نهج البلاغه(بخش سوم)

برگزیده‏هائى از نهج‏البلاغه
161 - الدر الصافیه
(ترجمه برخى از کلمات قصار على(ع)) (فارسى)احتمالا کلمات قصار نهج‏البلاغه را داشته باشد. از ملا «محمدکاظم بن محمد شفیع هزار جریبى‏». نسخه اصلى آن را صاحب «الذریعه‏» نزد «شیخ‏محمد حائرى‏» مولف کتاب خصائص الزهراء دیده است (1) .
162 - دستور زندگى
(شرح وصیت امام به فرزندش امام حسن(علیهما السلام)) (فارسى).
نوشته: «غلامعلى بن محمد حسن رئیس یزدى‏» که در سال 1369 ه ق چاپ شده است (2) .
163 - حکمت و معیشت
تالیف: دکتر «عبدالکریم سروش‏» استاد دانشگاه.
164 - سى درس از نهج‏البلاغه(فارسى)
نوشته : «شیخ على کاظمى‏» در سال 1356 ش‏چاپ شده است.
165 - سخنان نغز على(ع)(فارسى).
از : «حسین حماسیان صابر کرمانى‏» که در سال 1344 در 34 صفحه چاپ شده است (3) .
166 - شرح خطبه شقشقیه (عربى).
مولف آن معلوم نیست. نسخه مورخ سده سیزدهم آن در کتابخانه ملى موجود است (4) .
167 - شرح خطبه همام (فارسى).
نوشته : مرحوم «ملا محمد تقى مجلسى‏» (متوفاى 1070) ه و نسخه خطى آن درکتابخانه آیه‏الله مرعشى موجود است.
168 - شرح منظوم خطبه همام (فارسى).
اثر: «دکتر جواد نوربخش کرمانى‏» که در سال 1371ه ق در تهران چاپ شده‏است (5) .
169 - شرح وصیت نامه على(ع)
تالیف: «حسین بن على بن محمد شفیع‏» متولد1331، ظاهرا شرح نامه 31 نهج‏البلاغه است (6) .
170 - شرح یک حدیث از نهج‏البلاغه (عرفت‏الله بفسخ الغرائم) (عربى).
شرح کلمه شماره 250 از کلمات قصار است. نوشته : «شیخ ابوطالب بن عبدالله‏زاهدى‏» متوفاى 1127ه (7) .
171 - شرح یک حدیث (فارسى)
ترجمه همان رساله است از فرزندش «شیخ محمد على‏حزین‏» متوفاى 1181ه.
172 - شکوفه‏هاى خرد یا سخنان على(ع)
با ترجمه فارسى و انگلیسى و رباعیات فارسى.
از «ابوالقاسم حالت‏» در سال 1342ش چاپ شده است (8) .
173 - العقبه (عربى).
شرح جمله‏اى از مقدمه نهج‏البلاغه است.
تالیف: «شیخ جمال الدین محمد بن حسین غروى قاضى کاشانى‏» که از دانشمندان‏سده ششم بوده و نهج‏البلاغه را از حفظ مى‏نوشته است (9) .
174 - القانون الاکبر فى شرح عهدالامام للاشتر (عربى).
تالیف: «سید مهدى سویج‏» (10) .
175 - قانون الولاه فى سیاسه الرعاه
شرح عهدنامه «مالک اشتر» است و این کتاب‏جلد دوم کتاب «تاریخ مصر قدیم‏» مولف است نسخه آن به خط مولف نزد برادرش «سیدضیاء الدین بن سید على‏» بوده است (11) .
176 - ترجمه على بن ابیطالب(ع)
تالیف: «احمد زکى صفوت‏» که در آن ازسخنرانیهاى على(ع) و نهج‏البلاغه نیز بحث کرده است و آن در مصر به سال 1350 در162 صفحه چاپ شده است (12) .
177 - کشف السحاب فى شرح الخطبه الشقشقیه
تالیف: «ملا حبیب الله کاشانى‏»متوفاى 1340ه ق (13) .
178 - گنج عرفان یا سخنان امیر مومنان(ع)(فارسى)
تالیف: آخوند «ملا محمدجواد صافى گلپایگانى‏» به نظم و نثر و در سال 1327ش چاپ شده است (14) .
179 - مع الامام على(ع) فى عهد مالک الاشتر.(عربى)
تالیف: «شیخ محمد باقرناصرى‏» در سال 1392 ه ق. در بیروت چاپ شده است (15) .
180 - مقتبس السیاسه (عربى)
تالیف: مفتى بزرگ «مصر شیخ محمد عبده‏» شرح عهدمالک اشتر است و در سال 1317 مستقلا در مصر چاپ شده است (16) .
181 - منهاج البراعه فى شرح نهج‏البلاغه (عربى).
متمم منهاج البراعه علامه خوئى است. از استاد «حسن حسن زاده آملى‏» در پنج‏مجلد چاپ شده است.
182 - منهاج البراعه فى شرح نهج‏البلاغه(عربى).
متمم دوم منهاج البراعه علامه خوئى است. ا ز «شیخ محمد باقر کمره‏اى‏» در دوجلد چاپ شده است.
183 - نظم الوصیه (فارسى)
ترجمه نامه 31 نهج‏البلاغه است‏به نظم. اثر: «سیدحسین بن ابراهیم قزوینى‏» متوفاى 1208 و در ترکیه چاپ شده است (17) .
184 - نغمه الهى گجراتى
شرح خطبه همام است، در هند چاپ شده است (18) .
185 - نورالیقین
شرح و ترجمه خطبه همام، از «حسین شفیعى‏» است که در سال‏1372 چاپ شده است (19) .
186 - نیروزیه (فارسى)
ترجمه برخى از کلمات قصار على(ع) از : «صدر».
187 - ترجمه فرمان مالک اشتر (فارسى).
نوشته: «حسین علوى آوى‏» از علماى قرن هشتم. از انتشارات کنگره نهج‏البلاغه.
188 - قانون اساسى حکومت امام على(ع) (فارسى)
ترجمه فرمان مالک اشتر است.
نوشته : على انصاریان از انتشارات کنگره نهج‏البلاغه.
189 - شرح الخطبه الشقشقیه
تالیف: «شیخ محمد رضا حکیمى‏» و از موسسه‏«الوفاء» بیروت در 428 صفحه منتشر شده است. شایان ذکر است نخستین کسى که به‏شرح ابن خطبه پرداخته، «شریف مرتضى علم‏الهدى‏» برادر «شریف رضى‏» است و اونیز تفسیرى به خطبه شقشقیه دارد و اخیرا ضمن رساله‏هاى او در یک مجموعه از«دارالقرآن‏» مرحوم آیه‏الله گلپایگانى به اهتمام «سید مهدى روحانى‏» و اشراف‏«سید احمد حسینى اشکورى‏» چاپ شده است.
190 - چهل مروارید
مجموعه احادیث موضوعى از نهج‏البلاغه. گردآورى بنیادنهج‏البلاغه چاپ دوم زمستان 1363 در 31 صفحه به قطع خشتى.
191 - جلوه‏هاى حکمت گزیده موضوعى کلمات امیرالمومنین على(ع).
نوشته: «سید اصغر ناظم‏زاده قمى‏» ناشر: دفتر نشر الهادى، قم، چاپ اول 1373در 671 صفحه وزیرى. حدود 5 هزار کلام از سخنان مولاى متقیان در 225 موضوع.
192 - مطلوب کل طالب من کلام على بن ابیطالب(ع)
تالیف: «ابراهیم انصارى‏مکنى‏» به ابواسحاق و معروف به «وطواط‏» از علماى امامیه قرن ششم هجرى مى‏باشدو به صد کلمه سراپا حکمت از کلمات قصار مولاى متقیان على(ع) با مقدارى از امثال‏عرب مشتمل است.
و در لیبسک و قاهره با ترجمه آلمانى و فارسى چاپ شده است (20) .
193 - رموز الاماره
ترجمه صد کلمه حضرت امیرالمومنین(ع).ترجمه وصایاى امیرالمومنین(ع) به «مالک اشتر».
تالیف: «میرزا احمد بن میرزا محمد شفیع وصال شیرازى‏» معروف به «وقار»متوفى 1298ه ق. از شعراى عالیمقام و افاضل ادباى خجسته مى‏باشد در خط ثلث ورقاع و شکسته نیز ماهر و استاد بود و آن را به روش خطاط معروف «احمد نیریزى‏»مى‏نوشت (21) .
194 - شرح الاحتشام
شرح نهج‏البلاغه که آن را مرحوم حاج شیخ «جواد بن ملامحرمعلى طارمى ابهرى زنجانى‏» از علماى امامیه اوائل قرآن چهاردهم به خواهش‏شاهزاده احتشام‏السلطنه قاچار والى زنجان نوشته است (22) .
195 - نهج‏البلاغه از دیدگاه مقام معظم رهبرى
مولف: «محمد مهدى علیقلى‏».ناشر: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامى.
کتاب حاضر برگرفته از بیانات مقام معظم رهبرى، «حضرت آیه‏الله خامنه‏اى‏» است‏که در چهارده فصل تدوین یافته است.
عناوین برخى فصول چنین است: آشنائى با نهج‏البلاغه، تاریخچه نهج‏البلاغه، شخصیت‏حضرت على(ع) در نهج‏البلاغه، قرآن و نهج‏البلاغه، نقش نهج‏البلاغه در جامعه اسلامى،نقش وزارت آموزش و پرورش در احیاء نهج‏البلاغه، حکومت در نهج‏البلاغه.
196 - صحابه از دیدگاه نهج‏البلاغه
نوشته: «داود الهامى‏» به سال 1374. توسط‏انتشارات هجرت در قم چاپ شده است.
در مقدمه آن مى‏خوانیم: آیا مى‏دانید چرا انتقادهاى مولاى متقیان امیرمومنان درنهج‏البلاغه تاکنون مورد توجه قرار نگرفته و حتى همین انتقادها سبب شک و تردید درکل نهج‏البلاغه گردیده است؟ براى این که «انتقاد» تلخ است‏به خصوص این که‏«حق‏» باشد. اگر نهج‏البلاغه مشتمل بر «انتقاد» نبود و على(ع) از مظلومیتها وشکنچه‏هاى روحى خود سخن نمى‏گفت، نهج‏البلاغه او براى همه به عنوان یک گنجینه‏گرانبها قابل قبول بود. انتقاد امام گویاى یک عمر درد و رنج و ظلم و ستمى است‏که از اصحاب بر آن حضرت رفته است، گوئى با هر یک از این کلمات که از عمق جانش‏کنده مى‏شود، از بار سنگین درد و رنجش مى‏کاهد و این ناله‏هاى جانکاه و انتقادهاى‏دردناک «رنجنامه‏» على(ع) است.
197 - پرتوى از نهج‏البلاغه
با نقل منابع و تطبیق با روایات مآخذ دیگر. پژوهش وبرگردان و ویراستارى: «دکتر سید محمد مهدى جعفرى‏».
با استفاده از ترجمه : «آیه‏الله سید محمود طالقانى‏».
نشر: سازمان چاپ و انتشارات وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامى چاپ اول 1872، 724صفحه.
در این کتاب که عنوان آن با الهام از کتاب «پرتوى از قرآن‏» اثر ارزشمند«آیه‏الله طالقانى‏» ، «پرتوى از نهج‏البلاغه‏» انتخاب شده است، ضمن بیان‏ترجمه‏اى روان و سلیس از 81 خطبه نهج‏البلاغه، توضیحاتى در مورد هر خطبه بیان ومنابع و مآخذ مربوط به هر خطبه نیز با اسناد و واسطه‏هاى روایات به صورت جامع‏آورده شده است.
ویراستار براى ترجمه و توضیح نهج‏البلاغه، متن نوشته شده توسط «ابن شدقم‏»دانشمند معروف قرن دهم را برگزیده است. این متن با استفاده از چهار نسخه معروف‏و بهتر مربوط به سخنان امیرالمومنین(ع) تهیه شده واز نظر دقت و اعتبار از اهمیت‏بسزائى برخوردار است. همان‏طور که در شناسنامه کتاب آمده است. ترجمه خطبه‏ها درسال 1352 توسط آیه‏الله طالقانى انجام شده است ولى ویراستار اصلاحاتى در جملات‏ترجمه شده به عمل آورده و به اصطلاح همان مطالب را به زبان روز بیان کرده است.
ویژگى دیگر کتاب این است که پیش از شروع هر خطبه، شماره و عنوان آن مشخص شده‏است درحالى که سید شریف رضى در سراسر نهج‏البلاغه تنهاسه یا چهار عنوان براى‏خطبه‏ها تعیین کرده است از جمله خطبه 3 به نام شقشقیه، خطبه 82 با عنوان الغراء،خطبه 90 الاشباح و خطبه‏191 القاصعه در این کتاب ویراستار براى همه خطبه‏ها عنوانى‏متناسب با متن خطبه برگزیده است.
همچنین در مقدمه هر خطبه یا کلام امیرالمومنین(ع) بعد از تعیین سند و منبع آن،تاریخ بیان خطبه به قرینه مطلب یا اشاره سید رضى و یا تصریح سائر کتب تاریخى‏مشخص شده است.
همچنین در این کتاب تمام مطالب و موضوعهاى هر خطبه آورده شده است درحالى که‏سید شریف رضى در گزینش سخنان امیرالمومنین(ع) بیش از هر چیز به فصاحت و بلاغت‏سخنان نظر داشته است. با این چشم‏انداز در این کتاب قبل از ورود به هر خطبه‏موضوع یا موضوعات مطرح شده مشخص گردیده و در متن نیز هر موضوع به صورت عنوان ویا شماره نوشته شده است.
قابل ذکر است که «آیه‏الله طالقانى‏» هنگام ترجمه خطبه‏ها در پاورقى متن ترجمه‏شده توضیحاتى را درباره هر خطبه یا شرائط تاریخى و شان بیان خطبه بیان کرده که‏این توضیحات در این کتاب در مقدمه هر خطبه آورده شده است.
198 - نظامنامه حکومت،
شرح و تفسیر عهد نامه امیرمومنان(ع) به فارسى.
تالیف: محمد کاظم بن محمد فاضل مشهدى(زنده در 1107ه) این کتاب به تحقیق وتصحیح برادر دانشمند جناب آقاى مهدى انصارى توسط انتشارات انصاریان قم درزمستان 1373 چاپ شده است.
و محقق و مصحح محترم به طورى که در مقدمه خود اشاره کرده، در تصحیح آن به‏نسخه‏هاى متعدد خطى مراجعه و به اختلاف نسخه‏ها هم اشاره نموده است. و کتاب مشتمل‏بر یک مقدمه و 22 فضل مى‏باشد.
پى‏نوشت‏ها:
1- الذریعه، ج‏8، ص 127.
2- الذریعه، ج‏25، ص 204، فهرست مشار، ج‏1، ص 1425.
3- فهرست مشار، ج‏1، ص 1943.
4- فهرست کتابخانه ملى، ج‏7، ص 315.
5- فهرست مشار، ج‏2، ص 2137.
6- الذریعه، ج‏9، ص 533.
7- الذریعه، ج‏13، ص 202 - مصادر، ج‏4، ص 192.
8- فهرست مشار، ج‏2، ص 2160.
9- الذریعه، ج‏14، ص 24 - ج‏15، ص 215.
10- مصادر، ج‏3، ص 429.
11- الذریعه، ج‏17، ص 29 - 13، ص 374 - مصادر، ج‏3، ص 427.
12- فهرست کتابخانه دانشگاه، ج‏2، ص 310 - فهرست مشار، ص 181.
13- لباب الالباب کاشانى، ص 153.
14- فهرست مشار، ص 2775.
15- مصادر، ج‏3، ص 429.
16- الذریعه، ج‏14، ص 159.
17- مصادر نهج‏البلاغه، ج‏3، ص 312.
18- الذریعه، ج‏13، ص 226.
19- الذریعه، ج‏24، ص 389.
20- ریحانه الادب، ج‏6، ص 331، 332.
21- آثار عجم، ص 357.
22- ریحانه‏الادب، ج‏2، ص 386.