گذری بر شهر عادلانه در نظریه های شهرسازی و آموزه های اسلامی

چکیده

اندیشه شهر عادلانه در نزد متفکران شهرسازی در بیشتر دهه های قرن بیستم به طور عمده در انحصار صاحب نظران سوسیالیستی بود که از نظام های کمونیستی حمایت می کردند، اما از دهه 1970 به بعد با وارد شدن ترک های عمیق نظری و عملی بر پیکره پرطمطراق بلوک شرق و ارائه جایگزین های نظری در میان فلاسفه بلوک غرب، اندیشه شهر عدالت محور به جریان اصلی نظریه پردازی شهرسازی راه یافت. اکنون در قرن بیست و یکم این موضوع یکی از جذاب ترین مقوله های مورد توجه متفکران شهرسازی است. از طرف دیگر برشمردن ویژگی های جامعه و شهری عادلانه در نزد اندیشمندان اسلامی مبتنی بر قرآن و سنت پیشینه ای محکم دارد. مقاله حاضر کوشیده است با بررسی آرای مهم ترین متفکران حوزه شهر عدالت محور در میان نظریه پردازان شهرسازی و نیز مطالعه متون اصلی اسلامی در خصوص عدالت، معیارهای تحقق شهری عادلانه را در نزد هر دو نحله فکری بازشناسی کرده و سپس به مقایسه آن ها با یکدیگر و ترسیم نقاط اشتراک و افتراق دست یابد. در این میان معیارهای «رفاه مادی»،« تنوع قومی، نژادی، مذهبی »، « حفظ محیط زیست »، « مشارکت عمومی» و « همه شمولی » به عنوان مهم ترین معیارهای مشترک و معیارهای « سرپرستی پرهیزگاران »، « اعتدال در ارتباط با خدا » و «حفظ کرامت » از معیارهای مختص آموزه های اسلامی است.