درهای بهشت

گروه هایی که به خاطر اعمال ستمگرانه خویش در دنیا، مستوجب عذاب الهی شده اند «از درهای هفتگانه دوزخ، که هر یک مخصوص گروهی از پیروان شیطان است، وارد جهنّّم می‌گردند.»1
دوزخ، به بیان قرآن هفت «در» دارد؛ اما درهای بهشت در چهار آیه قرآن،به طور مطلق و بدون تعیین تعداد آمده است.2
ولی در احادیث،برای بهشت،هشت در بیان گردیده است. امام جعفر صادق(ع) فرموده است:«بدانید که بهشت هشت در دارد و عرض هر دری، به اندازه چهل سال راه است.»3
درهای بهشت هشت تاست، تا بهشتیان برای ورود بدان، امکان و آسایش بیش‌تری داشته باشند. علاوه بر این، بهشت جایگاه رحمت و نعمت است و در دعای «جوشن کبیر» هم می‌خوانیم: «ای خدایی که پیوسته رحمت تو بر غضب تو، سبقت و پیشی گرفته است.»4
همچنین، بیش‌تر بودن تعداد درهای بهشت، گویای نعمت‌ها و پاداش های افزون خداوند و احیاناً نعمت ها و پاداش های خاصّ است؛ چنان که کمتر بودن درهای دوزخ،ممکن است به گناهان و احیاناً‌گناهکاران مخصوصی، اشاره داشته باشد.
به هر حال، نیکان و پاکان و مؤمنان و مجاهدان و صالحان، به سوی درهای هشتگانه بهشت روانه می گردند، تا حیاتی سرشار از شادی و خوشبختی را آغاز کنند؛ اما همین گروه ها هم به حسب رتبه اعمال نیک خویش،به دسته‌‌های مختلفی تقسیم می‌شوند و قهراً هر گروهی باید از دری که با اعمال نیک او تناسب دارد، وارد بهشت شود.
بگذرند از سر مویی که صـراطـش دانند
پس به صحرای فلک، جای تماشا بینند5
قرآن فرموده است: کسانی که تقوای الهی را «در دنیا»
قرار دهند، گروه گروه به سوی بهشت برده می شوند و هنگامی که به آن می رسند، درهای بهشت برای آنان گشوده می‌گردد و نگهبانان به آن ها می گویند: سلام بر شما! این نعمت ها گوارای شما باد! داخل بهشت شوید و برای همیشه و جاودانه زندگی کنید.6
حال ببینیم وضع این گروه‌ها، از نظر احادیث دینی چگونه بیان شده است؟
گروه‌ها و درهای هشتگانه
گفتیم که برای بهشت در احادیث پیامبر(ص) و امامان(ع)، هشت در معرّفی شده است.7 امام علی(ع) فرموده است: بهشت دارای هشت در است:دری ات که از آن پیامبران و صدّیقان وارد می شوند؛ دری ات که شهدا و صالحان از آن وارد می شوند؛8 از پنج در دیگر شیعیان و دوستداران ما وارد می شوند،و از در آخر،سایر مسلمانانی که به یگانگی خدا عقیده دارند و در دل آنان ذرّه ای از بغض و کینه نسبت به ما اهل بیت(ع) وجود ندارد.9
با توجّه به این که ، به دلایل مختلفی برای ما ثابت شده است که بهشت و جهنّم هم اکنون در گستره جهان هستی وجود دارند، پیامبر(ص) هم فرموده است:«وقتی جبرئیل مرا به آسمان عروج داد، بهشت و نعمت های آن و جهنم و عذاب های آن را مشاهده کردم…جبرئیل به من گفت: آن چه را بر درهای بهشت نوشته شده بخوانم.بر در اوّل نوشته شده بود: لاإله الاّ اللّه، محمّدَُ رسول اللّه، علی ولی اللّه، هر کاری راهی دارد و راه زندگی چهار چیز است:
قناعت و صرفه جویی؛ حق گویی؛ خودداری از کینه ورزیدن و همنشینی با نیکان.
بردر دوم نوشته شده بود:لااله الاّاللّه… هر کاری راهی دارد، و راه خوشحالی در آخرت چهار چیز است: دست نوازش بر یتمیان کشیدن، مهربانی با بی‌سرپرستان، کوشش برای رفع گرفتاری های اهل ایمان و دلجویی از فقیران و تهی دستان.
بر در سوم نوشته شده بود: لا اللّه الاّ اللّه… هر کاری راهی دارد و راه سلامتی در دنیا چهار چیز است: کم حرف زدن، کم خوابیدن، کم راه رفتن و کم خوردن.
بر در چهارم نوشته شده بود: لا اله الاّ اللّه… هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید میهمان خویش را احترام کند. هر کس به خدا و قیامت ایمان دارد، باید همسایه خود را اکرام نماید، هر کس به خدا و قیامت ایمان دارد، باید پدر و مادر خود را احترام کند، و هر کس به خدا و قیامت عقیده دارد، یا سخن حق بگوید، یا ساکت بماند.
بردر پنجم، بعد از شهادت به یگانگی خدا و نبّوت پیامبر(ص) و امامت علی(ع) نوشته شده بود: هر کس می خواهد به او ظلم نشود، به دیگران ظلم نکند؛ هر کس که می خواهد ناسزا نشنود،ناسزا نگوید؛ هر کس که می خواهدخوار نشود، کسی را ذلیل نکند و هر کس که می خواهد در دنیا و آخرت به ریسمان محکمی چنگ بزند، به وحدانیت خدا و نبّّوت پیغمبر(ص) و امامت علی(ع) اقرار کند.
بر در ششم، بعد از اقرار های سه گانه فوق، نوشته شده بود: هر کس که می خواهد قبرش فراخ باشد، مسجد بسازد؛هر کس که می خواهد جانوران زیر زمین بدن او را نخورند، در مسجد ها زیاد بماند؛ هر کس که می خواهد بدن او در قبر تر و تازه بماند، مسجد را جارو کند و هرکس که می خواهد خانه خود را در بهشت ببیند، مسجدها را با فرش بپوشاند.
بر در هفتم، پس از آن اقرارها نوشته بود: نورانیت و روشنایی قلب در چهار چیز است: عیادت بیمار، تشییع جنازه، تهیه کفن برای دیگران، و قرض دادن به افراد.
بر در هشتم ، نوشته شده بود: هر کس که می خواهد از این درها وارد بهشت شود، باید دارای چهار خصلت باشد: سخاوت‌مندی و بزرگواری، خوش خلقی و اخلاق خوب، صدقه دادن، و خودداری از اذیت و آزار بندگان خدا.10
بدین سان، پاکان و نیکان و افرادی که در دنیا، زندگی را در پرتو ایمان به خدا و راهنمایی‌های پیامبر و پیشوایان دین با اعمال و عبادات همه جانبه پشت سرگذاشته اند، به نعمت های جاویدان بهشتی دست خواهند یافت.
باری، اگر چه در مراحل بعدی این نوشتار، مراحل و مناظر و نعمت ها ولذّت های بهشتی را مطرح خواهیم نمود، اما در این جا سخن پیامبر گرامی اسلام را درباره توصیف کلّی بهشت یاد آور می شویم که از جانب خدا بیان فرموده است: «برای بندگانم در بهشت، چیزهایی را آماده کرده ام که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و حتّی به قلب کسی هم خطور نکرده است.»11
امام علی(ع) هم فرموده است: شنیدن هر چیزی از دنیا، عظمتش بیش‌تر از دیدن آن است و دیدن هر چیزی از آخرت، با عظمت تر از شنیدن آن خواهد بود. بنابراین، شنیدن خبر آخرتِ پنهان از نظر برای شما کافی خواهد بود…12
1. سوره حجر، ایه 44.
2. سوره ص، ایه 50؛ سوره زمر، ایه 71 تا 73.
3. الخصال، ص 408.
4. مفاتیح الجنان، ص 89.
5. خاقانی.
6. سوره زمر ، ایه 73.
7. بحار الانوار، ج 8،ص 39، 121، 170 و ج 67، ص 115 و ج 94، ص 32.
8. اشاره به ایه‌69 سوره نساء:…من النبین والصّدیقین والشّهداء والصالحین….
9. الخصال، ص 408؛ بحارالانور، ج 8، ص 39.
10. معالم الزلفی،ص 419؛ بحارالانوار، ج 8، ص 144.
11. کنز العمال، ج 14، ص 455؛ بحارالانوار، ج 8، ص 191.
12. شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 7، ص 251، خ 114؛ بحارالانوار، ج 8، ص 191، نهج البلاغه فیض‌‌الاسلام، ص 356، خ 113.