لطایف قرآنی

زمخشری در کشّاف در تفسیر قول خدای عزّوجلّ: «یومَ نَدعُوا کُلّ اناس بِاِمامِهِم» گفته است: و از غرایب تفاسیر این است که «امام»، جمع «اُمّ» است و سبب این که مردمان در روز قیامت به نام مادرشان خوانده می‌شوند و حکمت این عمل این است که رعایت حضرت بشود و از طرفی اظهار شرف حضرت امام حسن و امام حسین(ع) که خوانده شوند به نام حضرت فاطمه ـ‌دختر پیامبر خدا(ص)‌ـ گردیده شود و از سوی دیگر تفضیح احوال اولاد زنا نشود بنابر این معنی آیه کریمه این است که روزی که هر طایفه‌ای را به پیشوای ایشان می‌خوانیم؛ یعنی به امام زمانی که در عصر ایشان بوده، مراد از آن روز، روز قیامت است.
* * * *
عارف کاشانی در تفسیر قول خدای عزّوجلّ: «لَن تَنالُوا البِرَّ حتّی تُنفِقُوا مِمّا تُحِبُّون؛ یعنی هرگز خیر را در نمی‌یابید تا این که آنچه را که دوست می‌دارید در راه خدا صرف کنید». گفته است که هر فعلی که نزدیک سازد صاحبش را به خدا خیر است و حاصل نمی‌شود تقرّب به خدا مگر به بی‌زاری شدن از ما سوای او. پس کسی که دوست دارد چیزی را پس به تحقیق که محبوب شده است از خدا و شرک آورده است به او، شرک خفی، به سبب آن که متعلّق شده محبّت او به غیر خدای عزّوجلّ؛ چنانکه خدای تعالی می‌فرماید: «وَ مِنَ النَّاسِ مَن یتَّخِذُ مِن دوُنِ اللّهِ اَنداداً یحِبّونهم کحُبّ اللّه؛ یعنی از جمله مردمان گروهی هستند که فرا می‌گیرند از غیر خدا، خدایان دیگر را و دوست می‌دارند آن خدایان را مثل دوست داشتن خدا».