دستورالعمل قرآنی همنشینی با خدا(3)
آرشیو
چکیده
متن
در دو شماره از نشریه «بشارت» تحت عنوان «همنشینی باخدا» مطالبی در باب اهمیت و آثار ذکر یاد آور شدیم و در این نوشتار مواقع ذکر را یادآور می‌شویم، زیرا ذکر با اینکه در همه حالات و همه جا نیکو و دارای برکات بسیار و آثار فراوان است و لکن در مواردی خاص بر آن تأکید و توصیه‌ای مخصوص شده است و بر انسان مؤمن است که در آن مواقع مراقبت کند و دل و جان را با ذکر خداوند تازه نگهدارد و خود را از خطر غفلت دور کند.
مواقع ذکر:
1. هنگام خشم. 2. هنگام گفتارهای بیهوده. 3. در میان غافلان . 4. در تنهایی و خلوت. 5. برابر دشمن. 6. در بازار. 7. قبل از هر کار. 8. نزد گناهان. 9. هنگام روی آوری وسوسه‌ها نفسانی و شیطانی. 10. وقتی وقت تصمیم و قضاوت.
با توجه به اینکه هریک از موارد فوق دارای حساسیت و ویژگی مخصوص به خود می‌باشد لازم است توضیح هر یک از آنها از دیدگاه قرآن و روایات جداگانه آورده شود.
1. هنگام خشم و غضب
زندگی دنیا دور از ناراحتی و گرفتاری نیست و انسان برخی اوقات در برابر رفتار و گفتار ناهنجار دیگران به خشم می‌آید و خود را در حالتی می‌یابد که می‌خواهد بر دیگری هجوم برد و ناسزا بگوید و یا او را مورد ضرب و شتم قرار دهد. در این هنگام فرد از حال عادی بیرون رفته و گاهی با حالت خشم و غضب آثار و تبعات ناشایستی به بار می‌آورد که بسیار سنگین و گاهی غیر قابل جبران است.
و کار سازترین سلاح به‌هنگام غضب «یاد خداوند» است که انسان را از گناه، انحراف، ظلم، ناسزاگوئی و رفتار ناشایست باز می‌دارد و شعله غضب را فرو می‌نشاند و آن را مهار می‌کند.
در واقع هنگام غضب صحنه آزمایشی است که فرد مؤمن با قدرت «ذکر» از آن پیروز و سربلند بیرون می‌آید و با جلوگیری از غضب خود را از گناهان بسیار نگه می‌دارد.
اثر مهمتر این است که از خشم خداوند جلوگیری می‌کند.
پیامبر اکرم(ص) فرمودند: خداوند به یکی از پیامبرانش وحی کرد که: ای پسر آدم! در هنگام غضب به یاد من باش تا من نیز در هنگام غضب به یاد تو باشم و تو را از نابودی و هلاکت نگه دارم.
برای روشن شدن اهمیت «جلوگیری از خشم خداوند» و برای بهتر پی بردن به محتوا و مضمون بلند این روایت شریفه، لازم است مطالبی را هر چند گذرا یاد آور شویم.
1ـ معصیت و گناه به طور حتم موجب عقاب، عذاب، ناراحتی، غم و غصه، محرومیت، بی توفیقی، فشار قبر، عذاب عالم برزخ، سختی قیامت و آتش جهنم است. با اینکه گناه این امور را در پی دارد، ولی همه گناهان موجب غضب و خشم خداوند نیستند.
زیرا غضب و خشم خداوند، سخت‌تر از عذاب و ناراحتی است. غضب الهی موجب شکستن انسان و سقوط او می‌گردد و فرق است بین این که روی آئینه و یا شیشه را گرد و غبار و زنگار بگیرد و یا اینکه بر اثر ضربه‌ای بشکند و عیب اساسی بردارد. گناهان گردو غبار و زنگاری است که بر وجود انسان می‌نشیند و خشم خداوند ضربه‌ای است که انسان را می‌شکند و روح و جان او را تغییر می‌دهد و ساقط می‌کند. «من یحلل علیه غضبی فقط هوا؛ وهر کس خشم من بر او فرود آید در ورطه سقوط و هلاکت افتاده است». و نیز می‌توان چنین گفت که: گاهی خس و خاشاک بر روی آب قرار دارد، ولی خود آب صاف و زلال می‌باشد و هیچگونه رنگ و بوی غیر طبیعی ندارد، بطوری‌که اگر با دست آنچه روی آب است را برداریم، آب حالت خود را حفظ کرده، می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد و گاهی رنگ آن تغییر می‌کند و متعفّن می‌شود که در آن صورت با برداشتن آنچه روی آن است، مطلب حل نمی‌شود، بلکه لازم است تصفیه شود و اکسیژن به آن تزریق گردد تا آلودگی از لابه‌لای آن خارج شود و شاید آنوقت آب به حالت اول بازگردد.
غضب و خشم الهی موجب می‌شود که ذات انسان تیره و تار و تاریک گردد و مثل آیینه ایست که جوهره‌اش سیاه شود.
با توجه به آثار غیر قابل جبران خشم خداوند، می‌توان اظهار کرد که همه گناهان خشم خداوند را در پی ندارد، با اینکه همه عقاب و عذاب را با خود دارد، زیرا اگر همه معصیتها موجب خشم خدا باشد دیگر راه نجات بر انسان بسته است و از این روی برخی گناهان موجب غضب الهی می‌شوند؛ مانند: دروغ گفتن و ظلم به بندگان خداوند.
امام علی(ع) می‌فرماید: خداوند چهار چیز را در چهار چیز پنهان کرده است. 1. رضای خود را در اطاعت لذا هیچ طاعتی را کوچک نگیر شاید رضای خدا در آن باشد. 2. خشم خویش را در گناهان پس هیچ گناهی را کم مشمار شاید خشم خدا در آن باشد. 3. اجابت را در دعا از این رو هیچ دعایی را کوچک مشمار شاید استجابت در پی آن باشد. 4. دوست خود را در بندگان، هیچ بنده‌ای را خار مشمار، چه بسا آن دوست خدا باشد.
2. اطاعت خداوند و اعمال شایسته، ثواب، آرامش خاطر، نجات از ناراحتی‌ها و گرفتاریهای دنیا و آخرت را در پی دارد و موجب بهشت و تأمین سعادت جاودانه انسان می‌گردد. انجام کارهای خوب موجب مغفرت و بخشایش گناهان می‌شود و برخی از اعمال خوبست که حتی آثار خشم خدا را نیز از جان انسان برمی‌گیرد.
ذکر خداوند اثری برتر دارد و از اعمالی است که نمی‌گذارد خشم خداوند بر انسان وارد شود و از آن جلوی می‌کند پس آثار اعمال خوب را به طور کلی می‌توان در چهار چیز نمایان کرد و دید.
1. آثار مثبت دنیایی و اخروی و تقرب به پیشگاه خداوند و بالا بردن درجات. 2. مغفرت و رفع عذاب در دنیا و آخرت. 3. رفع آثار غضب خداوند از روح و جان انسان. 4. جلوگیری از خشم الهی بر انسان.
3. انسانها نوعاً در زندگی عادی خواه و ناخواه به معصیت آلوده می‌گردند و در بین آنها گناهانی است که باعث خشم خدواند می‌شود و از آنجایی که خشم خداوند آثار سنگین و غیر قابل جبرانی را به جای می‌گذارد، بسیار با اهمیت است که انسان کارهای نیک و اعمال شایسته‌ای انجام دهد که آثار غضب خداوند را از جان و دل او بردارد و چراغ پرفروغی را در باطنش بیافروزد و از آن با ارزش‌تر کاری است که از خشم خدا جلوگیری به عمل آورد و نگذارد غضب الهی بر انسان وارد گردد، زیرا تفاوت زیادی است بین اینکه انسان به چاه بیافتد و با وسیله‌ای بیرون آید و بین اینکه ابزاری داشته باشد که مانع از افتادن او به چاه شود.
درست در این نقطه است که ارزش «یاد خداوند» آشکار می‌گردد، زیرا یاد خداوند در هنگام غضب موجب می‌شود که اصلاً خشم خداوند به انسان نرسد و این غیر از آن است که خشم او را فرا گیرد و پس از مدتی با تلاش و کوشش از درون آن بیرون آید که در واقع «یاد خداوند هنگام خشم» پیشگیری از خشم الهی است نه فقط درمان آن.
این اثر و نتیجه کمتر در اعمال نیک دیده می‌شود. از این رو می‌توان از یاد خداوند به عنوان قله مرتفع همه اعمال صالح یاد کرد و اگر نباشد برای یاد خداوند جز همین اثر، سزاوار است که انسان همواره بر یاد خداوند مداومت کند و با او همنشین باشد.
1. خداوند به حضرت داود وحی فرمود: هرگاه بنده من در هنگامی که خشم می‌گیرد مرا یاد کند روز قیامت در میان همه خلق به یاد او باشم و او را همراه کسانی‌که نابودشان می‌کنم، نابود نگردانم.
2. امام باقر(ع) فرمودند: در تورات نوشته شده است ای موسی خشم خود را از کسی که زیر دست تو قرارش داده‌ام بازگیر تا من نیز خشم خود را از تو بازگیرم.
3. حواریون از حضرت مسیح پرسیدند: سخت‌ترین چیزها چیست؟ فرمود: سخت‌ترین چیزها خشم خداست. عرض کردند: چگونه می‌توان خود را از خشم خدا نگه داشت؟ فرمود: به دیگران خشمگین نشوید.
4. مردی به پیامبر(ص) عرض کرد: دوست دارم از خشم خدا در امان باشم. پیامبر(ص) فرمودند: به خلق خدا غضب نکن تا از خشم و سخط او ایمن باشی.
مواقع ذکر:
1. هنگام خشم. 2. هنگام گفتارهای بیهوده. 3. در میان غافلان . 4. در تنهایی و خلوت. 5. برابر دشمن. 6. در بازار. 7. قبل از هر کار. 8. نزد گناهان. 9. هنگام روی آوری وسوسه‌ها نفسانی و شیطانی. 10. وقتی وقت تصمیم و قضاوت.
با توجه به اینکه هریک از موارد فوق دارای حساسیت و ویژگی مخصوص به خود می‌باشد لازم است توضیح هر یک از آنها از دیدگاه قرآن و روایات جداگانه آورده شود.
1. هنگام خشم و غضب
زندگی دنیا دور از ناراحتی و گرفتاری نیست و انسان برخی اوقات در برابر رفتار و گفتار ناهنجار دیگران به خشم می‌آید و خود را در حالتی می‌یابد که می‌خواهد بر دیگری هجوم برد و ناسزا بگوید و یا او را مورد ضرب و شتم قرار دهد. در این هنگام فرد از حال عادی بیرون رفته و گاهی با حالت خشم و غضب آثار و تبعات ناشایستی به بار می‌آورد که بسیار سنگین و گاهی غیر قابل جبران است.
و کار سازترین سلاح به‌هنگام غضب «یاد خداوند» است که انسان را از گناه، انحراف، ظلم، ناسزاگوئی و رفتار ناشایست باز می‌دارد و شعله غضب را فرو می‌نشاند و آن را مهار می‌کند.
در واقع هنگام غضب صحنه آزمایشی است که فرد مؤمن با قدرت «ذکر» از آن پیروز و سربلند بیرون می‌آید و با جلوگیری از غضب خود را از گناهان بسیار نگه می‌دارد.
اثر مهمتر این است که از خشم خداوند جلوگیری می‌کند.
پیامبر اکرم(ص) فرمودند: خداوند به یکی از پیامبرانش وحی کرد که: ای پسر آدم! در هنگام غضب به یاد من باش تا من نیز در هنگام غضب به یاد تو باشم و تو را از نابودی و هلاکت نگه دارم.
برای روشن شدن اهمیت «جلوگیری از خشم خداوند» و برای بهتر پی بردن به محتوا و مضمون بلند این روایت شریفه، لازم است مطالبی را هر چند گذرا یاد آور شویم.
1ـ معصیت و گناه به طور حتم موجب عقاب، عذاب، ناراحتی، غم و غصه، محرومیت، بی توفیقی، فشار قبر، عذاب عالم برزخ، سختی قیامت و آتش جهنم است. با اینکه گناه این امور را در پی دارد، ولی همه گناهان موجب غضب و خشم خداوند نیستند.
زیرا غضب و خشم خداوند، سخت‌تر از عذاب و ناراحتی است. غضب الهی موجب شکستن انسان و سقوط او می‌گردد و فرق است بین این که روی آئینه و یا شیشه را گرد و غبار و زنگار بگیرد و یا اینکه بر اثر ضربه‌ای بشکند و عیب اساسی بردارد. گناهان گردو غبار و زنگاری است که بر وجود انسان می‌نشیند و خشم خداوند ضربه‌ای است که انسان را می‌شکند و روح و جان او را تغییر می‌دهد و ساقط می‌کند. «من یحلل علیه غضبی فقط هوا؛ وهر کس خشم من بر او فرود آید در ورطه سقوط و هلاکت افتاده است». و نیز می‌توان چنین گفت که: گاهی خس و خاشاک بر روی آب قرار دارد، ولی خود آب صاف و زلال می‌باشد و هیچگونه رنگ و بوی غیر طبیعی ندارد، بطوری‌که اگر با دست آنچه روی آب است را برداریم، آب حالت خود را حفظ کرده، می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد و گاهی رنگ آن تغییر می‌کند و متعفّن می‌شود که در آن صورت با برداشتن آنچه روی آن است، مطلب حل نمی‌شود، بلکه لازم است تصفیه شود و اکسیژن به آن تزریق گردد تا آلودگی از لابه‌لای آن خارج شود و شاید آنوقت آب به حالت اول بازگردد.
غضب و خشم الهی موجب می‌شود که ذات انسان تیره و تار و تاریک گردد و مثل آیینه ایست که جوهره‌اش سیاه شود.
با توجه به آثار غیر قابل جبران خشم خداوند، می‌توان اظهار کرد که همه گناهان خشم خداوند را در پی ندارد، با اینکه همه عقاب و عذاب را با خود دارد، زیرا اگر همه معصیتها موجب خشم خدا باشد دیگر راه نجات بر انسان بسته است و از این روی برخی گناهان موجب غضب الهی می‌شوند؛ مانند: دروغ گفتن و ظلم به بندگان خداوند.
امام علی(ع) می‌فرماید: خداوند چهار چیز را در چهار چیز پنهان کرده است. 1. رضای خود را در اطاعت لذا هیچ طاعتی را کوچک نگیر شاید رضای خدا در آن باشد. 2. خشم خویش را در گناهان پس هیچ گناهی را کم مشمار شاید خشم خدا در آن باشد. 3. اجابت را در دعا از این رو هیچ دعایی را کوچک مشمار شاید استجابت در پی آن باشد. 4. دوست خود را در بندگان، هیچ بنده‌ای را خار مشمار، چه بسا آن دوست خدا باشد.
2. اطاعت خداوند و اعمال شایسته، ثواب، آرامش خاطر، نجات از ناراحتی‌ها و گرفتاریهای دنیا و آخرت را در پی دارد و موجب بهشت و تأمین سعادت جاودانه انسان می‌گردد. انجام کارهای خوب موجب مغفرت و بخشایش گناهان می‌شود و برخی از اعمال خوبست که حتی آثار خشم خدا را نیز از جان انسان برمی‌گیرد.
ذکر خداوند اثری برتر دارد و از اعمالی است که نمی‌گذارد خشم خداوند بر انسان وارد شود و از آن جلوی می‌کند پس آثار اعمال خوب را به طور کلی می‌توان در چهار چیز نمایان کرد و دید.
1. آثار مثبت دنیایی و اخروی و تقرب به پیشگاه خداوند و بالا بردن درجات. 2. مغفرت و رفع عذاب در دنیا و آخرت. 3. رفع آثار غضب خداوند از روح و جان انسان. 4. جلوگیری از خشم الهی بر انسان.
3. انسانها نوعاً در زندگی عادی خواه و ناخواه به معصیت آلوده می‌گردند و در بین آنها گناهانی است که باعث خشم خدواند می‌شود و از آنجایی که خشم خداوند آثار سنگین و غیر قابل جبرانی را به جای می‌گذارد، بسیار با اهمیت است که انسان کارهای نیک و اعمال شایسته‌ای انجام دهد که آثار غضب خداوند را از جان و دل او بردارد و چراغ پرفروغی را در باطنش بیافروزد و از آن با ارزش‌تر کاری است که از خشم خدا جلوگیری به عمل آورد و نگذارد غضب الهی بر انسان وارد گردد، زیرا تفاوت زیادی است بین اینکه انسان به چاه بیافتد و با وسیله‌ای بیرون آید و بین اینکه ابزاری داشته باشد که مانع از افتادن او به چاه شود.
درست در این نقطه است که ارزش «یاد خداوند» آشکار می‌گردد، زیرا یاد خداوند در هنگام غضب موجب می‌شود که اصلاً خشم خداوند به انسان نرسد و این غیر از آن است که خشم او را فرا گیرد و پس از مدتی با تلاش و کوشش از درون آن بیرون آید که در واقع «یاد خداوند هنگام خشم» پیشگیری از خشم الهی است نه فقط درمان آن.
این اثر و نتیجه کمتر در اعمال نیک دیده می‌شود. از این رو می‌توان از یاد خداوند به عنوان قله مرتفع همه اعمال صالح یاد کرد و اگر نباشد برای یاد خداوند جز همین اثر، سزاوار است که انسان همواره بر یاد خداوند مداومت کند و با او همنشین باشد.
1. خداوند به حضرت داود وحی فرمود: هرگاه بنده من در هنگامی که خشم می‌گیرد مرا یاد کند روز قیامت در میان همه خلق به یاد او باشم و او را همراه کسانی‌که نابودشان می‌کنم، نابود نگردانم.
2. امام باقر(ع) فرمودند: در تورات نوشته شده است ای موسی خشم خود را از کسی که زیر دست تو قرارش داده‌ام بازگیر تا من نیز خشم خود را از تو بازگیرم.
3. حواریون از حضرت مسیح پرسیدند: سخت‌ترین چیزها چیست؟ فرمود: سخت‌ترین چیزها خشم خداست. عرض کردند: چگونه می‌توان خود را از خشم خدا نگه داشت؟ فرمود: به دیگران خشمگین نشوید.
4. مردی به پیامبر(ص) عرض کرد: دوست دارم از خشم خدا در امان باشم. پیامبر(ص) فرمودند: به خلق خدا غضب نکن تا از خشم و سخط او ایمن باشی.
تبلیغات
