رهبری امام علی (ع) در قرآن
آرشیو
چکیده
متن
«إنَّما ولِیکُم اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یقیمُونَ الصَّلاةَ و یؤتونَ الزکاةَ وَ هُم راکِعُون؛ فقط سرپرست و ولی شما خداست و رسول‌خدا و آنان که ایمان آورده‌اند؛ آنانی که نماز را بر پا می‌دارند، و در حال رکوع زکات(صدقه) می‌دهند». (سوره مائده، آیه 55)
ولایت و سرپرستی در اصل برای خداست و او این ولایت را به هر کسی که اراده کند می‌سپارد.
خداوند بزرگ ولایت و سرپرستی بر امت را به هرکس نمی‌دهد، بلکه می‌بایست آن فرد اولاً دارای صلاحیت علمی و تقوایی باشد؛ ثانیاً سابقه خوب و درخشان او بر همگان معلوم گردیده، و نیز از توانایی لازم برای رهبری امت برخوردار باشد.
شأن نزول:
دانشمندان و مفسران شیعه و سنّی نوشته‌اند که: این آیه شریفه در شأن و مقام والای حضرت امام علی(ع) نازل شده است، او تنها کسی بوده است که هنگام نماز و در حال رکوع انگشتر خود را به فقیر داد و هرگز در تاریخ اسلام از فردی دیگر غیر از امام علی(ع) سخن به میان نیامده است که در حال نماز انگشترش را به فقیر داده باشد.
بعلاوه مرحوم علامه طباطبائی در تفسیرش نقل می‌کند که خود حضرت امیرالمؤمنین(ع) در چند مرحله در احتجاجات خود ـ‌با ابوبکر و سایرین چون عثمان و زبیر و عبدالرحمان عَوف و سعد‌بن أبی وقاص‌ـ به همین آیه شریفه استناد و استدلال کرده‌اند که در شأن خودشان نازل گردیده است.1
از سوی دیگر روایات فراوانی از ائمه معصومین(ع) به دستمان رسیده است که تصریح فرموده‌اند: منظور آیه شریفه؛ شخص حضرت امام علی(ع) است.2
این مطالب بهترین شاهد و گواه زنده است که قرآن رهبری امام علی(ع) را مطرح کرده است.
سؤال:
با اینکه «… الذین آمنوا …» جمع است و مفرد نیست چگونه ممکن است مراد از آن حضرت امام علی(ع) باشد، در حالیکه او یک نفر است و «… الذین آمنوا …» به صیغه جمع می‌باشد؟
جواب:
در قرآن مجید داریم که از صیغه جمع؛ یک فرد خاص اراده شده است.3 بعلاوه صدور حکم کلّی و یا خبر دادن به لفظ جمع؛ به‌منظور انطباق آن بر فرد خاص در کلمات عرب فراوان دیده می‌شود. به عنوان مثال شما با یک‌فرد مواجه می‌شوید و به صیغه جمع به او خطاب می‌کنید: سلامّ علیکم. در حالیکه «سلامّ علیک» با صیغه مفرد صحیح است چرا که مخاطب شما یک‌نفر است.
قبل از گزارش داستان توجه به یک نکته ضروری به نظر می‌رسد:
همه می‌دانیم که امام علی(ع) در حال نماز انگشتری را به فقیر داده است، آیا این عمل با حضور قلب در نماز تضاد ندارد؟
بدون تردید جواب منفی است، زیرا صدقه آن حضرت در راستای توجه به خدا و در راه خدا بوده است، و این عمل با حضور قلب او در نماز و عبادت معبود متعال در تضاد نیست، بلکه تماماً توجه به خدا بود.
بعلاوه در روایت آمده است: نماز آن حضرت نماز نافله و مستحبی بوده است.4
در ضمن باید بدانیم زکات نوعی صدقه است و منظور از زکات در آیه شریفه همان صدقه می‌باشد.
گزارش واقعه
ابو رافع صحابی رسول خدا(ص) می‌گوید: روزی خدمت رسول‌اللّه(ص) رسیدم، او در حال استراحت بود که ناگهان یک مار در گوشه خانه حضرت دیدم، تصمیم گرفتم آن را بکشم، امّا نپسندیدم مزاحمتی برای ایشان پیش آید و از خواب بیدار شود. گمانم بر این شد شاید حضرت خواب نیست و چه بسا در حال تَلَقّی وحی باشد و جبرئیل امین به ملاقات ایشان آمده است لذا بین پیامبر اکرم(ص) و آن مار حایل شدم و دراز کشیدم تا از سوی مار گزندی به پیامبر نرسد.
پس از سپری شدن لحظاتی چند، پیامبر خدا(ص) برخاست در حالیکه این آیه را تلاوت می‌کرد: «إنّما وَلِیکُم اللّه وَ رَسُولُهُ والَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یؤتُونَ الزَّکاةَ وَ هُم راکِعون»
حضرت فرمودند: سپاس خدای را که نعمت خود را بر علی(ع) تمام کرد، گوارا باد بر علی(ع) این فضیلتی که خداوند به او ارزانی داشت. آنگاه پیامبر رو به من کردند و فرمودند: ابورافع! آنجا چه می‌کنی؟ بی‌درنگ قضیه مار را به عرض آن جناب رساندم. حضرت فرمودند: مار را بکش. من هم آن را کشتم.
سپس فرمودند: ای ابورافع! چه خواهی کرد آن هنگام که عده‌ای به خصومت و دشمنی با علی(ع) برخیزند؛ در حالیکه علی بر حقّ است و همه آنان بر باطل و پوچی جمع شده‌اند؟!…
آن روز تعدادی از علما و اندیشمندان یهود که به تازگی مسلمان شده بودند از قبیل عبداللّه بن سلام و ابن یامین و… به حضور پیامبر اسلام(ص) رسیدند و گفتند:
یا رسول‌اللّه حضرت موسی(ع) یوشع بن نون را وصی خود قرار داد. آیا شما وصیی دارید؟
پیامبر خدا(ص) آیه شریفه «إنَّما وَلِیکمُ اللّه …» را که لحظاتی قبل به ایشان نازل شده بود تلاوت کردند و سپس فرمودند: برخیزید به مسجد برویم.
آنان به درب مسجد رسیدند. مرد فقیری در حال خارج شدن از مسجد بود.
پیامبر(ص) به او فرمود: آیا کسی به تو کمک کرد؟
فقیر گفت: بلی؛ این انگشتر را کمک کردند.
پیامبر(ص) فرمودند: چه کسی آنرا به تو داد؟
آن فقیر به گوشه مسجد اشاره کرد و گفت: انگشتر را آن مردی که در حال نماز است به من داد.
پیامبر(ص) فرمودند: انگشتر را در کدام قسمت از نماز داد؟
فقیر پاسخ داد: در حال رکوع بود.
در این هنگام پیامبر خدا(ص) فرمود: اللّه اکبر.
اهل مسجد نیز به پیروی از ایشان زبان به تکبیر گشودند و همه فهمیدند که این آیه شریفه در فضیلت حضرت امام علی(ع) نازل گردیده است.
آنگاه پیامبر خدا فرمودند: علی(ع) سرپرست شما بعد از من می‌باشد.5
1. تفسیر المیزان جلد6 صفحه 18 و 19.
2. تفسیر البرهان؛ تفسیر قمی؛ تفسیر عیاشی؛ تفسیر المیزان، روایات در ذیل آیه شریفه 55 سوره مائده آمده است.
3. بنگرید به: سوره بقره، آیه 215 و 274؛ سوره آل‌عمران، آیه 61؛ سوره ممتحنه، آیه 1.
4. تفسیر المیزان، جلد6، صفحه 18.
5. تفسیر المیزان، جلد6، صفحه 16ـ17. کشاف زمخشری جلد 1، صفحه 648ـ649.
ولایت و سرپرستی در اصل برای خداست و او این ولایت را به هر کسی که اراده کند می‌سپارد.
خداوند بزرگ ولایت و سرپرستی بر امت را به هرکس نمی‌دهد، بلکه می‌بایست آن فرد اولاً دارای صلاحیت علمی و تقوایی باشد؛ ثانیاً سابقه خوب و درخشان او بر همگان معلوم گردیده، و نیز از توانایی لازم برای رهبری امت برخوردار باشد.
شأن نزول:
دانشمندان و مفسران شیعه و سنّی نوشته‌اند که: این آیه شریفه در شأن و مقام والای حضرت امام علی(ع) نازل شده است، او تنها کسی بوده است که هنگام نماز و در حال رکوع انگشتر خود را به فقیر داد و هرگز در تاریخ اسلام از فردی دیگر غیر از امام علی(ع) سخن به میان نیامده است که در حال نماز انگشترش را به فقیر داده باشد.
بعلاوه مرحوم علامه طباطبائی در تفسیرش نقل می‌کند که خود حضرت امیرالمؤمنین(ع) در چند مرحله در احتجاجات خود ـ‌با ابوبکر و سایرین چون عثمان و زبیر و عبدالرحمان عَوف و سعد‌بن أبی وقاص‌ـ به همین آیه شریفه استناد و استدلال کرده‌اند که در شأن خودشان نازل گردیده است.1
از سوی دیگر روایات فراوانی از ائمه معصومین(ع) به دستمان رسیده است که تصریح فرموده‌اند: منظور آیه شریفه؛ شخص حضرت امام علی(ع) است.2
این مطالب بهترین شاهد و گواه زنده است که قرآن رهبری امام علی(ع) را مطرح کرده است.
سؤال:
با اینکه «… الذین آمنوا …» جمع است و مفرد نیست چگونه ممکن است مراد از آن حضرت امام علی(ع) باشد، در حالیکه او یک نفر است و «… الذین آمنوا …» به صیغه جمع می‌باشد؟
جواب:
در قرآن مجید داریم که از صیغه جمع؛ یک فرد خاص اراده شده است.3 بعلاوه صدور حکم کلّی و یا خبر دادن به لفظ جمع؛ به‌منظور انطباق آن بر فرد خاص در کلمات عرب فراوان دیده می‌شود. به عنوان مثال شما با یک‌فرد مواجه می‌شوید و به صیغه جمع به او خطاب می‌کنید: سلامّ علیکم. در حالیکه «سلامّ علیک» با صیغه مفرد صحیح است چرا که مخاطب شما یک‌نفر است.
قبل از گزارش داستان توجه به یک نکته ضروری به نظر می‌رسد:
همه می‌دانیم که امام علی(ع) در حال نماز انگشتری را به فقیر داده است، آیا این عمل با حضور قلب در نماز تضاد ندارد؟
بدون تردید جواب منفی است، زیرا صدقه آن حضرت در راستای توجه به خدا و در راه خدا بوده است، و این عمل با حضور قلب او در نماز و عبادت معبود متعال در تضاد نیست، بلکه تماماً توجه به خدا بود.
بعلاوه در روایت آمده است: نماز آن حضرت نماز نافله و مستحبی بوده است.4
در ضمن باید بدانیم زکات نوعی صدقه است و منظور از زکات در آیه شریفه همان صدقه می‌باشد.
گزارش واقعه
ابو رافع صحابی رسول خدا(ص) می‌گوید: روزی خدمت رسول‌اللّه(ص) رسیدم، او در حال استراحت بود که ناگهان یک مار در گوشه خانه حضرت دیدم، تصمیم گرفتم آن را بکشم، امّا نپسندیدم مزاحمتی برای ایشان پیش آید و از خواب بیدار شود. گمانم بر این شد شاید حضرت خواب نیست و چه بسا در حال تَلَقّی وحی باشد و جبرئیل امین به ملاقات ایشان آمده است لذا بین پیامبر اکرم(ص) و آن مار حایل شدم و دراز کشیدم تا از سوی مار گزندی به پیامبر نرسد.
پس از سپری شدن لحظاتی چند، پیامبر خدا(ص) برخاست در حالیکه این آیه را تلاوت می‌کرد: «إنّما وَلِیکُم اللّه وَ رَسُولُهُ والَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یؤتُونَ الزَّکاةَ وَ هُم راکِعون»
حضرت فرمودند: سپاس خدای را که نعمت خود را بر علی(ع) تمام کرد، گوارا باد بر علی(ع) این فضیلتی که خداوند به او ارزانی داشت. آنگاه پیامبر رو به من کردند و فرمودند: ابورافع! آنجا چه می‌کنی؟ بی‌درنگ قضیه مار را به عرض آن جناب رساندم. حضرت فرمودند: مار را بکش. من هم آن را کشتم.
سپس فرمودند: ای ابورافع! چه خواهی کرد آن هنگام که عده‌ای به خصومت و دشمنی با علی(ع) برخیزند؛ در حالیکه علی بر حقّ است و همه آنان بر باطل و پوچی جمع شده‌اند؟!…
آن روز تعدادی از علما و اندیشمندان یهود که به تازگی مسلمان شده بودند از قبیل عبداللّه بن سلام و ابن یامین و… به حضور پیامبر اسلام(ص) رسیدند و گفتند:
یا رسول‌اللّه حضرت موسی(ع) یوشع بن نون را وصی خود قرار داد. آیا شما وصیی دارید؟
پیامبر خدا(ص) آیه شریفه «إنَّما وَلِیکمُ اللّه …» را که لحظاتی قبل به ایشان نازل شده بود تلاوت کردند و سپس فرمودند: برخیزید به مسجد برویم.
آنان به درب مسجد رسیدند. مرد فقیری در حال خارج شدن از مسجد بود.
پیامبر(ص) به او فرمود: آیا کسی به تو کمک کرد؟
فقیر گفت: بلی؛ این انگشتر را کمک کردند.
پیامبر(ص) فرمودند: چه کسی آنرا به تو داد؟
آن فقیر به گوشه مسجد اشاره کرد و گفت: انگشتر را آن مردی که در حال نماز است به من داد.
پیامبر(ص) فرمودند: انگشتر را در کدام قسمت از نماز داد؟
فقیر پاسخ داد: در حال رکوع بود.
در این هنگام پیامبر خدا(ص) فرمود: اللّه اکبر.
اهل مسجد نیز به پیروی از ایشان زبان به تکبیر گشودند و همه فهمیدند که این آیه شریفه در فضیلت حضرت امام علی(ع) نازل گردیده است.
آنگاه پیامبر خدا فرمودند: علی(ع) سرپرست شما بعد از من می‌باشد.5
1. تفسیر المیزان جلد6 صفحه 18 و 19.
2. تفسیر البرهان؛ تفسیر قمی؛ تفسیر عیاشی؛ تفسیر المیزان، روایات در ذیل آیه شریفه 55 سوره مائده آمده است.
3. بنگرید به: سوره بقره، آیه 215 و 274؛ سوره آل‌عمران، آیه 61؛ سوره ممتحنه، آیه 1.
4. تفسیر المیزان، جلد6، صفحه 18.
5. تفسیر المیزان، جلد6، صفحه 16ـ17. کشاف زمخشری جلد 1، صفحه 648ـ649.
تبلیغات
