اعجاز قرآن در طبیعت

وأنزلنا من المُعْصِراتِ ماءً ثجّاجا؛ و از ابرهای متراکم، آبی سخت روان و ریزان فرو فرستادیم.
(سوره نبأ، آیه 14)
تراکم پذیرفت آنگه سحاب به لطفش فرو ریخت باران آب1
مقصود از اعجاز علمی قرآن، آن نیست که قرآن کتابی است که فرمول‌های علمی ارائه داده است، بلکه مقصود آنست که گوینده این کلام، کسی است که بر همه اسرار طبیعت آگاه است و در لابلای آیات کتابش به تناسب، به بیان برخی از ابعاد علمی جهان پرداخته است.
از این روی یکی از اسرار بلند طبیعت در آیه بالا بیان شده است. در اینجا قرآن نام خاصی برای ابر انتخاب کرده است که حاکی از عصاره‌گیری و در حال تقطیر بوده است. از آنجا که هر کس ریزش باران را از ابر، قابل تشبیه به چلاندن اسفنج خیس شده می‌بیند، بنابراین ابر متراکم و در حال چلانده شدن، ذکر شده است.2
در این آیه مبارکه چند نکته علمی نهفته است:
1. ابرهای متراکم که از کلمه «معصرات» معلوم می‌شود و در اثر بادها و طوفان‌های دریایی به وجود می‌آیند.
2. بادها و طوفان‌ها در چگونگی ریزش باران دخالت دارند.
3. تا ابرها به حد لازم متراکم نشوند، بارش باران امکان ندارد.
امام سجاد(ع) در دعای طلب باران که در صحیفه سجادیه آمده است می‌فرمایند: بارالها! ما را به وسیله باران سیراب نما و رحمتت را به وسیله بارانت بر ما منتشر ساز، بارانی که از ابرهای رانده شده دانه بریزد… از ابرهایی متراکم، گوارا، آرامش بخش و خروشان، بدون آنکه طول مدت بارش آن ملالت آور و برقش فریبنده و بیهوده باشد….
توضیح آنکه: معصرات، جمع «معصر»‌از ماده «عصر» به معنی فشار است و آیه بالا، اشاره به «ابرهای باران زا» دارد. گویی خودش را می‌فشارد تا آب از درونش فرو ریزد و «اعصار» در لغت به معنی گردباد است که به هنگام وزش باد از دو سوی مخالف تشکیل می‌شود و به شکل عمودی است که یک سر آن به زمین چسبیده و سر دیگر آن در آسمان است.3
بنابراین معصرات یعنی ابرهایی که به اندازه کافی فشرده و متراکم شده‌اند و آماده ریزش باران‌اند. چنانکه گفته‌اند: ابر حمل آب می‌کند، سپس باد آن را می‌فشرد و جاری می‌سازد؛ مثل آبی که از فشردن لباس و پیراهن جاری می‌شود.4
«ثجّاجاً» از ماده «ثجّ»، به معنی فرو ریختن آب به صورت پی در پی و فراوان است و چون «ثجّاج» صیغه مبالغه است، کثرت و فزونی بیشتری را بیان می‌کند.5
مناطق مختلف زمین و نیز بادهای موسمی که در مناطق مختلف و زمان‌های گوناگون می‌وزند باعث تحولات عظیم در زمین می شوند و در اقیانوس‌ها خروارها آب را به شکل ستون مدوری بلند کرده و بدین وسیله آب دریا را با خود بالا می‌برند.و در این میان به محض برخورد با محیطِ سرد، بخار مجاور سرما به تناسب میزان سردی محل عبور، به صورت قطرات باران یا برف و یا دانه‌های تگرگ به زمین فرو می‌ریزند. بنابراین:
1. طوفان‌ها و گردبادها در تولید باران‌های سیل‌آسا دخالت دارد.
2. گردبادها و جریان‌های جوّی، نوع باران را تغییر می‌دهند.
3. تا بخار آب به مناطق سرد نرسد و هوا از آنها پر نشود، مایع نمی‌شوند و نزول باران ممکن نخواهد شد.6
باید توجه داشت که این سخن قرآن در برابر برداشت‌های خرافی جاهلیت که معتقد بودند: زمانی که فرشته‌ای موکل بر ابرها تازیانه می‌زند، رعد، فریاد مظلومانه ابر؛ و باران، اشک‌های آن است، به تبیین علت واقعی و بیان علمی رگبارهای باران پرداخته است. نکته‌ای که بعد از چهارده قرن با تحقیقات فراوان، محققان به آن رسیده‌ اند.
1. ترجمه منظوم قرآن، امید مجد.
2. باد و باران در قرآن، ص128.
3. شرح و تفسیر لغات قرآن، ج3‌، ص183 ـ 184‌.
4. فرهنگ لغات قرآنی، ص 209.
5. شرح و تفسیر لغات قرآن، ج1‌، ص306.
6. خلاصه و برگرفته شده از: اعجاز قرآن از نظر علوم امروزی، ص 87 تا 90.