ملاکهای ارزش

در آیه 22 سوره انفال آمده است:
اِنَّ شَرَّ الدَّوابِّ عِنْدَ اللّهِ الصُّمّ البُکْمُ الَّذِینَ لا یعْقِلُونَ.
ترجمه: «بدترین موجودات در نزد خداوند کر و لالهایی
هستند که عقل خود را به کار نمی‌بندند».
از این آیه کوتاه چند نکته بلند فهمیده می‌شود که در ذیل به پاره‌ای از آنها اشاره می‌شود.
پیامها:
1. میان شنیدن حق و گفتن حق و تعقّل کردن، رابطه متقابلی وجود دارد.
2. ناشنوای واقعی کسی است که نخواهد حق را بشنود.
3. گنگ واقعی کسی است که نخواهد حق را بیان کند.
4. نابخرد واقعی کسی است که در رابطه با حق، ناشنوا و گنگ باشد.
5. حق شنیدن وحق گفتن و خردورزی، از ملاکهای ارزش انسان در پیشگاه خداوند متعال است.
6. آنکه حق را نگوید و نشنود و تعقّل نکند، انسان نیست، بلکه حیوان (دواب) است. زیرا در این آیه از این گروه با تعبیر «دواب»، به معنای بهایم و جنبندگان، یاد شده که اشاره به این است که توصیف شدگان به منزله حیوانات هستند و ارزش نام «انسان» را ندارند.
7. شنیدن حق کافی نیست، بلکه باید آن را گفت و در آن تعقّل کرد.
8. آنکه تعقّل نکند، نمی‌تواند حق را بگوید و بشنود.