مناسب خوانی

خواندن آیات قرآن، در همه اوقات امری ستوده و قابل ارزش است، اما در برخی مواقع و مناسبتها خواندن بعضی از آیات از جانب بزرگان دین و یا بر‌اساس آیات قرآن سفارش شده است. آنها عبارتند از:
1ـ هنگام سوارشدن بر کشتی، مستحب است خوانده شود:‌«[وَقالَ ارْکَبُوا فیها] بِسْمِ‌اللّهِ مَجْریها ومَرْسیها [اِنَّ رَبّی لَغَفُور رَحیم]؛ [و گفت بر آن سوار شوید]، که روانه شدن و لنگر انداختنش به نام خداست، [که پروردگار من آمرزگار مهربان است]» هود(11)، آیه41.
2ـ هنگام سوارشدن بر مرکب، مستحب است بخوانند: «سُبْحانَ الَّذی سَخَّرَ لَنا هذا وَما‌کُنّا لَهُ مُقْرِنینَ وَاِنّا اِلی رَبِّنا لَمُنْقَلِبوُن؛ پاکا کسی که این را رام ما ساخت و ما بر آن توانا نبودیم. و ما به [درگاه] پروردگارمان روی می‌آوریم» زخرف(43)، آیه13 و14.
3ـ مستحب است به هنگام وارد شدن به هر منزل، بخوانند: «رَبِّ اَنْزِلْنی مَنْزَلا مُبارَکاً وَاَنْتَ خَیرُ الْمُنْزِلین؛ پروردگارا مرا به منزلی مبارک فرود آور و تو بهترین میزبانانی» مؤمنون(23)، آیه29.
4ـ هنگام شروع قرائت قرآن خوانده شود: «رَبَّنا آمَنّا بِما اَنْزَلْتَ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُوُلَ فَاکْتُبْنا مَعَ الشّاهِدین؛ پروردگارا به آنچه نازل کرده‌ای ایمان آوردیم و از پیامبرت پیروی کردیم، پس ما را در زمره گواهان بنویس» آل‌عمران(3)، آیه53.
5ـ هنگام مواجهه با دشمن، سفارش شده است بخوانند:‌«رَبَّنا افْرِغْ عَلَینا صَبْراً وَثَبِّتْ اَقْدامَنا وَانْصُرنا عَلَی الْقوم الکافرین؛ پروردگارا بر ما [باران] صبر فرو ریز و گامهای ما را استوار بدار و ما را بر خدا نشناسان پیروز گردان» نیز از آیاتی که برای گریز از تیررس دشمن سفارش شده، این است: «واجْعَلْنا مِنْ بَینِ اَیدیهِمْ سَدّاً و مِنْ خَلْفِهِم سَدّاً فَاَغْشَیناهُمْ فَهُمْ لایبْصِروُن؛ و در پیشاپیش آنان سدّی و در پشتشان هم سدّی نهاده‌ایم و بر [دیدگان] آنان پرده‌ای افکنده‌ایم، لذا نمی‌توانند دید» یس(36)، آیه9.
6ـ هنگام صدقه دادن مستحب است بخوانند:‌«رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنّا اِنَّکَ اَنْتَ السَّمیع الْعَلیمُ؛ پروردگارا از ما بپذیر که تویی شنوای دانا» بقره(2)، آیه127.
7ـ هنگام دیدن آسمان و ستارگان، مستحب است خوانده شود:‌«اِنَّ فی خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَرْض… رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النّار؛ در آفرینش آسمانها و زمین… پاکا که تویی، ما را از عذاب آتش دوزخ در امان بدار» آل‌عمران(3)، آیه191. و همچنین بخوانند: «تَبارَکَ الَّذی جَعَلَ فِی السَّماءِ بُرُوجَاً وَجَعَلَ فیها سِراجاً وَقَمَراً مُنیراً؛ بزرگا کسی که در آسمان بُرجهایی آفریده است و در آنها چراغی و ماهی تابان قرار داده است» فرقان(25)، آیه61.
8ـ آنگاه که انسان مرتکب گناهی می‌شود، مستحب است بخواند:‌«رَبَّنا ظَلَمْنا اَنْفُسَنا وَاِنْ لَمْ تَغْفِرْلَنا وَتَََرْحَمْنا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرین؛ پروردگارا بر خود ستم کرده‌ایم و اگر بر ما نبخشایی و رحمت نیاوری بی‌شک از زیانکاران خواهیم بود» اعراف(7)، آیه23.
9ـ آنگاه که انسان دچار سهو و فراموشی گردد، مستحب است بخواند:‌«رَبَّنا لاتُؤاخِذْنا اِنْ نَسینا اَوْ اَخْطأنا رَبَّنا وَلاتَحْمِلْ عَلَینا اِصْراً کَما حَمَلْتَهُ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِنا؛ خدایا اگر [فرمانی را]‌فراموش یا خطایی کردیم بر ما مگیر؛ پروردگارا بار گرانی بر عهده ما مگذار، چنانکه بر عهده پیشینیان ما گذارده‌ای» بقره(2)، آیه286.
10ـ آنگاه که از گذشتگان یاد کنند، مستحب است بخواند:‌«رَبَّنا اغْفِرْلَنا وَلأِخْوانِنَا الَّذینَ سَبَقُونا بِالْایمانِ ولاتَجْعَلْ فی قُلُوبِنا غِلّاً لِلَّذینَ آمَنوُا؛ پروردگارا ما و برادرانمان را که در ایمان بر ما سبقت دارند، بیامرز و در دلهای ما نسبت به مؤمنان کینه‌ای مگذار» حشر(59)، آیه10.
11ـ به هنگام داخل شدن به شهری یا خانه‌ای، مستحب است خوانده شود:‌«رَبِّ اَدْخِلْنی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَاَخْرِجْنی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطاناً نَصیراً؛ پروردگارا مرا به درستی [به مدینه] درون آور، و به درستی [از مکه] بیرون بَر و برای من از سوی خویش سلطه‌ای نیرومند [بر دشمنان] قرار بده» اسراء(17)، آیه80.
12ـ به هنگام شادی و پوشیدن لباس نو، مستحب است بخواند:‌«رَبِّ اَوْزِعْنی اَنْ اَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتی اَنْعَمْتَ عَلَی وَعَلی والِدَی وَان اَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ…؛ پروردگارا به من الهام کن [و توفیق ده] که بر نعمتت که بر من و پدر و مادرم ارزانی داشتی، سپاس گزارم و کار نیک کنم که آن را بپسندی…» نمل(27)، آیه19.
13ـ به هنگام سختی و رنج مستحب است خوانده شود:‌«رَبَّنَا اکْشِفْ عَنَّا الْعَذابَ اِنّا مُؤمِنُونَ. پروردگارا این بلا را از ما بگردان که ما مؤمن هستیم» دخان (44)، آیه 12.
14ـ به هنگام وسوسه و یا دچار وسواس شدن، مستحب است بخواند: «اعوذُ بِک مِن هَمزات الشیاطین و اعوذُ بِک رَبِّ اَنْ یحْضُرُون؛ پروردگارا از وسوسه‌های شیاطین به تو پناه می‌آورم و پناه بر تو پروردگارا از اینکه آنان نزد من حاضر شوند» مؤمنون(23)، آیه97 و98.
15ـ آنگاه که انسان فرزندش را می‌بیند، مستحب است بخواند:‌«اَلْحَمْدُلِلَّهِ الَّذی وَهَبَ لی عَلَی الْکِبَر اِسْماعیلَ وَ اِسْحاقَ اِنَّ رَبّی لَسَمیعُ الدُّعاء؛ سپاس خداوندی را که با وجود پیری به من اسماعیل و اسحاق را ارزانی داشت؛‌چرا که پروردگارم شنوای دعاست» ابراهیم(14)، آیه39.
16ـ آیه‌ای که به هنگام برطرف شدن (اکتشاف) بلا خوانده می‌شود:‌«اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذی اَذْهَبَ عَنّا الْحزنَ اِنَّ رَبَّنا لَغَفوُر شَـکُور؛ سپاس خداوندی را که اندوه را زدود، بیگمان پروردگار ما آمرزگار قدردان است» فاطر(35)، آیه34.
17ـ آیه‌ای که به هنگام دیدن شخص مبتلی(مریض)، خوانده می‌شود:‌«اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذی فَضَّلَنا عَلی کَثیرٍ مِنْ عِبادِهِ الْمُؤْمِنین؛ سپاس خداوند را که ما را بر بسیاری از بندگان مؤمنش برتری داد»‌نمل(27)، آیه15. و نیز دعایی است که مستحب است زیر زبان و آرام بگوید:‌«اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذی عافانی مِنْ ما ابتلاک بِهِ وَلَوْ‌شاءَ فَعَل».
18ـ هنگام نظر در آینه بخواند:‌«اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذی خَلَقَنی فَأَحْسَن خلقی وَصَوَّرَنی فَاَحْسَنَ صُورَتی، وَتَبارَکَ اللّهُ اَحْسَن الْخالِقین».
19ـ هنگام دیدن پدر و مادر بخواند: «رَبِّ اغْفِرْلی وَلِوالِدَی و لِمَنْ دَخَلَ بَیتی مُؤْمِناً وَلِلْمُؤمِنینَ وَالْمُؤْمِنات…؛ پروردگارا مرا و پدر و مادرم را و هر کس را که مؤمن به خانه من در آید و نیز مردان مؤمن و زنان مؤمن را بیامرز…» نوح(71)، آیه28.
20ـ به هنگام رعد و برق مستحب است خوانده شود:‌«هُوَ الَّذی یریکُمُ الْبَرْقَ خَوْفاً وَطَمَعاً و ینْشِیءُ السَّحابَ الثِّقال وَیسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَ الْمَلائِکَةُ مِنْ خیفَتِهِ وَ یرْسِلُ الصَّواعِقَ فَیصیبُ بِها مَنْ یشاء…؛ او کسی است که برق را که مایه بیم و امید است به شما می‌نمایاند، و ابرهای گرانبار پدید می‌آورد و رعد به سپاس او، و فرشتگان از خوف و خشیت او تسبیح می‌گویند و صاعقه‌ها را می‌فرستد، که به هر کس که او بخواهد برمی‌خورد…» رعد(13)، آیه12 و13.
21ـ هنگام آتش روشن کردن و یا داخل حمام شدن، مستحب است بخواند:‌«ربَّنا اِنَّکَ مَنْ تُدْخِلِ النّارَ فَقَدْ اَخْزَیتَهُ وَ ما‌ لِلظّالِمینَ مِنْ اَنْصار؛ پروردگارا هر کس را که به دوزخ در آوری، خوار و رسوایش ساخته‌ای و ستمکاران یاورانی ندارند» آل‌عمران(3)، آیه192. و همچنین بخواند: «…رَبَّنا اصْرِفْ عَنّا عَذابَ جَهَنَّمَ اِنَّ عَذابَها کانَ غَراماً؛ پروردگارا از ما عذاب جهنم را بگردان، چرا که عذاب آن سخت و سنگین است» فرقان(25)، آیه65.
22ـ آنگاه که انسان مورد تهمت قرار می‌گیرد، مستحب است بخواند:‌«رَبَّنا اِنَّکَ تَعْلَمُ ما نُخْفی وَما نُعْلِنُ وَمایخْفی عَلَی اللّهِ مِنْ شَیءٍ فِی الاَرْضِ وَلا‌فِی السَّماءِ. پروردگارا تو آنچه پنهان و آنچه آشکار می‌داریم می‌دانی؛‌و هیچ چیز در زمین و در آسمان بر خداوند پنهان نیست» ابراهیم(14)، آیه38.
23ـ به هنگام پدید آمدن خطرهای ناگوار و بدعتهای پدید‌آمده در دین، مستحب است بخواند:‌«رَبَّنا لاتُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ اِذْ‌هَدَیتَنا وَهَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً اِنَّکَ اَنْتَ الْوَهّاب؛ پروردگارا، پس از آنکه هدایتمان کردی، دلهای ما را مگردان،و رحمتی از سوی خویش به ما ارزانی‌دار که تو بخشنده‌ای» آل‌عمران(3)، آیه8.
24ـ و آنگاه که خبر درگذشت کسی را به انسان می‌دهند، مستحب است بگوید:‌انالله وانا الیه راجعون.