فعالیت مؤسسه مالی بین المللی در زمینه لیزینگ

موسسه مالی بین المللی (INTERNATIONAL FINANCE CORPORATION, “IFC”) یکی از ارگانهای وابسته به بانک جهانی است که در سال 1956، به منظور تشویق و ارتقای سرمایه گذاری های بخش خصوصی در کشورهای درحال توسعه تاسیس گردیده است.
درحال حاضر 175 کشور جهان عضو این موسسه هستند. سیاستگذاریهای موسسه مالی بین المللی توسط هیئت مدیره بانک جهانی صورت می پذیرد و بدین لحاظ خط مشی های آن درجهت کمک به رشد اقتصادی بخش خصوصی کشورهای درحال رشد مکمل نقش بانک جهانی در توسعه اقتصادی عمومی این کشورهاست. بدین شکل که این موسسه، فعالیتهای خود را ازطریق مشارکت در سهام و یا پرداخت اعتبار مستقیم به بخش خصوصی جوامع توسعه نیافته، به انجام می رساند، حال آنکه بانک جهانی کمکهای مالی خود را با تضمین دولتها فقط به بخش دولتی ارائـــــه می کند. خلاصه آنکه موسسه مالی بین المللی با ارائه خدمات مشورتـــــی و تجهیـــز سرمایه گذاری های موردنیاز، اجرای طرحهای توجیه پذیر بخش خصوصی کشورهای عضو خود را ازنظر سودآور بودن آنهــــــا عملی می سازد.
تجربه موسسه مالی بین المللی در لیزینگ
موسسه مالی بین المللی اولین بار در سال 1977 و با سرمایه گذاری در یک شرکت لیزینگ نخستین تجربه عملی خود را در این صنعت به منصه ظهور رسانید. تجربه 27 ساله این موسسه در صنعت لیزینگ گویای این واقعیت است که ویژگیهای لیزینگ عامل اصلی توفیق این موسسه در همگامی و توازن توسعه بازارهای مالی داخلی با توسعه اقتصادی کشورهای عضو بوده و مختصات این ابزار، موسسه را قادر ساخته تا در تشویق و توسعه بازارهای سرمایه ازطریق کاربرد لیزینگ در تامین مطلوب تجهیزات و عوامل تولید در بخشهای صنعت، کشاورزی و بازرگانی توفیقــات ارزشمندی کسب کند و رقابت و بهره وری را در بازارهای مالی افزایش دهد. در توضیح بیشتر نقش موسسه مالی بین المللی باید گفت که این موسسه با تامین دانش فنی پیشرفته و شرکای مالی خارجی و تدارک اصول و ضوابط منطقی در تضمین سودآوری طرح، اجرایی شدن طرحهای اقتصادی را عینیت بخشیده، سیاستهای اجرایی شرکتهای لیزینگ بویژه آنهایی را که نیازمند تمرکز تخصصی در تجهیزات بوده اند، طراحی و تدوین کرده و موجبات تامین منابع مالی موردنیاز شرکتهای لیزینگ جدیدالتأسیس خود را از طریق تدوین برنامه های افزایش منابع، نظیر تسهیل امکانات ورود آنها به بازارهای جهانی سرمایه و استقراض از منابع داخلی و یا وام سندیکایی فراهم آورده است.
مصداق بارز این اقدامات را باید در ارتباط با شرکتهای توسعه لیزینگ در کره جنوبی و یا »لیزینگ بولیوار در کلمبیا مشاهده کرد. همچنین برای اولین بار، در شرکت لیزینگ سریلانکا تضمینی ساختن دریافتی های ناشی از لیزینگ را جامه عمل پوشانیده است.
موسسه در کوششهای خود برای تدوین چارچوبها و ضوابط منطقی و تاثیرگذار لیزینگ در کشورهای عضو، مقررات موجود در پاره ای از کشورها را از منظر بهینه سازی آنها ارزیابی کرده و در این مسیر، استانداردهای مطلوب عملیاتی را برای تصمیم سازی سریع اعتباری مشتریان تدوین و برقرار ساخته و با تحکیم ساختار اجرایی شرکتها، مکانیسم های موثری را در مسیر نظارت بر استفاده صحیح از دارائیهای مورداجاره، کنترل رفتارهای مالی مشتریان و حفظ توازن منطقی در نسبت دارائیها به بدهیها معمول داشته است. ایجاد اطمینان بین سرمایه گذاران و تامین کنندگان منابع مالی ازنظر تطبیق ظرفیت بدهی شرکتها با قابلیتهای عملیاتی آنها و درنتیجه امکان مطلوب پوشش بدهیهــــــا، یکی از سیاستهای جدی و جدایی ناپذیر موسسه مالی بین المللی بوده است.
از سال 1977 تا پایان ماه ژوئن سال 2003، موسسه مالی بین المللی، سرمایه گذاری در 103 شرکت لیزینگ تجهیزات را در 54 کشور عضو تصویب کرد که از این میان 36 شرکت در آسیا، 43 شرکت در اروپا، خاورمیانه، شمال آفریقا و آسیای مرکزی 13 شرکت در آفریقا و 11 شرکت در آمریکای جنوبی بوده اند.
البته چنانچه طرحهای چندمنظوره را هم اضافه کنیم، تعـــــداد طرحها به 106 موردافزایش می یابد. حجم سرمایه گذاری های موسسه مالی بین المللی برای تحقق اجرای طرحهای فوق به حدود یک میلیارد دلار وهفت میلیون دلار بالغ شده که حدود 900 میلیون دلار به صورت اعتبار مستقیم و 107 میلیون دلار به صورت مشارکت سهامی پرداخت و علاوه بر این حدود 450 میلیون دلار نیز ازمنابع خارجی به صورت وام سندیکایی (SYNDICATED LOANS) تامین گردیده است.
موسسه در 27 کشور به عنوان سهامدار موسس در برپایی اولین شرکتهای لیزینگ عمل کرده و در تعدادی از کشورها ازجمله برزیل، شرکتهای فعال در لیزینگ را درجهت تخصصی شدن و پرکردن خلاء تولید و مصرف در یک رشته خاص نظیر کشاورزی هدایت کرده و در کشورهایی همانند اروگوئه، قبرس، سوازیلند و فیجی که امکان حرکت تخصصی شرکتها وجود نداشته، زمینه مشارکت لیزینگ در موسسات مالی توانمند را فراهم ساخته و بدین ترتیب مقدمات تاسیس اولین شرکتهای اثرگذار لیزینگ به وجود آمده و این خود گسترش سریع لیزینگ و تاسیس شرکتهای متعدد را درپی داشته است.
به طورکلی از میان 103 فقره طرحهای مصوب لیزینگ موسسه مالی بین المللی 36 طرح به تاسیس اولین شرکتها در کشورهای موردنظر منجر گردیده است. تقریباً کلیه شرکتهای بزرگ لیزینگ با هدایت موسسه، در قالب سرمایه گذاری مشترک با موسسات مالی و تجــاری عمده فعالیت کرده و موسسه مالی بین المللی با بهره گیری از امکانات گسترده خود، یک شرکت خارجی توانمند و پیشرفته از کشورهای توسعه یافته را به صورت شریک فنی وارد چرخه فعالیت این شرکتها کرده، هرچند بعدها این نقش به شرکتهای لیزینگ موفق در کشورهای درحال رشد سپرده شده است. بدین ترتیب، مشارکتهای فنی موصوف، مسیر دستیابی به دانش فنی روزآمد، بازارهای سرمایه داخلی و خارجی و افزایش چشمگیر مشتریان بالقوه را هموار ساخته است.
با جمع بندی های نکات یادشده می توان نتیجــــه گیری کرد که تجربه موسسه مالی بین المللی در زمینه لیزینگ بسیار موفق بوده و به طورکلی شرکتهای تاسیس شده توسط این موسسه کارنامه اجرایی مثبت و نرخ بازدهی مطلوبی به میزان 10 تا 15 درصد داشته اند. مطالبات معوق این شرکتها عمدتاً در سطح بسیار پایینی بوده و به طور متوسط حدود 10 درصـــد از پورتفوی این شرکتها را تشکیل داده اند.
درسهای آموخته شده
همان طور که اشاره شد شرکتهای لیزینگ موسسه مالی بین المللی عموماً سطح سودآوری مطلوبی داشته و توانسته اند با تجهیز منابع خصوصی تاثیرات قابل توجهی در توسعه بازارهای پول و سرمایه بجا گذاشته و قابلیت نیل به دو هدف اساسی این موسسه یعنی کمک به شرکتهای کوچک و متوسط و توسعه بازارهای مالی کشورهای کم درآمد و فقیر، نظیر بنگلادش، بوتسوانا، مالاوی و سریلانکا را به منصه ظهور رسانند.
پیشینه تجربی موسسه مالی بین المللی نمایانگر این مهم است که شرکتهای لیزینگ و دارای پورتفوی جامع و متنوع توانسته اند عموماً با تعیین و حفظ حد ومرزهای منطقی بین نوع شرکت و انواع دارائیهای قابل اجاره با ضرر و زیان کمتری مواجه بوده و نسبتهای پایین تری را در هزینه های اداری و تشکیلاتی در مقایسه با سایر موسسات اعتباری و بانکهای تجاری نگه دارند. ملاحظات زیر مؤید نکات فوق اند:
سطح وام دهی شرکتهای لیزینگ در مقایسه با بانکهای تجاری (عمده در برابر خرد) موجب کاهش هزینه های اداری گردیده است؛
الزام دست و پاگیر رعایت قواعد بازیهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی از سوی موسسات وام دهنده وابسته به دولت، سودآوری آنها را در مقایسه با شرکتهای لیزینگ که عاری از این الزامات اند، در سطح پایین تری نگه داشته است؛
ماهیت خاص نحوه اعتبارسنجی و سیاستهای کنتـــــــرلی شرکتهای لیزینگ مستلزم ضابطه بندی های دقیق و کنترل های مدیریتی است و این خود یکی از عوامل تحقق سطح مطلوب سودآوری در این گونه شرکتهاست.
این ملاحظات همراه با ماهیت خاص لیزینگ و تضامین مستتر در آن موجب تسهیل نظارت بر نحوه اجرای تعهدات مشتریان شده و آنها را از ضرر و زیانهای آتی مصون ساخته است.
ســــــرمایه گذاری های موسسه مالی بین المللی در صنعت لیزینگ به دلیل تاسیس و راه اندازی اولین شرکتها و هدایت آنها به بازارهای جدید مالی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ویژگی این اهمیت را باید در تعامل و همکاریهای سازنده این موسسه با دولتهای کشورهای هدف در زمینه بهسازی قوانین و مقررات تسهیل کننده فرصتهای سرمایه گذاری لیزینگ دانست.
بهینه سازی شرایط استفاده از مزایای استهلاکی و نحوه بازیافت سریع دارائیهای مورداجاره ازجمله نتایج این تعامل و همکاریهاست. ازسوی دیگر، راه اندازی شرکتهای جدید در بازارهایی که لیزینگ در آنها به نوعی فعال بوده است، موجبات افزایش رقابت در بازار و درنتیجه گسترش مطلوب صنعت را فراهم آورده است. زیرا در لیزینگ توسعه بــازارهای مالی به مراتب ساده تر و ســــــریع تر از سایر ابزار اعتباری صورت می پذیرد و درک ساده و شفاف مزایای لیزینگ توسط مردم، آنها را عمدتاً به استفاده از این مزایا در تشکیل سرمایه و یا استفاده از فناوری راغب تر می سازد.
برقراری معافیتهای مالیاتی خاص برای عملیات لیزینگ که یکی از عوامل اصلی تشویق به گسترش این صنعت به شمار می رود، به نظر موسسه مالی بین المللی به دو منظور صورت می پذیرد، تشویق سرمایه گذاری در تجهیزات سرمایه بر و هموارترکردن زمین بازی در برابر استقراضهای سنتی و متداول. به اعتقاد این موسسه، پنج امتیاز یا مزایا ازنظر معافیتهای مالیاتی برای لیزینگ متصور است: قابلیت دسترسی سریع، انعطاف پذیری، تحمل پذیری هزینه ها، پـــــــوشش دهـی، امنیت در سرمایه گذاری. لیزینگ قابل دسترسی سریع است، زیرا در بسیاری از کشورهایی که بازارهای پول و سرمایه در آنها توسعه کمی و کیفی لازم را حاصل نکرده اند، منابع مالی موردنیاز برای تامین تجهیزات سرمایه ای ازطریق لیزینگ به مراتب سریع تر از سایر ابزار اعتباری فراهم می گردد. شرکتهای کوچک یا متوسط برای پوشش نیازهای مالی خود از این طریق، الزامی به داشتن پیشینه عملیات مالی / بانکی و یا دارائیهای وثیقه ای ندارند.
تعیین اقساط اجاره با درنظر گرفتن امکانات مستأجر و نازل بودن هزینه ها برای مشتری در قیاس با روشهای متداول استقراض، شرایط سهل و کاهش تشریفات اداری و اخذ تصمیم سریع برای اعطای اعتبار، گویای انعطاف پذیری و قابل تحمل تر بودن لیزینگ در برابر سایر شیوه های مالی است.
در لیزینگ امکان تامین کامل و صددرصد نیاز مالی مشتریان، بدون الزامات وثیقه ای و بوروکراسی های معمول اداری در سیستم بانکی وجود دارد. مالکیت موجود در کالاهای مورداجاره و اطمینان کافی وی از بازیافت آن در صورت عدم ایفای تعهدات مستأجر، یکی از شاخصه های مهم لیزینگ در حفظ امنیت مطلوب و کافی در سرمایه گذاری هاست.
تجربیات موسسه مالی بین المللی در این صنعت نشان داده است که همگرایی عوامل زیر می تواند تاحد مطلوب تضمین کننده توفیق در سرمایه گذاری های لیزینگ به حساب آید:
- استانداردهای مطلوب و کارآمد در تجزیه و تحلیلهای اعتباری (متکی بر جریان نقدی وجوه)، چارچوبهای موثر برای آگاهی بر عملکرد مستأجر، نظارت بر حسن اجرای قراردادها و اعمال پوششهای بیمه ای مربوط.
مشارکتهای فنی فعال و کارآمد برای برقراری استانداردها و روشهای عملیاتی مطلوب در سالهای اولیه فعالیت، آموزش مدیران و کارکنان برای استفاده از تکنیک های پیشرفته عملیاتی، ارائه خدمات مشورتی برای نــرخ گذاری اجاره و تدوین چارچوبهای ضابطه مند برای تعدیلات ادواری نرخها.
- دسترسی به منابع مالی داخلی از طریق اوراق بهادار (قرضه)، اعتبارات بانکی و یا استقراض از شرکتهای بیمه و یا داشتن ابزارهای مالی پیشرفته تر نظیر مشارکت گروهی شرکتها و یا وثیقه ای شدن اقساط اجاره. به اعتقاد موسسه مالی بین المللی یکی از بزرگترین موانع رشد شرکتهای لیزینگ عدم دسترسی آسان این شرکتها به منابع مدت دار داخلی بوده است.
- چارچوبهای مقرراتی و ضابطه ای شفاف و قابل اجرا برای توسعه لیزینگ ازجمله در قراردادهای صریح، روشن و دارای قابلیتهای اجرایی لازم، حقوق مالکانه، تشویقهای مالیاتی، قوانین تشویق کننده سرمایه گذاری های خارجی، کسب و کار و مقررات مالی و حسابداری.
نتیجه گیری
توجه به نکات فوق گویای این واقعیت است که موسسه مالی بین المللی درتوسعه صنعت لیزینگ در جهان در حال رشد، ازطریق تامین منابع مالی لازم و ارائه خدمات مشورتی و دانش فنی به سیاستگذاران اقتصادی این کشورها، نقش مهمی ایفا کرده است.
این موسسه، صنعت لیزینگ را در بسیاری از کشـــــورها، به مراتب زودتر از آنچه که می توانست در شرایط غیرحمایتی این موسسه شکل بگیرد، اشاعه داده و با توفیق در اجرای این طرحها، بازیگران بسیاری را وارد عرصه این بازار کرده است. همچنین این موسسه توانسته است با جلب اطمینان موسسات مالی بین المللی از سرمایه گذاری در شرکتهای لیزینگ، امکانات ورود سهل تر و موثرتر این گونه شرکتها به بازارهای مالی جهانی را، حتی پس ازحضور خود، فراهم آورد. بدین طریق، لیزینگ توانسته است ماهیت وجودی خود را به عنوان یکی از مطمئن ترین تامین کننده منابع مالی متوسط تا بلندمدت در بسیاری از کشورهای درحال توسعه جهان به اثبات رساند و بخش خصوصی این کشورها را در مواردی که مــوانع قانونی و مالی وجود نداشته، به سرمایه گذاری در تاسیس شرکتهای لیزینگ راغب کند.
به نظر این موسسه، توسعه آتی در صنعت روبه پیشرفت لیزینگ در صورت تحقق موارد زیر اتفاق خواهدافتاد: شرکتهای تخصصی و توانمند مالی، توسعه بازارهای نیرومند مصرف کالاهای دست دوم، تدوین قوانین کارساز و حمایتی برای اجرای لیزینگ های برون مرزی (CROSS-BORDER) اهرمی (LEVERAGED) لیزینگ های کمک فروش (SALE-AID) و هموارسازی مسیرهای تجهیز منابع داخلی و تشویق سرمایه گذاری های خارجی. در ارتباط با همکاری های موسسه مالی بین المللی با ایران اشاره می شود که متعاقب مذاکرات گسترده این موسسه با بانک کارآفرین و بررسیهای جامع موضوع، قرارداد تاسیس شرکت لیزینگ برای اعطای تسهیلات اعتباری تامین ماشین آلات و تجهیزات سنگین راهسازی و ساختمان، تجهیزات پزشکی گرانقیمت و ماشین آلات اداری منعقد گردیده است. طبق اطلاعات موجود ساختار سرمایه ای این شـــــــرکت از مشارکت موسسه مالی بین المللی به میزان 20 درصد، بانک کارآفرین به میزان 20 درصد و سایر موسسات مالی و اعتباری داخلی و خارجی به میزان 60 درصد تشکیل گردیده است. بی تردید شروع فعالیت این شرکت در بازار پول و سرمایه کشور و حضور موسسه مالی بین المللی در ایران موجب اثرات بارزی در ترغیب سایر موسسات سرمایه گذاری بزرگ جهان به فعالیت در ایران و کاهش ریسک سرمایه گذاری های خارجی کشور خواهد گردید.