جایگزین بهتر
آرشیو
چکیده
متن
قرآن کریم در همه حالتها انسان را کمک می‌کند و در هیچ صحنه‌ای او را تنها نمی‌گذارد. تمسک به آن موجب آرامش، نجات، امیدواری و روشنایی و دل‌گرمی است و باعث می‌گردد تا انسان از سردرگمی و اضطراب نجات پیدا کند و دچار سرخوردگی و شکست نگردد. از مواردی که لازم است انسان خود را بیشتر در پرتو نور قرآن قرار دهد، هنگام رخدادهای ناگوار و حوادث و مصیبتهاست؛ زیرا در چرخه زندگی، بسیاری از صحنه‌ها و رخدادها مطابق میل انسان نمی‌باشد و چرخ به دلخواه انسان نمی‌چرخد. رخدادهای بسیار گران و سختی که موجب می‌شوند، آدمی مطلوب و محبوب خود را در گرما گرم زندگی از دست بدهد و یا به آن نرسد؛ وجود داشتن این‌گونه مسائل از پیامدهای حتمی چرخ زندگی می‌باشد. در هنگام دشواری و سختی و پیش آمدن حوادث ناراحت کننده، نوعاً انسانها دچار غم و غصّه و دل‌تنگی می‌شوند و اظهار ناتوانی و ناامیدی می‌کنند. در این موقعیت، اگر توجّه به خداوند نباشد و مددی از طرف او نرسد، بلاها او را در فشار و اضطراب قرار می‌دهند و همه درها به روی او بسته می‌شوند، در اینجا قرآن کریم با اعجاز خود می‌تواند غم‌ها را کنار زند و انسان را در آسمان معنویت به حرکت در آورد، به‌طوری که انسان احساس کوچکی و شکست خوردگی نمی‌کند؛ بلکه با قدرت و هدایت خداوندی به سوی کمال پرواز می‌کند و همه مصیبت‌ها و بلاها به لذّت و شیرینی تبدیل می‌شود.
«بشارت بده به بردباران، همان کسانی که چون مصیبتی به آنان برسد گویند: «انا للّه و انا الیه راجعون؛ درود و رحمت پروردگار بر آنان باد و اینان ره یافته‌اند». (سوره بقره، آیه 156)
«انا للّه و انا الیه راجعون» این آیه شریفه که به آیه «استرجاع» معروف است، باعث می‌شود که آدمی آنچه را از دست داده است، جبران شود و به اجر و پاداشهای آخرتی برسد و از فرمایشات امامان معصوم استفاده می‌شود که این جمله شریفه فقط در قرآن کریم آمده است و خداوند آن را به پیامبر خاتم و امت او آموخته است و در میان اقوام گذشته و پیامبران پیشین نبوده است.
از امام صادق(ع) سؤال شد: غصّه حضرت یعقوب در فراق حضرت یوسف چه اندازه بود؟ حضرت فرمود: اگر مادری فرزند و میوه دل و عزیزش را از دست بدهد چه اندازه ناراحت می‌شود و می‌سوزد؛ حضرت یعقوب هفتاد برابر بیشتر در فراغ و دوری حضرت یوسف ناراحت بود و می‌سوخت. سپس فرمودند: در آن زمان کلمه «استرجاع» نبود و لذا حضرت یعقوب در آن غم و غصه اظهار می‌دارد: «وا اسفا علی یوسف».
حادثه و مصیبت
مردم از مصیبت، غم و غصّه بزرگ می‌فهمند؛ از قبیل: از دست دادن فرزند و یا عزیزی و معمولاً در این‌گونه موارد جمله «انا للّه و انا الیه راجعون» به کار می‌برند، به گونه‌ای که اگر کسی آن جمله را بشنود، متوجه می‌شود، به گوینده این جمله مصیبت بزرگی رسیده است.
پیامبر اکرم(ص) برای اینکه نشان دهد مصیبت تنها در رخدادی غیر قابل جبران و بزرگ نیست و امور کوچک هم مصیبت به حساب می‌آید، وقتی چراغی که نزدشان بود و خاموش شد، فرمود: «انا لله و انا الیه راجون». فردی از اصحاب پرسید: آیا این هم مصیبت است؟
حضرت فرمودند: «کُلُّ شَیءً یؤذی المُؤمِن فَهُوَ لَهُ مُصیبَة؛ هر رخدادی که خاطر مؤمن را آزرده و او را نگران کند، برای او مصیبت می‌باشد».
خداوند می‌فرماید: «شما را به چیزی از قبیل: ترس و گرسنگی و کاهش اموال و جانها و … می‌آزماییم و به بردباران بر این آزمایش مژده بده، همان کسانی که چون مصیبتی به آنان رسد، گویند: «انا لله و انا الیه راجون».
آزمایش و امتحان برای فردی که اهل کوشش و تلاش و عمل باشد، باعث رشد است؛ زیرا کسی که با قرآن تربیت شده باشد، با امید به خداوند پایداری و استقامت می‌کند. گفتن جمله استرجاع؛ یعنی اعلام آمادگی کردن برای ناگواری و پیروزی در امتحان. پس ما از این آیه قرآن کریم بدست می‌آوریم که هر مشکلی که موجب اذیت و آزار انسان بشود، مصیبت خواهد بود و باید از آیه استرجاع استفاده کنیم.
مفهوم و معنای آیه
انسانها به هنگام مصیبت و پیش‌آمد ناخوش آیند، خود را ناتوان و شکست خورده می‌بینند؛ ولی فرد مؤمن اعلام می‌کند: «ما از خداییم و به سوی او باز می‌گردیم» ما از خداییم، ملک اوییم و چون ما بنده او هستیم، یقین داریم که او به ضرر ما حکم نخواهد کرد و با این جمله اظهار رضایت می‌کنیم و بر یقین و توجّه خویش می‌افزاییم. از همین جاست که دیدها عوض می‌شود و مصیبت قابل تحمل می‌گردد؛ زیرا می‌گوییم: ما در آخرت به پیشگاه او باز می‌گردیم و خداوند ما را دست تهی و بی اجر نخواهد گذاشت و بر این صبر و پایداری و اظهار رضایت بنده‌اش، پاداش فراوان خواهد داد. با توجه به این مفهوم جمله شریفه است که قدرت و توان انسان در مقابل مصیبت افزایش می‌یابد.
پاداش و نتایج
اگر در وقت گرفتاری پریشان نشویم و آرامش خود را حفظ کنیم. خداوند پاداشهای فراوانی را نصیب ما خواهد کرد، از جمله: 1ـ جایگزین بهتر. 2ـ آمرزش گناهان. 3ـ هدایت و رحمت و درود پیوسته.
1ـ جایگزین بهتر: اگر انسان چیزی را از دست بدهد، ناراحت می‌شود؛ ولی اگر به او مژده دهند که به‌جای آنچه از دست داده، چیز بهتری به دست خواهد آورد، خوشحال می‌شود و جمله استرجاع چنین کاری را می‌کند. در اینجا داستان و مطلب بسیار جالب و دلنشینی است از امسلمه یکی از همسران پیامبر:
ام سلمه قبل از آنکه به همسری پیامبر در آید، همسر شخصی به نام «اباسلمه» بود. اباسلمه مردی شایسته و مؤمن و بزرگ بود. روزی حدیثی را از پیامبر(ص) برای ام سلمه نقل می‌کند، می‌گوید: شنیدم که حضرت فرمود: «هر کس که به او مصیبتی برسد و در آن وقت بگوید: «انا لله و انا الیه راجعون» و بعد بگوید: اللّهُمَّ عِندَکَ احتَسِب مُصیبَتی هذِهِ. اللّهُمَّ اخلفنی فیها خَیراً منها؛ خداوندا! این مصیبت را به پیشگاه تو حساب می‌کنم. خداوندا! بهتر از او را برای من جایگزین کن». خداوند جایگزین بهتری به او عطا خواهد کرد. ام سلمه این حدیث را در خاطر داشت و آن زمان که شوهرش از دنیا رفت، کلمه استرجاع را بر زبان آورد و گفت: خداوندا! در پیشگاه تو این مصیبت را حساب می‌کنم. و همین که خواست بگوید. جانشینی بهتر از او را به من بده، تردید کرد و به زبان نیاورد و پیش خود گفت: بهتر از او کسی نیست. ولی بعد از لحظاتی آن دعا را به زبان آورد، دیگران تردید او را متوجه شدند؛ لذا پس از مدتی که به همسری پیامبر درآمد، فهمید که آن جمله شریفه کار خود را کرد و جایگزین بهتری را بدست آورد.
افرادی در آن روز شاهد حال او بودند، گفتند: دیدی چگونه بهترین را بدست آوردی. گفت: من اصلاً انتظار نداشتم و به فکر و ذهنم خطور نمی‌کرد که همسر پیامبر شوم.
2ـ آمرزش گناهان: امام صادق(ع): بنده‌ای نیست که وقت مصیبت استرجاع را برزبان آورد، مگر اینکه خداوند گناهان گذشته او را می‌آمرزد.
امام صادق(ع): هر کس که وقت مصیبت آیه استرجاع را خداوند به او الهام کند و او بگوید بهشت بر او لازم می‌شود.
پیامبر(ص): کسی که مصیبتی به او می‌رسد و بگوید: «انا للّه و انا الیه راجعون» در نور اعظم خدایی خواهد بود.
3ـ هدایت و رحمت پیوسته: دو مطلب قبل را با توجه به روایات بیان داشتیم، ولی این نتیجه‌گیری سوم بشارتی است که خداوند خود به بندگانش داده است: «آنان که مصیبتی به آنان می‌رسد، می‌گویند: «انا للّه و انا الیه راجعون؛ درورد و رحمت خداوند بر آنان باد و همانانند هدایت یافتگان».
این آیه شریفه سه مطلب بزرگ را از نتایج قطعی این ذکر شریف اعلام می‌دارد. خداوند همواره بر آنان صلوات و درود می‌فرستد و رحمتش را نصیب آنان می‌کند و آنان را به عنوان هدایت‌شدگان می‌داند و کسی را که خداوند بر او چنین نعمتهایی را ارزانی بدارد، دیگر هیچ نگرانی و غصه‌ای در دنیا و آخرت نخواهد داشت.
کسی که رحمت خدا شامل حال او شود؛ خداوند دعای او را مستجاب می‌کند ـ اطاعت اندک او را پاس می‌دارد ـ روزی‌اش را فراخ می‌کند ـ برکت به زندگی او می‌دهد ـ به هنگام بیماری و بیچارگی به فریادش می‌رسد ـ توفیق اطاعت عطا می‌کند ـ بر دشمنان یاری‌اش می‌کند ـ به دل و جانش روشنایی می‌بخشد و….
موارد استرجاع
امام صادق(ع): کسی که به یاد مصیبتی افتد، هرچند که پس از مدتها باشد و بگوید «انا للّه و انا الیه راجعون والحمدلله رب العالمین» خداوند اجری مانند روز اول وقوع مصیبت به او عنایت می‌کند.
از روایات این‌گونه می‌فهمیم که برای گفتن ذکر استرجاع دو وقت معین شده است: 1ـ زمانی که مصیبتی به انسان می‌رسد. 2ـ هنگامی که به یاد مصیبت و گرفتاری گذشته می‌افتد.
از خداوند می‌خواهیم توفیق عمل و الهام این کلمه و آیه شریفه را به ما عنایت بفرماید.
«بشارت بده به بردباران، همان کسانی که چون مصیبتی به آنان برسد گویند: «انا للّه و انا الیه راجعون؛ درود و رحمت پروردگار بر آنان باد و اینان ره یافته‌اند». (سوره بقره، آیه 156)
«انا للّه و انا الیه راجعون» این آیه شریفه که به آیه «استرجاع» معروف است، باعث می‌شود که آدمی آنچه را از دست داده است، جبران شود و به اجر و پاداشهای آخرتی برسد و از فرمایشات امامان معصوم استفاده می‌شود که این جمله شریفه فقط در قرآن کریم آمده است و خداوند آن را به پیامبر خاتم و امت او آموخته است و در میان اقوام گذشته و پیامبران پیشین نبوده است.
از امام صادق(ع) سؤال شد: غصّه حضرت یعقوب در فراق حضرت یوسف چه اندازه بود؟ حضرت فرمود: اگر مادری فرزند و میوه دل و عزیزش را از دست بدهد چه اندازه ناراحت می‌شود و می‌سوزد؛ حضرت یعقوب هفتاد برابر بیشتر در فراغ و دوری حضرت یوسف ناراحت بود و می‌سوخت. سپس فرمودند: در آن زمان کلمه «استرجاع» نبود و لذا حضرت یعقوب در آن غم و غصه اظهار می‌دارد: «وا اسفا علی یوسف».
حادثه و مصیبت
مردم از مصیبت، غم و غصّه بزرگ می‌فهمند؛ از قبیل: از دست دادن فرزند و یا عزیزی و معمولاً در این‌گونه موارد جمله «انا للّه و انا الیه راجعون» به کار می‌برند، به گونه‌ای که اگر کسی آن جمله را بشنود، متوجه می‌شود، به گوینده این جمله مصیبت بزرگی رسیده است.
پیامبر اکرم(ص) برای اینکه نشان دهد مصیبت تنها در رخدادی غیر قابل جبران و بزرگ نیست و امور کوچک هم مصیبت به حساب می‌آید، وقتی چراغی که نزدشان بود و خاموش شد، فرمود: «انا لله و انا الیه راجون». فردی از اصحاب پرسید: آیا این هم مصیبت است؟
حضرت فرمودند: «کُلُّ شَیءً یؤذی المُؤمِن فَهُوَ لَهُ مُصیبَة؛ هر رخدادی که خاطر مؤمن را آزرده و او را نگران کند، برای او مصیبت می‌باشد».
خداوند می‌فرماید: «شما را به چیزی از قبیل: ترس و گرسنگی و کاهش اموال و جانها و … می‌آزماییم و به بردباران بر این آزمایش مژده بده، همان کسانی که چون مصیبتی به آنان رسد، گویند: «انا لله و انا الیه راجون».
آزمایش و امتحان برای فردی که اهل کوشش و تلاش و عمل باشد، باعث رشد است؛ زیرا کسی که با قرآن تربیت شده باشد، با امید به خداوند پایداری و استقامت می‌کند. گفتن جمله استرجاع؛ یعنی اعلام آمادگی کردن برای ناگواری و پیروزی در امتحان. پس ما از این آیه قرآن کریم بدست می‌آوریم که هر مشکلی که موجب اذیت و آزار انسان بشود، مصیبت خواهد بود و باید از آیه استرجاع استفاده کنیم.
مفهوم و معنای آیه
انسانها به هنگام مصیبت و پیش‌آمد ناخوش آیند، خود را ناتوان و شکست خورده می‌بینند؛ ولی فرد مؤمن اعلام می‌کند: «ما از خداییم و به سوی او باز می‌گردیم» ما از خداییم، ملک اوییم و چون ما بنده او هستیم، یقین داریم که او به ضرر ما حکم نخواهد کرد و با این جمله اظهار رضایت می‌کنیم و بر یقین و توجّه خویش می‌افزاییم. از همین جاست که دیدها عوض می‌شود و مصیبت قابل تحمل می‌گردد؛ زیرا می‌گوییم: ما در آخرت به پیشگاه او باز می‌گردیم و خداوند ما را دست تهی و بی اجر نخواهد گذاشت و بر این صبر و پایداری و اظهار رضایت بنده‌اش، پاداش فراوان خواهد داد. با توجه به این مفهوم جمله شریفه است که قدرت و توان انسان در مقابل مصیبت افزایش می‌یابد.
پاداش و نتایج
اگر در وقت گرفتاری پریشان نشویم و آرامش خود را حفظ کنیم. خداوند پاداشهای فراوانی را نصیب ما خواهد کرد، از جمله: 1ـ جایگزین بهتر. 2ـ آمرزش گناهان. 3ـ هدایت و رحمت و درود پیوسته.
1ـ جایگزین بهتر: اگر انسان چیزی را از دست بدهد، ناراحت می‌شود؛ ولی اگر به او مژده دهند که به‌جای آنچه از دست داده، چیز بهتری به دست خواهد آورد، خوشحال می‌شود و جمله استرجاع چنین کاری را می‌کند. در اینجا داستان و مطلب بسیار جالب و دلنشینی است از امسلمه یکی از همسران پیامبر:
ام سلمه قبل از آنکه به همسری پیامبر در آید، همسر شخصی به نام «اباسلمه» بود. اباسلمه مردی شایسته و مؤمن و بزرگ بود. روزی حدیثی را از پیامبر(ص) برای ام سلمه نقل می‌کند، می‌گوید: شنیدم که حضرت فرمود: «هر کس که به او مصیبتی برسد و در آن وقت بگوید: «انا لله و انا الیه راجعون» و بعد بگوید: اللّهُمَّ عِندَکَ احتَسِب مُصیبَتی هذِهِ. اللّهُمَّ اخلفنی فیها خَیراً منها؛ خداوندا! این مصیبت را به پیشگاه تو حساب می‌کنم. خداوندا! بهتر از او را برای من جایگزین کن». خداوند جایگزین بهتری به او عطا خواهد کرد. ام سلمه این حدیث را در خاطر داشت و آن زمان که شوهرش از دنیا رفت، کلمه استرجاع را بر زبان آورد و گفت: خداوندا! در پیشگاه تو این مصیبت را حساب می‌کنم. و همین که خواست بگوید. جانشینی بهتر از او را به من بده، تردید کرد و به زبان نیاورد و پیش خود گفت: بهتر از او کسی نیست. ولی بعد از لحظاتی آن دعا را به زبان آورد، دیگران تردید او را متوجه شدند؛ لذا پس از مدتی که به همسری پیامبر درآمد، فهمید که آن جمله شریفه کار خود را کرد و جایگزین بهتری را بدست آورد.
افرادی در آن روز شاهد حال او بودند، گفتند: دیدی چگونه بهترین را بدست آوردی. گفت: من اصلاً انتظار نداشتم و به فکر و ذهنم خطور نمی‌کرد که همسر پیامبر شوم.
2ـ آمرزش گناهان: امام صادق(ع): بنده‌ای نیست که وقت مصیبت استرجاع را برزبان آورد، مگر اینکه خداوند گناهان گذشته او را می‌آمرزد.
امام صادق(ع): هر کس که وقت مصیبت آیه استرجاع را خداوند به او الهام کند و او بگوید بهشت بر او لازم می‌شود.
پیامبر(ص): کسی که مصیبتی به او می‌رسد و بگوید: «انا للّه و انا الیه راجعون» در نور اعظم خدایی خواهد بود.
3ـ هدایت و رحمت پیوسته: دو مطلب قبل را با توجه به روایات بیان داشتیم، ولی این نتیجه‌گیری سوم بشارتی است که خداوند خود به بندگانش داده است: «آنان که مصیبتی به آنان می‌رسد، می‌گویند: «انا للّه و انا الیه راجعون؛ درورد و رحمت خداوند بر آنان باد و همانانند هدایت یافتگان».
این آیه شریفه سه مطلب بزرگ را از نتایج قطعی این ذکر شریف اعلام می‌دارد. خداوند همواره بر آنان صلوات و درود می‌فرستد و رحمتش را نصیب آنان می‌کند و آنان را به عنوان هدایت‌شدگان می‌داند و کسی را که خداوند بر او چنین نعمتهایی را ارزانی بدارد، دیگر هیچ نگرانی و غصه‌ای در دنیا و آخرت نخواهد داشت.
کسی که رحمت خدا شامل حال او شود؛ خداوند دعای او را مستجاب می‌کند ـ اطاعت اندک او را پاس می‌دارد ـ روزی‌اش را فراخ می‌کند ـ برکت به زندگی او می‌دهد ـ به هنگام بیماری و بیچارگی به فریادش می‌رسد ـ توفیق اطاعت عطا می‌کند ـ بر دشمنان یاری‌اش می‌کند ـ به دل و جانش روشنایی می‌بخشد و….
موارد استرجاع
امام صادق(ع): کسی که به یاد مصیبتی افتد، هرچند که پس از مدتها باشد و بگوید «انا للّه و انا الیه راجعون والحمدلله رب العالمین» خداوند اجری مانند روز اول وقوع مصیبت به او عنایت می‌کند.
از روایات این‌گونه می‌فهمیم که برای گفتن ذکر استرجاع دو وقت معین شده است: 1ـ زمانی که مصیبتی به انسان می‌رسد. 2ـ هنگامی که به یاد مصیبت و گرفتاری گذشته می‌افتد.
از خداوند می‌خواهیم توفیق عمل و الهام این کلمه و آیه شریفه را به ما عنایت بفرماید.
تبلیغات
