دستورالعمل قرآنی:سید اعمال همنشینی با خدا

انسان تا دور از اجتماع است به سادگی ادعای دین‌داری و ایمان می‌کند و خود را در مرتبه‌ای برتر از معنویات و نزدیکی به خدا می‌بیند. قرآن کریم چنین ادعا و ایمانی را قبول نمی‌کند تا اینکه فرد در صحنه آزمایش در آید و در آن روسفید گردد و پیروز بیرون آید؛ بنابراین دین داشتن و یا دنیا طلب بودن بدون وارد گشتن به میان جمع و برخود با دیگران معلوم و مشخص نمی‌گردد. در ارتباط با صحنه‌های عمل و آزمایش است که ایمان بروز می‌کند و درجات آن مشخص می‌شود، در آنجا آشکار می‌گردد که آیا ایمان راستین در قلب استقرار دارد و یا اینکه تنها لق‌لقه زبان می‌باشد و روح و قلب انسان از آن خبر ندارد و از این روی ممکن است، انسانی که در تنهایی ادعای ایمان دارد و خود را خداپرست می‌داند در اولین میدان آزمایش شکست بخورد و با محک تجربه مشخص شود که صادق و خالص نیست.
آنچه که می‌تواند باعث قدرت و قوت انسان در این صحنه‌ها گردد «یاد خداوند» است که می‌تواند انسان را پیروز و سرافراز گرداند و از افتادن در دام شیطان جلوگیری کند.
یاد خداوند است که می‌تواند در برخورد با عوامل ضد خدایی و هجوم وسوسه‌های شیطانی به فریاد انسان برسد و انسان را قوی و استوار گرداند و از سقوط نجات دهد و از هلاکت نگه‌دارد. صحنه عمل و اجتماع تنها معیار و نشان دهنده ایمان است.
یاد خداوند در صحنه اجتماع دارای سه ارزش مهم می‌باشد:
1ـ نشانه ایمان 2ـ موجب ریزش رحمت 3ـ باعث افزایش ایمان.
از این روی اگر انسانی به خواهد در برابر عوامل مخالف و مزاحم، ایستادگی کند و فردی با تقوی باشد، می‌بایست دل را به یاد خداوند زنده و تازه نگه‌دارد؛ زیرا تقوی در اینجا عبارت است از «یاد خداوند» که انسان را کامل و به تمام معنا از سقوط حفظ و به حقیقت راهنمایی می‌کند. ما دو مورد از صحنه‌های آزمایش و امتحان را که «یاد خداوند» مؤثرترین عامل پیروزی است را می‌آوریم؛ به امید این‌که با به‌کار گیری آن سرافراز باشیم.
یاد خداوند در بازار
انسان وقتی مشغول داد و ستد با دیگران است بسیاری از انحرافات رخ می‌نماید از قبیل: تقلّب، اجحاف، دروغ گفتن، قسم ناحق خوردن، خلف وعده، کلاه گذاری، کم فروشی و گرانفروشی و… و چون انسان افزون خواه و حریص است، چه بسا با غفلت تن به این گناهان می‌دهد و تنها عاملی که می‌تواند بین انسان و گناهان فاصله و مانع ایجاد کند و انسان را از نزدیک شدن به حرام نگه‌دارد، ذکر و یاد خداوند است که انسان می‌تواند با آن قلب خود را سرشار از شادابی کند و با قدرت و قوت خود را از حرام حفظ و به دامان لطف الهی پناه ببرد. از این روی در روایات ائمه(ع) یکی از موارد بسیار با اهمیت یاد را خداوند در بازار و موقع داد و ستد و به دست آوردن مال قرار داده‌اند.
1. امام علی(ع): وقتی به بازار می‌روید و مردم سرگرم کارند خدای عزوجل را بسیار یادآور شوید؛ زیرا این کار گناهان را می‌زداید و بر حسنات می‌افزاید و در زمره‌غافلان نوشته نمی‌شوید.
2. پیامبر اکرم(ص): اگر کسی در بازار هنگامی‌که دیگر مردمان غافلند و سرگرم کار خود هستند به یاد خدا باشد، خداوند هزار حسنه برایش منظور دارد و در روز رستاخیز چنان او را بیامرزد که به ذهن هیچ کس خطور نکرده باشد.
3. امام باقر(ع): بازار میدان ابلیس است. اول صبح پرچم خود را در آنجا نصب می‌کند و کرسی‌اش را می‌گذارد و فرزندانش را همه سو می‌پراکند. ابلیس با اولین کسی که در بازار در می‌آید وارد می‌شود و با آخرین نفری که بازار را ترک می‌کند بر می‌گردد.
4. حضرت رسول(ص): بازار سرای بی‌خبری و غفلت است. پس هرکس در بازار یک تسبیح گوید هزار، هزار ثواب برایش رقم زنند.
5. امیر مؤمنان(ع) به بازار بصره وارد شد و به مردمی که درحال خرید و فروش بودند نگاهی کرد و سخت گریست و فرمود: روز را به قسم خوردن می‌گذرانید و شب را به خوابیدن، پس کی توشه آخرت فراهم می‌آورید و در کار معاد می‌اندیشید.
6. امام علی(ع) در بازار گشت می‌زد و می‌فرمود: ای کسبه و جماعت تجّار! پیش از هرچیز از خدا طلب خیر و برکت کنید… از سوگند خوردن دست بردارید و از ظلم و حق کشی بترسید و با مظلومان انصاف داشته باشید و به ربا خواری نزدیک نشوید و در زمین دست به تبهکاری و فساد نزنید.
هنگام گناه
یاد خداوند دارای ارزش فراوان و فضایل بسیار است و نوعاً این طور است که تا سخن از این فضیلت ـ‌یاد خداوند‌ـ به میان می‌آید، چه بسا از گفتن اذکار و اوراد مانند: لااله الا اللّه، سبحان اللّه و… به ذهن می‌آید و با اینکه این امور یاد خداوند می‌باشد ولکن مهمترین و با ارزش‌ترین آنها یاد خداوند هنگام گناه است.
یعنی وقتی انسان با صحنه ارتکاب گناه مواجه می‌گردد، خدا را به یاد آورد و از آن دست بکشد و کناره گیرد و این یاد خداوند از چنان مرتبه و فضیلتی برخوردار است که در زبان امامان معصوم(ع) به عنوان «سید اعمال» یاد شده است.
امام صادق(ع) فرمودند: سرور اعمال سه چیز است: انصاف دادن تا آنجا که هر چه خشنودت کند، مثلش را برای مردم بخواهی و مواسات نمودن با برادرت در مال و یاد خدا در هر حال و آن گفتن سبحان اللّه، الحمداللّه، لا اله الا اللّه و اللّه اکبر فقط نیست؛ بلکه اوامر خدای عزوجل را عمل کنی و آنچه از آن نهی شده‌ای، ترک کنی.
حسن براز گوید: امام صادق(ع) به من فرمود: نمی‌خواهی سه چیز را که از سخت‌ترین واجبات خداست برخلقش به تو خبر دهم؟ گفتم: بلی. فرمود: انصاف دادن مردم از خود و مساوات با برادرت و یاد کردن خدا در هر جا بدان که من نمی‌گویم یاد خدا سبحان اللّه و الحمدللّه و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر است، اگر چه این هم از آن است؛ بلکه یاد خدا در موقع برخورد با حلال و حرام او است.
امام صادق(ع): مؤمن امتحان نشده به چیزی که سخت‌تر باشد بر او از سه خصلت که از آن محروم است. سؤال شد که آنها (سه خصلت) کدام‌اند؟ فرمود: هم‌دردی و شرکت در تنخواهی که در دست دارد، حق دادن به مردم از طرف خودش، ذکر فراوان خدا، اما من نمی‌گویم همان سبحان اللّه و الحمدللّه و لا اله الا للّه است؛ ولی ذکر خدا نزد آنچه بر او حلال کرده و ذکر خدا در موقع برخورد به آنچه به او حرام کرده است.