سوینگز»و «ورم‏» خاطرنشان ساخته‏اند که این عناصر در ستاره‏هاى دنباله‏دار به شکل جامد وجود دارند، همچون یخ معمولى در مورد آب و یخ آمونیاک، و یخ متان و غیره که در درون آنها ماده‏هاى شهابى تشکیل یافته‏اند از آهن، کلسیم، منیزیم، نیکل، آلومینیم، سدیم و...
یخ‏هاى سطحى ستاره‏هاى دنباله‏دار با بازگشت متوالى و عبور از نزدیک خورشید به تدریج ذوب مى‏شوند و در زیر آنها لایه‏هاى یخ جامدى باقى خواهند بود که به خوبى از تاثیر اشعه خورشیدى محافظت مى‏شوند.
درجه حرارت این ستاره‏ها بستگى به فاصله آنها از خورشید دارد.
ستاره‏هاى دنباله‏دار مشهور
1 - مهشورترین ستاره‏هاى دنباله‏دار متناوب ستاره «هالى‏» (HALLEY,S,CMET) است این ستاره به وسیله «ادموند هالى‏»(1656 - 1742) عضو رصدخانه سلطنتى انگلستان پیش‏بینى شد. دکتر هالى در واقع یکى از همکاران جوان اسحاق نیوتن بود، وى براى اولین مرتبه اظهار داشت که ستاره‏هاى دنباله‏دار دیده شده در سالهاى 1531م و1607 و 1682م بازگشت متفاوتى از یک ستاره دنباله‏دار مى‏باشند که هر76 سال یک بار به دور خورشید گردش مى‏کند، محاسبات دکتر هالى نشان داد که دنباله‏دار مزبور مجددا در سال 1758 در آسمان پدیدار خواهد شد، جرم مزبور که به افتخار وى دنباله‏دار «هالى‏» نام گرفته بود، نخستین بار در شب کریسمس سال 1758 دیده شد، هالى تنها دنباله‏دارى است که با چشم غیر مسلح دیده مى‏شود.
تاریخچه ظهور این دنباله‏دار به 240 سال پیش از میلاد و به گمانى‏467 سال قبل از میلاد حضرت مسیح(ع) بر مى‏گردد اما بازگشت‏هاى‏83 پیش از میلاد و همچنین 11 قبل از میلاد در تاریخ ثبت است و بازگشت‏هاى بعدى نیز مرتبا به ثبت رسیده است.
از آنجایى که دنباله‏دار هالى تحت تاثیر نیروى گرانشى سیارات برجیس و کیوان(مشترى و زحل) قرار دارد لذا دوره گردش آن دقیقا ثابت نیست و بین 74 تا 78 سال به درازا مى‏کشد، از این‏رو بازگشت مجدد آن به سال 2 - 2061م با درخشندگى خوبى خواهد بود.
پژوهشهاى فضا ناوها
بازگشت‏سال‏1986م فرصت مناسبى بود تا دنباله‏دار هالى به کمک فضاناوهاى پژوهشى از نزدیک مورد بررسى قرار گیرد، هدف از این برنامه مطالعه ساختار جرم مزبور از نظر فیزیکى و شیمیایى و آزمایش هسته، و جو هالى و همچنین رابطه میان جرم آن با بادهاى خورشید بوده است.
بر این اساس مؤسسه پژوهش‏هاى کیهانى اروپا فضاناو جیوتو (Giotto) و شوروى‏ها دو فضاناو به نام «وگاى 1 و 2» ( Vega) و ژاپنیها نیز فضاناوهایى به سوى هالى روانه ساختند.
فضاناو وگا 1، در تاریخ‏6 مارس‏1986 از فاصله‏8889 کیلومترى آن گذشت، طراحان سفینه مزبور امیدوار بودند که فضاناو وگا1، از گیسوى دنباله‏دار نمونه بردارى کند و هسته آن را به دقت مورد کاوش قرار دهد. با وجودى که به دلیل پاره‏اى نواقص فنى، عکسبردارى واضح و روشن از هسته امکان‏پذیر نگردید، اما عکس‏ها و اطلاعاتى که به زمین مخابره شد، کاملا شگفت‏انگیز و غیر منتظره بود.
وگا2، نیز در هشتم مارس همان سال از فاصله 8030 کیلومترى هسته هالى گذشت و با وجودى که به وسیله غبارهاى گیسوى هالى به شدت بمباران گردید، توانست اطلاعات و عکس‏هاى جالب و گرانقیمتى به زمین ارسال دارد.
فضاناو جیوتو از فاصله 605 کیلومترى هسته عبور کرد و عکس‏هاى دقیق‏تر و روشن‏ترى به زمین مخابره نمود و نارسایى‏هاى وگاى 1 و 2 را جبران ساخت.
نتایجى که کلا از این دیدارها به دست آمده، نشان مى‏دهد که هسته هالى شکلى شبیه سیب‏زمینى دارد که ابعاد آن به‏طور متوسط حدود 15×10×5/7 کیلومتر است و سطح آن همانند ذغال، سیاه بوده و نسبت‏بازتاب آن از 4درصد تجاوز نمى‏کند، عکس‏ها و اطلاعات مخابره شده نشان مى‏دهد که هسته هالى در میان ابرى از غبار جاى دارد و عوارضى به صورت شکاف‏ها و گودال‏ها و فرورفتگى‏ها، در سطح آن به چشم مى‏خورد که اندازه آن‏ها بین 100متر مکعب تا یک کیلومتر است.
علاوه بر عوارض مزبور، پدیده‏هاى فورانى کاملا غیر منتظره‏اى در سطح هسته به چشم مى‏خورد که گاز از آن بیرون مى‏جهد.
گیسو و دنباله هالى از گازهایى که از هسته تبخیر مى‏شوند، تشکیل مى‏یابند و غبار نیز از سطح هسته پراکنده مى‏گردد، در سطح رو به خورشید هسته هالى چند دهانه فورانى یافت مى‏گردد که جمعا منبع اصلى گسیل گاز و غبار را تشکیل مى‏دهند، هسته هالى جسم سیاهى است که نور خورشید را جذب مى‏کند و دمایى را معادل 300 تا 400 گلوین(27 تا127 درجه سانتیگراد) نشان مى‏دهد.
فضاناو جیوتو که تا اعماق گیسوى هالى پیش رفته بود، مقدار گاز و ترکیبات آن را اندازه‏گیرى کرده و چنین نشان مى‏دهد که 80درصد گیسو از مولکول‏هاى آب و بقیه اکثرا از مولکول‏هاى دى‏اکسید کربن تشکیل یافته است. تجزیه و تحلیل ذرات غبار دنباله‏دار هالى که به وسیله ابزارهاى نصب شده در جیوتو و وگا به عمل آمده، نشان مى‏دهد که تقریبا 80درصد آنها حاوى ئیدروژن، کربن، نیتروژن، اکسیژن، و مقدارى گوگرد است و علاوه بر آن، مقدارى سدیم، منیزیوم، سیلیسیم، کلسیم و آهن نیز در آن یافت مى‏گردد.
2 - یکى دیگر از ستاره‏هاى دنباله‏دار متناوبى که در تمام قسمت‏هاى مدارش قابل مشاهده بوده است، ستاره دنباله‏دار «شواسمن‏» است، این ستاره در حقیقت قابل توجه است و مدارش بین مشترى و زحل قرار دارد و درخشندگى آن تغییر مى‏پذیرد.
3 - از دیگر ستاره‏هاى دنباله‏دار قابل توجه ستاره‏اى است که سال 1882م در روشنایى روز کاملا قابل رؤیت‏بود و از خرمن خورشید در فاصله 50000 کیلومترى سطح آن عبور نمود. (6)
پى‏نوشتها:
1) کفایة‏الموحدین، اسماعیل عقیلى، مقاله 4، بیان برخى از علائم ظهور، منتهى الآمال محدث قمى، فصل‏7 - در بعضى از علامات ظهوره، بحار، ج‏52، ص 195.
2) مدرک قبل.
3) مدرک قبل.
4) بحار، ج‏51، ص‏123 - روضه کافى، ج‏8، ص‏63.
5) بحار، ج‏51، ص‏129.
6) مایردگانى، نجوم به زبان ساده 2 /6 ترجمه محمد رضا خواجه‏پور، نشر گیتاشناسى‏1363ش، اطلس منظومه خورشیدى، ص 190، پاتریک مور، گرى هانت، برگردان عباس جعفرى، نشر گیتاشناسى 1374ش.