نهج‏البلاغه (3)

برگزیده‏هائى از نهج‏البلاغه
78 - تفسیر الخطبه الشقشقیه
تالیف:«شریف مرتضى علم الهدى على بن حسین موسوى‏» (متوفاى 436ه).
و آن را «شیخ ابوالحسن محمد بن محمد بصروى‏» در فهرست تصانیف سید مرتضى ذکرکرده است (1) .
79 - شرح النهج
تالیف: «خواجه صائن الدین على بن محمد بن افضل الدین محمدترکه‏»(متوفاى 830ه). شرح حال وى را صاحب ریاض نوشته و گفته است: تالیفات وى‏زیاد است از جمله شرح و ترجمه بعض کلمات امیرمومنان (ع) از نهج‏البلاغه به زبان‏فارسى است (2) .
80 - التوضیحات التحقیقیه
در شرح خطبه شقشقیه تالیف: «سید على اکبر ابن سیدمحمد سلطان‏العلماء لکهنوى‏»(متوفاى 1326ه).
شرح حال وى را سید على نقى نقوى در «مشاهیر علماء الهند» نوشته است (3) .
81 - شرح النهج
تالیف: «امیر على شیر بن گنجینه بهادر نوائى جغتائى هروى‏»ملقب به «نظام‏الدین‏»(841 - 906ه).
وزیر «سلطان حسین میرزا بایقراى گورکانى‏»(875 - 911) آثار قلمى و تالیفات‏نوائى زیاد است و به زبان ترکى و فارسى هر دو کتاب نوشته و شعر گفته است و درکتاب «تحفه سامى‏» صفحه 180 غیر از پنج دیوانش شانزده کتاب بر او شمرده است وگفته: «نوائى‏» کلمات قصار «علوى‏» را به نظم کشیده و براى هر کلمه یک رباعى‏ترکى سروده است (4) .
82 - شرح النهج
شرح خطبه شقشقیه. تالیف: «تاج‏العلماء سید على محمد ابن‏سلطان العلماء سید محمد بن دلدار على نصیر آبادى‏»(متوفاى 1312ه) «سید على‏نقى نقوى لکهنوى‏» در «مشاهیر علماءالهند» گفته است (5) .
83 - شرح النهج‏به فارسى
ترجمه و شرح و توضیحات عهدنامه امیرالمومنین(ع) به‏«مالک اشتر».
تالیف: «مولى محمد کاظم بن محمد فاضل مشهدى مدرس و خادم حرم رضوى‏». و آن‏را به درخواست «اعتماد الدوله شاه قلى‏خان‏» نوشته است. نسخه آن ضمن مجموعه‏اى‏در کتابخانه آستان قدس موجود است و تاریخ کتابت آن 1377ه مى‏باشد (6) .
84 - اساس السیاسه فى تاسیس الریاسه تالیف: واعظ ماهر، شهیر به‏«سلطان‏المتکلمین‏»، «شیخ محمد ابن مولى اسماعیل بن عبدالعظیم بن محمد باقرکجورى مازندرانى‏» نزیل تهران (متوفاى 14 شعبان 1353ه). و آن شرح عهدنامه امیرمومنان(ع) به «مالک اشتر» است و نسخه آن پیش فرزندش مشهور به «ملک‏المتکلمین‏اخلاقى‏» موجود است (7) .
85 - شرح النهج
و آن ترجمه عهدنامه «مالک اشتر» به نظم ترکى است و در سال‏1304ه در اسلامبول چاپ شده است. ناظم «محمد جلال الدین‏» و شاید از علماى عامه‏است (8) .
86 - شرح النهج
تالیف: «شیخ محمد قوام‏الدین بن حبیب‏الله قمى‏». شرح کلمات‏قصار امیرالمومنین على(ع) (9) .
87 - شرح النهج
شرح نزدیک به صد کلمه از کلمات قصار که در نهج‏البلاغه ذکر شده‏است.
تالیف: «شیخ محمد بن نصار حویزى‏»، معاصر «شیخ بهائى‏» مولف کتاب‏«الامامه‏» که نسخه‏اى از آن در کتابخانه حسینیه شوشتریها در نجف اشرف موجود است‏و شرح مذکور را به آخر آن ملحق کرده است (10) .
88 - دراسات النهج (شرح عهدنامه مالک اشتر)
تالیف: «شیخ محمد مهدى ابن شیخ‏عبدالکریم شمس‏الدین عاملى‏». و در سال 1376ه در نجف اشرف چاپ شده است (11) .
89 - نغمه الهى
تالیف: «محیى الدین شیخ مهدى بن ابى الحسن بحرانى قمشه‏اى،تهرانى‏» به تخلص «الهى‏» مدرس در معقول. و آن شرح خطبه همام در وصف متقین است‏و آن را با شعر فارسى شرح کرده و آن چاپ شده است (12) .
90 - رموز الاماره
تالیف: «میرزا احمد» مشهور به «وقار» ارشد اولاد«میرزا محمد شفیع‏» متخلص به «وصال‏» شاعر شهیر شیرازى (1232 - 1298ه) مدفون‏در مزار شاه چراغ.
و آن شرح عهدنامه مالک اشتر به شعر فارسى است. در اول منظومه خود اسم‏«معتمدالدوله و فرهاد میرزا» را آورده است. در شیراز به سال 1331 در چاپخانه‏محمدیه چاپ شده است (13) .
91 - شرح النهج (شرح خطبه شقشقیه)
تالیف: «شیخ مولى هادى بنابى‏» شارح خطبه‏زینبیه (14) .
92 - شرح عهد مالک‏الاشتر (به فارسى) تالیف: «علامه شیخ هادى ابن مولى حسین بن‏محسن ابن عبدالله بن محسن بن حسین بیرچندى‏»(1277 - 1319ه) و در سال 1355ه درتهران به طبع رسیده است (15) .
93 - روض المنى فى المختار من قصار کلمات امیرالمومنین(ع)
شرح کلمات قصارامیرمومنان(ع) که در آن اشعار و احادیث و حکایات مناسب هم ذکر شده است. تالیف:
«سید على اکبر بن رضى ابن محمد تقى رضوى قمى برقعى‏»(متولد 1317ه) (16) .
94 - درر الکلم (ترجمه کلمات قصار امیرالمومنین(ع)(فارسى).
تالیف: «سید على اکبر برقعى‏» متخلص به «کاشف‏» و مولف کتاب دیگر در همین‏موضوع به نام «روض المنى‏» در شماره قبل به آن اشاره شد (17) .
95 - کشف السحاب فى شرح الخطبه الشقشقیه
تالیف: «ملا حبیب‏الله بن على مدد بن‏رمضان کاشانى‏»(متوفاى 1340ه) از علماى امامیه قرن چهاردهم. زاهد و متقى وعرفان مسلک داراى اخلاق حمیده بود (18) .
96 - التقاط الدرر (منتخب شرح نهج‏البلاغه ابن ابى‏الحدید)
تالیف: «محمد بن‏حاج قنبر کورعلى مدنى کاظمى‏»(حدود سال 1300 فوت کرده است). واز تالیف آن سال‏1283 فارغ شده است و از شرح ابن ابى الحدید هر آنچه راجع به اخلاق و حکم و آداب‏بوده، استخراج کرده است و نسخه‏اى از آن در کتابخانه «سیدحسن صدر» (19) موجودبود.
97 - منتخب وصایا امیرالمومنین(ع) و حکمه
با حروف تهجى تنظیم شده و در آخر آن‏وصیت امام به فرزندش امام حسین(ع) آمده است و یک نسخه ازآن به خط نستعلیق به‏قلم‏«میر قاسم قره‏باغى‏» به تاریخ 911ه ق. در کتابخانه «خدیویه مصر) موجود است‏که در حواشى آن تعلیقاتى به فارسى نوشته شده است (20) .
98 - شرح الکلمات المائه
(منهاج العارفین فى شرح کلمامت امیرالمومنین(ع‏» که‏شرح صد کلمه از کلمات قصار امیر مومنان (ع) است.
تالیف: «شیخ کمال الدین میثم بن على بحرانى‏»(متوفاى 679ه) مولف سه شرح :(کبیر، متوسط و صغیر) بر نهج‏البلاغه دارد که اول آن چنین آغاز شده است: «یا ذاالجلال یا حى یا قدوس یا سلام‏» (21) .
پى‏نوشتها:
(1) الذریعه، ج‏4، ص 348 - ج‏14، ص 137.
(2) الذریعه، ج‏4، ص 140.
(3) الذریعه، ج‏4، ص 141 - ج‏4، ص 499.
(4) الذریعه، ج‏14، ص 142 - ریحانه الادب، ج‏6، ص 238 - 241.
(5) الذریعه، ج‏14، ص 142.
(6) الذریعه، ج‏14، ص 144.
(7) الذریعه، ج‏2، ص 7 و ج‏14، ص 146.
(8) الذریعه، ج‏14، ص 144.
(9) الذریعه، ج‏14، ص 146.
(10) الذریعه، ج‏14، ص 147.
(11) الذریعه، ج‏14، ص 148 - ج‏2، ص‏337.
(12) الذریعه، ج‏14، ص 148.
(13) الذریعه، ج‏14، ص 152.
(14) الذریعه، ج‏14، ص 152.
(15) الذریعه، ج‏14، ص 152.
(16) الذریعه، ج‏11، ص 277 - ریحانه‏الادب، ج‏1، ص 249.
(17) فهرست مشار، ج‏1، ص 1387.
(18) لباب الالباب فى القاب الاطیاب، به نقل ریحانه‏الادب، ج‏5، ص 19.
(19) الذریعه، ج‏22، ص 414.
(20) الذریعه، ج‏22، ص 442.
(21) الذریعه، ج‏14، ص 41.