اسراف، بلای عظیم زندگی

«اسراف‏» در لغت‏به معناى زیاده‏روى و تجاوز از حد اعتدال و کلمه «تبذیر» از «بذر» به معناى تخم‏پاشیدن و یا ریخت و پاش کردن است . مى‏شود گفت این دو کلمه قریب‏المعنى بوده و باهم مترادف هستند . اسراف اگرچه در هرکار ممکن است ولى معمولا زیاده‏روى در خرج معیشت را اسراف گفته‏اند که اینجا مورد بحث ماست . اسراف و تبذیر در نزد عرفا و عقلا بسى مذموم بوده و آن باعث ا ز بین رفتن حاصل دسترنج و درآمد و اندوخته زندگى انسان مى‏باشد که متعاقبا گرفتارى، بدبختى و درماندگى به بار مى‏آورد . اعجب‏العجائب این است که در زمان فعلى که اکثریت مردم، بلکه همه از وضع گرانى تورم و نارسائیها ناله بر آسمان بلند کرده از چگونگى معاش خود سخت ناراضى و ناراحت هستند، در چنین اوضاع و شرائط استثنائى عوض این که براى خلاصى از ورطه فشار گرانى به صرفه‏جوئى و قناعت توجه کنند، متاسفانه برعکس روز بروز بر اسراف و تبدیر خود مى‏افزایند . در مصرف لباس، کفش، مبلمان منزل و سایر لوازم خانگى هرچند روز; مد و دکور عوض مى‏کنند و یا در خوردنیها و نوشیدنیها زیاده‏روى بى‏حد و حساب روا مى‏دارند مسافرتهاى تقلیدى روى هوسبازیهاى نابخردانه با هزینه‏هاى سرسام‏آور انجام مى‏دهند و یا در مراسم عروسى و مراسم سرمزار اموات انواع خرجهاى کمرشکن و غیر منطقى را بر خود تحمیل مى‏نمایند و در اثر تقلید کورکورانه از گل‏بازى‏هاى این و آن تاج گلهاى کذائى به بهاى هنگفت تهیه دیده با چه تشریفات منفور در سر خاک متوفى له کرده و به هدر مى‏دهند خانم‏هاى محترم چه پولهاى کلان در طریق آرایش بى‏مورد و غیر معقول ابرو، لب، ناخن، مو، پوست و یا صحبت طولانى بى‏حد و حصر غیر ضرورى در تلفن بدون توجه به اخلال وقت عزیز دیگران اندوخته‏هاى ارزشمند خود را برباد فنا داده و بدینوسیله گرفتارى، محتاجى و پریشانى را بر جان خود مى‏خرند وااسفا تا چه حد مدپرستى، تجمل‏بازى و تشریفات نابجا بر رگ و ریشه مردم این زمان رسوخ کرده و گرفتارى خطرناکى را به ارمغان آورده که بلاى خانمانسوز زندگى بشر گردیده است . امان از دست تقلید کورکورانه .
در این باره مولوى گوید:
خلق را تقلیدشان بر باد داد
اى دو صد لعنت‏بر این تقلید باد
البته تقلید از خیر و خوبى خوبست ولى تقلید از ضرر و بدى چقدر بد است درکتاب ارزشمند «مشکل اسراف‏» آمده است هزینه آرایش زنان ایرانى نسبت‏به پنجاه سال قبل هزاربرابر شده است .
«مک نامارا» (رئیس بانک جهانى) گفته است: 800 میلیون نفر در جهان گرسنه‏اند .
اطلاعات شماره 14214: هر شب یک میلیون نفر گرسنه مى‏خوابند و سالانه بین 10 تا 20 میلیون نفر در جهان در اثر گرسنگى با علتهاى منسوب به آن مى‏میرند .
اطلاعات شماره 14835: در آمریکا زن و مردى دختر 12 ساله خود را به 30 هزار دلار فروختند و آن را خرج مبلمان اطاق و تعویض ماشین خود کردند .
کیهان شماره 8908: طبق آمار سال 1974 به موجب آمار گالوب 40 میلیون سگ منهاى سگهاى ولگرد بین خانواده‏هاى آمریکائى به اصطلاح متمدن زندگى مى‏کنند آمریکائیها در پذیرائى سگ گوى سبقت را از همه ربوده‏اند هزینه کل نگهدارى سگها در آمریکا سر به میلیونها دلار مى‏زند درصورتى که هزینه تغذیه، استحمام و دارو و دکتر سگ و گربه مى‏تواند شکم همه گرسنگان جهان را سیر کند .
خلاصه اینکه: اسراف در اسلام حرام است و از معاصى کبیره محسوب شده است کتاب آسمانى، «قرآن مجید» پانزده قرن پیش به ضرر و خطر اسراف توجه مخصوص داشته و به عبارت شیوا در مورد آن فرموده:
«... کلوا واشربوا و لا تسرفوا انه لا یحب المسرفین‏» (سوره اعراف، آیه 30) بخورید و بیاشامید ولى اسراف نکنید مسلما او (خدا) اسراف‏کنندگان را دوست نمى‏دارد . اینجا به عبارت ظریف فرموده که مسرفین دشمن خدا هستند .
در جاى دیگر فرموده: «ان المسرفین هم اصحاب النار» (سوره غافر، آیه 47): قطعا اسراف‏کنندگان اهل جهنم هستند . در این جمله ضمیر هم دلالت‏بر تاکید دارد یعنى مسرفین حتما در عذاب شدید جهنم خواهند بود . و در محل دیگر فرموده: «ان المبذرین کانوا اخوان الشیاطین وکان الشیطان لربه کفورا» (سوره اسراء، آیه 30): مسلما اسراف‏کنندگان برادران شیاطین هستند و شیطان بر خدا کافر است .
و نیز قرآن مجید فرعون را از مسرفین یاد کرده است و در سوره بقره، آیه 138 آمده است: «و کذلک جعلناکم امة وسطا لتکونوا شهداء على الناس و کان الرسول علیکم شهیدا» شما را آنچنان امت میانه‏رو قرار دادیم تا بر مردم دیگر الگو باشید و پیغمبر نیز بر شما الگو و گواه ماست .
على علیه السلام مى‏فرماید: «کن سمحا و لا تکن مبذرا و کن مقدرا و لا تکن مقترا»: بخشنده باش، ، اسراف کننده مباش، ، قناعت کننده باش ولى سختگیر و خسیس مباش .
حاصل این که: در راه زندگى همیشه معتدل و میانه‏رو باش تندروى و کندروى هر دو غلط است راه زندگى به راه این جهان بیشتر شباهت دارد در رانندگى اگر انسان تند و تیز رود احتمال خطر حتمى است و اگر کندروى کند به موقع به مقصد نمى‏رسد پس بنا به فرمایش گهربار پیغمبر اسلام صلى الله علیه و آله «خیرالامور اوسطها» بهترین کارها میانه‏رویست .
پس چگونه مى‏توان به طور همه‏جانبه جلو اسراف را گرفت:
1 - به وسیله نیروى ایمان به خدا و معاد . البته کسى که بر وجود خدا و روز قیامت‏باور صددرصد داشته باشد، هیچگاه از دستورات خدا سرپیچى نمى‏کند و خود را گرفتار عذاب خدا نمى‏کند .
2 - از راه تبلیغ شفاهى و کتبى در مساجد و مدارس و محافل به وسیله مبلغین و معلمین و رسانه‏هاى گروهى و نصب تابلوها راجع به ضرر اسراف در معابر به طرق مختلفه که بایستى مجریان در این خصوص خود را در پیشگاه خداوندى مسؤول بدانند و به خصوص نسل جوان را تفهیم و کمال آگاهى را بدهند که اسراف چه ضررهاى خانمانسوز براى خانواده‏ها فراهم مى‏سازد و چه دودمانها و ملتها در اثر وابستگى و مصرفى بودن از بین رفته و مضمحل شده‏اند .
3 - ساده‏زیستن را باید به مردم تلقین نمود و زندگى مشعشع پیشوایان دین مثل پیغمبر اسلام صلى الله علیه و آله و حضرت على علیه السلام را به مردم الگو و سرمشق معرفى نمود .
4 - کم مصرف کردن را باید عادت داد . سعدى در کتاب خود آورده است: کسى را گفتند هیچ خبر دارى حریر در بازار گران شده؟ او در جواب گفت: ما ارزانش مى‏کنیم . گفتند: چگونه؟ در جواب گفت: نخریم و نپوشیم . و گفته‏اند سزاى گرانفروش نخریدن است .
5 - مبارزه با اسراف . باید از طبقات بالا و از سازمانهاى دولتى شروع شود تا دیگران از آنها پیروى و متابعت نمایند .
6 - فاصله گرفتن از مسرف و محدود کردن رفت و آمد با آنها و ایجاد تنفر از مسرف در جامعه . تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل .