نسیم سحر

دوش وقت سحر از غصّه نجاتم دادند
واندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند
خداوند به بعضی از زمانها و مکانها امتیاز خاص بخشیده و بندگانی که قدر آن را بدانند، رحمت و عنایت مخصوص خویش را شامل حالشان می‌کند. در این میان وقت سحر از مقامی بس بلند برخوردار است که در قرآن و روایات، با عظمت و احترام فراوان از آن یاد شده است. قدر و منزلت این وقت از شبانه روز آنجا معلوم می‌شود که خداوند به برترین انسان‌ها یعنی رسول گرامی اسلام(ص) دستور می‌دهد که: در آن هنگام به عبادت و راز و نیاز مشغول باشد تا هم آماده انجام سخت‌ترین مأموریت‌ها شود و هم به عالی‌ترین مقام‌های اخروی برسد.
«وَ مِنَ اللَیلِ فَتَهَجَّد بِهِ نافِلَة لَکَ عَسی أَن یبعَثَکَ رَبُّک مَقاماً مَحمُوداً؛ و پاسی از شب را زنده بدار، تا برای تو [به منزله] نافله‌ای باشد، امید که پروردگارت تو را به مقامی ستوده برساند».(سوره اسراء، آیه 79)
و در جای دیگر خطاب به پیامبر خود می‌فرماید:
«یا اَیهَا المُزَّمِل. قُمِ اللَّیلَ الاّ قَلیلاً. نَصفَهُ اَوِ النُّقص مِنهُ قَلیلاً. اَو زِد عَلَیه وَ رَتِّلِ القرآن ترتیلاً. ای جامه به خویشتن فرو پیچیده، به پاخیز شب را مگر اندکی، نیمی از شب یا اندکی از آن را بکاه، یا بر آن [نصف] بیفزای و قرآن را شمرده شمرده بخوان». (سوره مزمّل، آیات 1 تا 4)
گویی خداوند می‌خواهد با ایجاد ارتباطی خاصّ و خلوتی خالص و پاک با پیامبرش(ص) روح بزرگ او را آماده همه مشکلات کند و تحمّل و صبر و استقامت در برابر نا ملایمات را بدو ارزانی دارد.
در جایی دیگر از قرآن کریم، آنجا که ویژگی‌ها و علایم متقین را بر می‌شمرد، به دو صفت اساسی این گروه اشاره شده است:
1ـ اندکی از شب را می‌خوابند. 2ـ در سحرگاهان آمرزش گناهان را خواستارند.(سوره ذاریات آیات 15 تا 18)
و در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «تَتَجافی جنوبهم عَنِ المضاجع یدعُونَ رَبَّهم خوفاً و طمعاً؛ پهلوهایشان را از بسترها دور می‌کنند در حالیکه پروردگارشان را از روی بیم و امید می‌خوانند.
البته در آیه‌ای به این نکته اشاره شده است که سحر خیزی سخت و مشکل است، امّا گفتار در آن هنگام راستین‌تر و صادقانه‌تر می‌باشد: «إنَّ ناشئَه اللّیل هِی أَشَدُّ وَطأً و أقوم قیلاً؛ همانا نماز و عبادت شبانه پابرجاتر و با استقامت‌تر است». (سوره مزمّل، آیه 6)
چه زیباست آن هنگام که همه انسان‌ها در خوابند، جوانی فقط برای صحبت با خدا و مناجات با او از خواب خویش دست بکشد و با قلبی خاشع و بی‌ریا در مقابل پروردگار بایستد.
رسول خدا(ص) فرمود: هر گاه بنده در دل شب ظلمانی با مولای خود خلوت کند و با او به راز و نیاز بپردازد، خداوند دلش را نورانی گرداند. سپس به فرشتگان گوید: ای فرشتگان من! به بنده‌ام بنگرید که در دل شب که هرزه گران به لهو سرگرمند و غافلان خفته‌اند با من خلوت کرده است گواه باشید که او را آمرزیدم.1
و در جای دیگر فرمود: همانا پروردگار به وجود سه نفر بر فرشتگان مباهات می‌کند یکی از آنها بنده‌ای است که هنگام شب برخیزد و در تنهایی نماز بخواند و سجده کند و در حال سجده خوابش ببرد، پس خداوند می‌فرماید: به بنده‌ام بنگرید که روحش نزد من است و پیکرش در حال سجده برای من.
1. میزان الحکمه، ج5، باب صلاه حدیث 10737.