بینا‌و‌نابینا
آرشیو
چکیده
متن
«مَثل الفریقین کالأعمی و الأصمّ و البصیر و السمیع، هل یستویان مثلاً أفلا تذکّرون؛
مثل این دو گروه به مانند نابینایان ناشنوا و بینایان شنواست، آیا اینان با هم برابرند؟ پس چرا نمی‌اندیشید و به هوش نمی‌آیید؟!». (سوره هود، آیه 24)
مردمان دو دسته‌اند: با گوش و بی‌گوش، با چشم و بی‌چشم؛ البتّه نه اینکه گوش و چشم ندارند که چشم و گوشی فراخ دارند، بلکه بدین معنا که آنها را به کار نمی‌گیرند.
«لهم اعین لا یبصرون به و‌لهم آذان لا یسمعون بها، یعنی چشم دارند؛ ولی نمی‌بینند و گوش دارند؛ ولی نمی‌شنوند». (سوره اعراف، آیه 179)
وی دو گوش تـــو کـرّ مادر زاد با توأم گرمی و عتاب چه سود ( منصور بن نوح سامانی)
نه این که این چشم و گوش ظاهری ندارند؛ بلکه چشم و گوش باطنی که بدانها باطن و حقایق این جهان دیده و شنیده می‌شود. پس مردمان به دو دسته‌اند:
1 بینا و شنوا (بصیر و سمیع). 2 نا بینا و نا شنوا (اعمی و أصمّ)
و باز نه یعنی از آغاز بی گوش و چشم‌اند که در این صورت نکوهش روانیست، فلذا محرومان از قوّه ادراکی تکلیف هم ندارند؛ بلکه بدین معنا که خود چشم و گوشِ خود بریده‌اند و بی گوش و چشم به مقصد خویش می‌دوند، آنان این گونه راحت‌ترند و همین را ترجیح دادند و انتخاب کردند، کری و کوری خود ساخته، وگرنه دست قدرت از آغاز همه را با گوش و چشم آفریده است، آنهم چه چشمی!
گفتم این جام جهان بین تو کی داد حکیم گفت آن روز که این گنبد مینا می‌کرد
و باز نه یعنی این که فقط گوش ندارند، یا فقط چشم ندارند، که هر دو ندارند، یا اگر دارند هر دو دارند چه این که بینشان تلازم و خویشی است، اگر هستند باهمند، و اگر نیستند هم با هم، به خلاف چشم و گوش ظاهری که با هم خویشی ندارند، چه بسا گوش‌دارِ بی چشم و چه بسا چشم‌دار بی‌گوش، این هم از عجائب روزگار و آفرینش!
پس هر که گوش حقیقت شنو ندارد، چشم حقیقت بین هم ندارد، چه این که آن حقایق را فقط عقل و دل می‌بینند و هر کس که عقلش محجوب است و دلش مرده از هر درک و ادراک باطنی محروم و بی‌بهره است، کالأعمی و الأصمّ، چنان که نابینای ناشنوای فاقد الحواسّ.
در ادبیات داستانی ما این قصّه آمده است که روزی قاطری به تعجّب از شتری پرسید که چطور تو هیچ‌گاه در فراز و نشیبهای تند و راههای نامأنوس و ناهموار در نمی‌اُفتی؛ ولی من در اُفتم، شتر پاسخ داد: من چشم فراخ دارم و تو نداری، من می‌بینم و تو نمی‌بینی.
گفت استر به اشتر ای خوش رفیق در فـــراز و نشیب و در راه عمیـق
تو نیابی در سر و خـوش می‌روی من همی آیم به سر در چـون غـوی
من همی افتــم به رو در هـر دمی خواه درخشـکی و خـواه انـدر نمی
گفت از چشـم تو چشـم من یقین بی گمان روشن‌تر است و دوربین
خـــوش بر آیـم از سـر کـوه بلند آخــــــر عقبـه بینـم هـــوشـمند
هــر قــدم من از سـر بینش نهـم از عثـــار و از فتــــادن وا رهـــم
تـو بینـی پیـش خـود یک دو سـه گام دانه بینـی و نبینـی رنجــم دام
یستوی الأعمی لدیکـم و البصـیر فی المقـــــام و النـزول و المـسیر
بیشتر تقسیم‌های قرآنی دوتایی است، در نگاه قرآن آدمیان یا کافرند یا مؤمن یا حی اند یا میت، یا حق‌ند یا باطل، یا بهشتی‌اند یا دوزخی، یا بصیراند یا اعمی و … این خود لطفی از لطایف قرآن و اعجاز محمّدی ـ‌صلی الله علیه و آله است، و بیانگر واقعیت درونی انسان و حال و روز و هویت و شخصیت او که کیست و در کدامین صف جای گرفته است، چه این که میزان کمال حال درونی واقعیت اوست، نه پندار و گمان واهی و دور از حقیقت و واقعیت.
در «کشف الاسرار» خواجه عبد اللّه انصاری آمده است:
«نابینای به حقیقت اوست که نه دیده عبرت دارد تا از روی استدلال به آیات آفاق نظر کند، نه دل فکرت دارد تا در آیات انفس تأمّل کند، نه بصیرت حقیقت دارد تا به نور فراست مکاشفات أسرار غیبی ببیند، و بینای به حقیقت اوست که به علم الیقین شواهد افعال نگرد».
پرسشی نیز در پایان آیه آمده است که: «هل یستویان مثلاً»؟!
آیا این گروه با هم برابرند؟ آیا نابینا با بینا برابر است؟ و آیا ناشنوا با شنوا برابر است؟ و آیا نابینای ناشنوا با بینای شنوا برابر است؟ یعنی آیا هم سطح‌اند و از مکانت مساوی برخوردارند و در پیمودن راه مثل هم‌اند؟
قطعاً چنین نیست «و ما یستوی الاعمی و البصیر» (سوره غافر، آیه 58) یعنی هرگز نابینا و بینا برابر نیستند.
اگـــر امـــروز این عالـــم نبینی در آن عالـم به صـد حسـرت نشینی
چشم و گوش برای دیدن است و شنیدن، نه ندیدن و نشنیدن، که اولی شکر است و دومی کفر، اولی نعمت افزاست و دومی نقمت فزا.
چشم و گوش به روی حقایق بستن و باب تفکّر و تأمّل و اندیشه نگشودن نتیجه‌ای جز کری و کوری و از دست دادن قوای ادراکی در پی نخواهد داشت.
شکـر نعـمت نعمتت افـزون کنـد کفــر نعمت از کفت بیــــرون کند
«مَن کانَ فی هذِهِ أ‌َعمی فَهو فِی الآخِرةِ أ‌َعمی وَأضَلُّ سبیلاً»
و آخرین سخن آیه شریفه این که أفلا تذکّرون؟! آیا نمی‌خواهید به هوش آیید؟!
آیا مایل نیستید کمی تأمّل کنید و گوهر معرفت به چنگ آید؟
گوهر معرفت آموز که با خود ببری که نصیب دگرانت نصاب زر و سیم
مثل این دو گروه به مانند نابینایان ناشنوا و بینایان شنواست، آیا اینان با هم برابرند؟ پس چرا نمی‌اندیشید و به هوش نمی‌آیید؟!». (سوره هود، آیه 24)
مردمان دو دسته‌اند: با گوش و بی‌گوش، با چشم و بی‌چشم؛ البتّه نه اینکه گوش و چشم ندارند که چشم و گوشی فراخ دارند، بلکه بدین معنا که آنها را به کار نمی‌گیرند.
«لهم اعین لا یبصرون به و‌لهم آذان لا یسمعون بها، یعنی چشم دارند؛ ولی نمی‌بینند و گوش دارند؛ ولی نمی‌شنوند». (سوره اعراف، آیه 179)
وی دو گوش تـــو کـرّ مادر زاد با توأم گرمی و عتاب چه سود ( منصور بن نوح سامانی)
نه این که این چشم و گوش ظاهری ندارند؛ بلکه چشم و گوش باطنی که بدانها باطن و حقایق این جهان دیده و شنیده می‌شود. پس مردمان به دو دسته‌اند:
1 بینا و شنوا (بصیر و سمیع). 2 نا بینا و نا شنوا (اعمی و أصمّ)
و باز نه یعنی از آغاز بی گوش و چشم‌اند که در این صورت نکوهش روانیست، فلذا محرومان از قوّه ادراکی تکلیف هم ندارند؛ بلکه بدین معنا که خود چشم و گوشِ خود بریده‌اند و بی گوش و چشم به مقصد خویش می‌دوند، آنان این گونه راحت‌ترند و همین را ترجیح دادند و انتخاب کردند، کری و کوری خود ساخته، وگرنه دست قدرت از آغاز همه را با گوش و چشم آفریده است، آنهم چه چشمی!
گفتم این جام جهان بین تو کی داد حکیم گفت آن روز که این گنبد مینا می‌کرد
و باز نه یعنی این که فقط گوش ندارند، یا فقط چشم ندارند، که هر دو ندارند، یا اگر دارند هر دو دارند چه این که بینشان تلازم و خویشی است، اگر هستند باهمند، و اگر نیستند هم با هم، به خلاف چشم و گوش ظاهری که با هم خویشی ندارند، چه بسا گوش‌دارِ بی چشم و چه بسا چشم‌دار بی‌گوش، این هم از عجائب روزگار و آفرینش!
پس هر که گوش حقیقت شنو ندارد، چشم حقیقت بین هم ندارد، چه این که آن حقایق را فقط عقل و دل می‌بینند و هر کس که عقلش محجوب است و دلش مرده از هر درک و ادراک باطنی محروم و بی‌بهره است، کالأعمی و الأصمّ، چنان که نابینای ناشنوای فاقد الحواسّ.
در ادبیات داستانی ما این قصّه آمده است که روزی قاطری به تعجّب از شتری پرسید که چطور تو هیچ‌گاه در فراز و نشیبهای تند و راههای نامأنوس و ناهموار در نمی‌اُفتی؛ ولی من در اُفتم، شتر پاسخ داد: من چشم فراخ دارم و تو نداری، من می‌بینم و تو نمی‌بینی.
گفت استر به اشتر ای خوش رفیق در فـــراز و نشیب و در راه عمیـق
تو نیابی در سر و خـوش می‌روی من همی آیم به سر در چـون غـوی
من همی افتــم به رو در هـر دمی خواه درخشـکی و خـواه انـدر نمی
گفت از چشـم تو چشـم من یقین بی گمان روشن‌تر است و دوربین
خـــوش بر آیـم از سـر کـوه بلند آخــــــر عقبـه بینـم هـــوشـمند
هــر قــدم من از سـر بینش نهـم از عثـــار و از فتــــادن وا رهـــم
تـو بینـی پیـش خـود یک دو سـه گام دانه بینـی و نبینـی رنجــم دام
یستوی الأعمی لدیکـم و البصـیر فی المقـــــام و النـزول و المـسیر
بیشتر تقسیم‌های قرآنی دوتایی است، در نگاه قرآن آدمیان یا کافرند یا مؤمن یا حی اند یا میت، یا حق‌ند یا باطل، یا بهشتی‌اند یا دوزخی، یا بصیراند یا اعمی و … این خود لطفی از لطایف قرآن و اعجاز محمّدی ـ‌صلی الله علیه و آله است، و بیانگر واقعیت درونی انسان و حال و روز و هویت و شخصیت او که کیست و در کدامین صف جای گرفته است، چه این که میزان کمال حال درونی واقعیت اوست، نه پندار و گمان واهی و دور از حقیقت و واقعیت.
در «کشف الاسرار» خواجه عبد اللّه انصاری آمده است:
«نابینای به حقیقت اوست که نه دیده عبرت دارد تا از روی استدلال به آیات آفاق نظر کند، نه دل فکرت دارد تا در آیات انفس تأمّل کند، نه بصیرت حقیقت دارد تا به نور فراست مکاشفات أسرار غیبی ببیند، و بینای به حقیقت اوست که به علم الیقین شواهد افعال نگرد».
پرسشی نیز در پایان آیه آمده است که: «هل یستویان مثلاً»؟!
آیا این گروه با هم برابرند؟ آیا نابینا با بینا برابر است؟ و آیا ناشنوا با شنوا برابر است؟ و آیا نابینای ناشنوا با بینای شنوا برابر است؟ یعنی آیا هم سطح‌اند و از مکانت مساوی برخوردارند و در پیمودن راه مثل هم‌اند؟
قطعاً چنین نیست «و ما یستوی الاعمی و البصیر» (سوره غافر، آیه 58) یعنی هرگز نابینا و بینا برابر نیستند.
اگـــر امـــروز این عالـــم نبینی در آن عالـم به صـد حسـرت نشینی
چشم و گوش برای دیدن است و شنیدن، نه ندیدن و نشنیدن، که اولی شکر است و دومی کفر، اولی نعمت افزاست و دومی نقمت فزا.
چشم و گوش به روی حقایق بستن و باب تفکّر و تأمّل و اندیشه نگشودن نتیجه‌ای جز کری و کوری و از دست دادن قوای ادراکی در پی نخواهد داشت.
شکـر نعـمت نعمتت افـزون کنـد کفــر نعمت از کفت بیــــرون کند
«مَن کانَ فی هذِهِ أ‌َعمی فَهو فِی الآخِرةِ أ‌َعمی وَأضَلُّ سبیلاً»
و آخرین سخن آیه شریفه این که أفلا تذکّرون؟! آیا نمی‌خواهید به هوش آیید؟!
آیا مایل نیستید کمی تأمّل کنید و گوهر معرفت به چنگ آید؟
گوهر معرفت آموز که با خود ببری که نصیب دگرانت نصاب زر و سیم
تبلیغات
