یک آیه و چند نکته: زبان موعظه

«وَإِذ قَالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ وَ هُوَ یعظُهُ یابنی لاَتُشْرِکْ بِاللّهِ إنَّ الشِّرْکَ لَظُلْم عَظیم؛
و زمانی که لقمان پسرش را پند می‌داد، به او گفت: «فرزندم! چیزی را همتای خدا قرار مده، همانا شرک ستمی بزرگ است». (سوره لقمان، آیه 13)
در تفسیر مجمع البیان می‌خوانیم که پیامبر گرامی اسلام فرمود: لقمان پیامبر خدا نبود،بنده‌ای مخلص بود که به خداوند عشق می‌ورزید و بسیار فکر می‌کرد. لقمان از بستگان حضرت ایوب و معاصر حضرت داود و دارای عمری طولانی بود. او میان انتخاب حکومت و حکمت مخیر شد، ولی حکمت را انتخاب نمود. از لقمان پرسیدند: چگونه به این مقام رسیدی؟ در پاسخ گفت: با امانت داری، صداقت و سکوت درباره آنچه به من مربوط نبود.
لقمان در ابتدا برده‌ای بیش نبود، روزی مولای لقمان از او خواست تا بهترین عضو گوسفند را برایش بیاورد. او زبان گوسفند را آورد. روزی دیگر گفت: بدترین عضو آن را بیاور، این بار نیز لقمان زبان گوسفند را آورد. چون مولایش دلیل این کار را پرسید، لقمان گفت: اگر زبان حق بگوید، بهترین عضو است و اگر باطل، بدترین عضو.
از لقمان مواعظ حکیمانه بسیاری بجای مانده که برخی از آنها را قرآن بیان نموده است. از آن جمله این آیه است که لقمان با لحنی صمیمانه فرزندش را از شرک و بت پرستی، نهی می‌نماید.
در روایات آمده است که گاهی پیامبر اکرم(ص) به جبرئیل می‌فرمود: مرا موعظه کن. چنانکه حضرت علی(ع) به بعضی از یارانش می‌فرمود: مرا موعظه کنید، زیرا در شنیدن اثری است که در دانستن نیست.1
پیامها:
1ـ بهترین راه تربیت فرزند، گفتگوی صمیمی با اوست. (قال لقمان لابنه)
2ـ فرزند لقمان هم به نصیحت نیاز دارد. از فرزندانمان غافل نشویم. (قال لقمان لابنه)
3ـ در ارشاد و تبلیغ، از نزدیکان خود شروع کنیم. (لابنه)
4ـ از رسالت‌های پدر نسبت به فرزند، موعظه است. (لابنه)
5ـ با نوجوان باید به زبان موعظه سخن گفت، نه با زبان امر و نهی و سرزنش. (یعظه)
6ـ برای تأثیر موعظه، به فرزند خود احترام بگذاریم و به او شخصیت بدهیم. (یا بنی)
7ـ موعظه باید با محبّت و عاطفه همراه باشد. (یا بنّی)
8ـ در ارشاد و موعظه، مسایل اصلی را در اولویت قرار دهیم. (یعظه… لاتشرک)
9ـ موعظه نیز باید مستدل و منطقی باشد و همراه با دلیل بیان شود. (لا تشرک … ان الشرک لظلم عظیم)
10ـ در نزد خدایی که همه دنیا قلیل است: (متاع الدنیا قلیل)2؛ شرک، ظلم عظیم است. (ان الشرک لظلم عظیم) یعنی اگر همه دنیا را به کسی بدهند که مشرک شود، نباید بپذیرد.
1 ده گفتار، شهید مطهری، ص: 224.
2ـ سوره نساء، آیه 77.