غذاهای بهشتیان

در این نوشتار به معرفی اجمالی غذاها و خوراکی‌های بهشتی می‌پردازیم و بر اساس آیات قرآن کریم و برخی از احادیث، آن‌ها را در دو قسمت مورد مطالعه قرار می‌دهیم:
خوراکی‌ها
خداوند در سه مورد به صورت دستور به اهل بهشت می‌فرماید: «بخورید و بیاشامید، نوش‌جان شما باد، این پاداش اعمال نیکی است که در دنیا انجام داده‌اید».1
امّا آنان چه چیزی را باید بخورند؟ آنچه قرآن بدان تصریح می‌کند، یک ماده مهم غذایی است، یعنی گوشت و به دو صورت است:
در یک آیه می‌فرماید: «ما آنان را به وسیله میوه‌ها و گوشت، هر چه میل دارند، امداد بخشیدیم».(سوره طور، آیه22)
در آیه دیگر می‌فرماید: «میوه‌ها را در اختیار آنان قرار می‌دهیم، تا هر چه را می‌خواهند انتخاب کنند و گوشت پرندگان را هر چه میل دارند، بخورند».(سوره واقعه، آیه20 و21)
امّا مواد خوراکی به این دو نوع ـ‌گوشت و گوشت پرندگان‌ـ منحصر نیست و در آیات دیگری می‌فرماید: «لکم فیها ما تشتهی أنفسکم». (سوره فصلت، آیه31) هر کس مواد دیگر غذایی، اعم از نان و مواد دیگری احتیاج داشته باشد و بخواهد، می‌تواند اراده کند، تا برای او آماده گردد.
امام باقر می‌فرمایند: «برای اهل بهشت، سفره‌هایی پهن می‌گردد که چیزهای دیگری را هم که بدان میل کنند، از غذاهای لذیذ‌تر و خوش‌طعم‌تر و خوش‌بوتر، در آن سفره‌ها فراهم می‌گردد، تا جایی که آن غذاها به قدری زیاد است که به دیگران هم می‌دهند.2
هم‌چنین قرآن مجید به منظور تأمین هر گونه خواسته‌های بهشتیان می‌فرماید: «ولهم ما یشاؤون فیها…»؛ هر چه بخواهند در آن‌جا، برای آنان هست و نزد ما نعمت‌های اضافی دیگری است که به فکر هیچ کس نمی‌رسد.(سوره ق، آیه 35)
میوه‌ها
قرآن کریم، میوه‌های بهشتی را با واژه «ثمره»3 و «ثمرات»4 و با واژه «فواکه»5 یعنی میوه‌ها در نوزده مورد مطرح کرده است و این میوه‌های خوش‌طعم و خوش‌رنگ، برای اهل بهشت، دارای امتیازات و خصوصیاتی است که در ذیل به بعضی از آنها اشاره می‌شود:
1. آن میوه‌ها فراوان و انبوه است و تمام شدنی نیست: «فاکهة کثیرة».(سوره زخرف، آیه 73)
2. فراوانی میوه‌ها به حدّی است که آنان هر کدام و هر چه را می‌خواهند، انتخاب می‌کنند: «وفاکهةٍ ممّا یتخیرون».(سوره واقعه، آیه20)
3 . هر نوع میوه‌ای بخواهند در اختیار آنان قرار می‌گیرد و از هر نوع آرامش برخور‌دارند و در نهایتِ امنیت به‌سر می‌برند: «یدّعون فیها بکلّ فاکهة آمنین».(سوره دخان، آیه 55)
4. فراوانی میوه‌ها به حدّی است که نه قطع می‌شود و نه پایان می‌پذیرد و نه کسی افراد را برای استفاده از آن‌ها جلوگیری می‌کند: «لا مقطوعة و لا ممنوعة».(سوره واقعه، آیه33)
5. فضای صفا و صمیمیت برای استفاده از میوه‌ها به‌قدری عالی و معنوی است که هم میوه‌ها دارای ارزش فراوانی است و هم افرادی که از آن‌ها استفاده می‌کنند، مورد احترام و تکریم قرار می‌گیرند: «فواکه وهم مکرمون».(سوره صافّات، آیه42)
6 . به‌منظور خاطر جمعی و لذّت بیشتر از میوه‌های بهشتی و اطمینان داشتن از تمام نشدن آن‌ها و یا به منظور تجدید خاطره از نمونه‌های میوه‌های دنیایی، از هر کدام دو نوع (نوع دنیایی و نوعی که شبیه آن را ندیده‌اند) وجود دارد: «من کلّ فاکهةٍ زوجان».(سوره الرحمن، آیه52)
7. افراد بهشتی، هر میوه‌ای که بخواهند در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد و بدون نگرانی، هر مقدار و هر کدام را که میل داشته باشند، می‌خورند: «و فواکه ممّا یشتهون».(سوره مرسلات، آیه42)
8. برای چیدن میوه‌ها، دردسر و زحمت تحمّل نمی‌کنند، زیرا درختان و شاخه‌های آن‌ها به هم نزدیک و شاخه‌های آن‌ها کوتاه و نزدیک است: «قطوفها دانیة».(سوره حاقه، آیه23)
9. بهشتیان، در حالی‌که بر تخت‌ها تکیه زده و انواع میوه‌های فراوان و نوشیدنی‌های لذّت‌بخش در اختیار آن‌هاست، با خیال راحت و لذّت کامل از آن‌ها استفاده می‌کنند: «متکئین فیها یدعون فیها بفاکهةٍ…».(سوره ص، آیه51)
امّا این میوه‌ها چه میوه‌هایی هستند؟ مواردی را که قرآن کریم بدان تصریح می‌کند، خرما، انار (سوره‌‌‌الرحمن، آیه 68) و انگور (سوره نبأ، آیه32) است.
در روایتی امام صادق فرموده است:
«خمسة من فواکه الجنّة فی الدنیا: الرّمان الإملیسی و التّفاح و السّفرجل و العنب و الرّطب المشاق».6
پنج نوع از میوه‌های بهشتی در دنیا موجود است: انار دشتی، سیب، گلابی، انگور و رطب خوش‌بو.
طبق روایات دیگری از امام باقر از میوه‌های دیگر بهشتی، مثل: «هندوانه، انجیر و زیتون سخن به‌میان آمده است».7
پیامبر نیز فرموده‌اند: انواع میوه‌ها در بهشت وجود دارد و افراد در حالی که روی تخت‌ها تکیه داده‌اند، از هر نوعی که میل داشته باشند، استفاده می‌کنند».8
امام علی هم از میوه‌های رنگارنگ و مختلف بهشتی که در پوست و غلاف خود قرار دارند و بدون هر گونه زحمت و درد‌سری قابل چیدن و خوردن است، سخن به‌میان آورده است.9
همچنین درباره حبوبات و سبزی‌های بهشتی، غیر از آنچه از آیاتی چون: «هر چه بخواهید در اختیار شما قرار می‌گیرد» (سوره ق، آیه 35) استفاده می‌شود، همه انواع سبزی‌ها هم فراهم خواهد بود. قرآن هم می‌فرماید: «دانه‌های (غذایی) که همراه با ساقه و برگ است و به صورت نرم در‌می‌آید و نیز گیاهان خوش‌بو و معطّر در اختیار اهل بهشت قرار داده می‌شود».(سوره الرحمن، آیه12)
به‌هر‌حال، درباره میوه‌های بهشتی، غیر از ویژگی‌هایی که بیان شد، سه موضوع مهمّ دیگر را هم باید مورد توجّه داشته باشیم:
1. میوه‌های بهشتی، همیشه تر و تازه‌اند، به‌گونه‌ای که هر وقت اهل ایمان آن‌ها را می‌خورند، می‌گویند: «این همان است که از قبل در دنیا می‌خوردیم و وعده آن به ما داده شده بود، امّا هر بار میوه‌ای را می‌خوریم، برای ما، طعم و مزه‌ای جدید دارد».(سوره بقره، آیه 25)
2.آن میوه‌ها، در عین حالی که فراوان است و همه از آن بهره‌مند می‌گردند و در کنار آن‌ها محرومی وجود ندارد، میوه‌ها همیشگی هستند و تمام شدنی ندارند: «اُکُلُها دائم».(سوره رعد، آیه 35)
3. با وجود این‌که اهل بهشت میوه‌های فراوان و مختلف را هر چه میل داشته باشند 10، به‌طور انبوه می‌خورند، احتیاج به دفع فضولات و تحمّل زحمت و ناراحتی هم نخواهند داشت.
در این باره، یک مرد مسیحی که اهل شام بود، از امام باقر سؤال کرد: چگونه می‌شود اهل بهشت، آن‌همه خورد و خوراک داشته باشند و احتیاج به دفع فضولات و قضای حاجت پیدا نکنند؟ برای من آن را در یک مثال دنیایی بیان کن.
امام باقر فرمود: «جنین هم در شکم مادر، از آن‌چه مادر می‌خورد تغذیه می‌کند؛ امّا به قضای حاجت و دفع فضولات داخل بدن خود احتیاج پیدا نمی‌کند».11
وضع خورد و خوراک بهشتیان و احتیاج نداشتن به دفع فضولات و آلودگی‌ها، در آن مکان پاک و پاکیزه از هر جهت، این‌گونه می‌باشد.
1. سوره‌های طور، آیه‌19؛ الحاقه، آیه‌24؛ مرسلات، آیه‌43‌.
2. بحار الانوار، ج 8، ص 199.
3.سوره بقره، آیه‌ 25‌.
4.سوره محمد، آیه‌ 15.
5 . سوره مؤمنون،آیه‌ 19‌.
6. الخصال، ج 1، ص 289؛ بحار الانوار، ج 8، ص 130.
7. کتاب جنّت و نار، ص 125‌.
8. بحار الانوار، ج 8، ص 160.
9.نهج‌البلاغه، صبحی صالح، خ 165، ص 239؛ فیض‌‌الاسلام، خ 164، ص 537.
10. سوره‌های یس، آیه‌57؛ واقعه، آیه‌20؛ مرسلات، آیه‌42‌.
11. بحار الانوار، ج 8، ص 182 و 122.