عیب جویى از دیگران

‏ «أَکبرُ العَیبِ أن تَعیبِ ما فیکَ مِثلُه.
» (نهج البلاغه، حکمت 353) بزرگترین عیب آن است که آنچه را که خود دارى، بر دیگران عیب شمارى.
 «مَن نَظَر فى عَیبِ نَفسِه اشتَغَل عَن عَیبِ غَیره.» (نهج البلاغه، حکمت 349) هر که در عیب خود نگرد عیب جویى دیگران از نظرش برود.
 «لایُعابُ المَرءُ على تَأخِیرِ حَقِّهِ، انّما یُعابُ مِن أَخذِ ما لَیسَ لَه.».
 (نهج البلاغه، حکمت 166) آدمى را عیب نیست که حقش به تأخیر افتد همانا عیب آن است که دست بناحق برآرد.
 «مَن نَظَرَ فى عُیُوبِ النّاسِ فَأَنکَرَها، ثُمّ رَضِیَها لِنَفسِهِ، فَذلِکَ الأحمَقُ بِعَینِه.
» (نهج البلاغه، حکمت 349) هر کس عیبهاى مردم را دید و بر آنها نپسندید سپس همان را بر خود پسندید بعینه احمق است.
 «مَن عابَ عیبَ، وَ من شَتَمَ أُجیب.» (کنزالفوائد، ج 1، ص 279) کسى که عیب (دیگران) گوید، عیبش را بگویند.
 و کسى که دشنام دهد، پاسخ بشنود.
 «أَعسَرُ العُیُوبِ صَلاحاً العُجبُ واللّجاجة.
» (ابن ابى الحدید، ج 20، ص 322) سخت درمانترین عیبها، عیب (خودپسندى) و لجبازى است.
 «طُوبى لِمَن شَغَلَهُ عَیبُهُ عَن عُیوبِ الناس.
».
 (ابن ابى الحدید، ج 20، ص 296) خوشا به حال کسى که توجه به عیبش او را از توجه به عیبهاى مردم باز دارد.
 «کُن فى الحرصِ على تَفَقُّدِ عُیوبِکَ کَعَدُوّک.
» (ابن ابى الحدید، ج 20، ص 305) براى پیدا کردن عیبهایت مثل یافتن دشمنت حریص باش.
 «ایّاکَ و مُعاشَرَةَ مُتتَبِّعِى عُیوبِ النّاس، فَانّهُ لَم یَسلَم مُصاحِبُهُم مِنهُم.
» (غررالحکم، ج 1، ص 160 و 19) بر تو باد به دورى از معاشرت با کسانى که در جستجوى عیبهاى مردمند، زیرا همنشین آنها از گزندشان سالم نمى‏ماند.
 «أعقَلُ النّاسِ مَن کانَ بِعَیبِهِ بَصیراً، و عَن عَیبِ غَیرِهِ ضَریراً.
» (غررالحکم، ج 1، ص 201 و 409) خردمندترین مردم کسى است که بیناى عیب خویش و نابیناى عیب دیگرى باشد.
 «ذووأ العیوبِ یُحیُّونَ اشاعَةَ مَعائِبِ النّاسِ، لِیَتَّسِعَ لَهُم العُذرُ فى مَعایبهم.
» (غررالحکم، ج 1، ص 365 و 37) صاحبان عیوب، شایع کردن عیوب مردم را دوست مى‏دارند تا براى عذر تراشى عیبهاى خود در وسعت باشند.
 «لاتَعِب غیرک بما تأتیه، ولاتعاقب غیرک بذنبٍ تُرخِّص لنفسک فیه.
» (غررالحکم، ج 2، ص 336 و 232) دیگرى را به عیبى که خود انجام مى‏دهى، ملامت مکن و کسى را به گناهى که بر خود روا مى‏دارى، عقوبت نکن.
 «مَن تَتَبَّعَ خَفِیّاتِ العُیوبِ، حَرَّمَهُ اللّه مَودّاتِ القُلوب.
» (غررالحکم، ج 2، ص 188 و 729) هر که در جستجوى عیبهاى پنهانى مردم باشد، خداوند دوستى دلهاى مردم را بر وى حرام گرداند.
 «من بَحَثَ عَن عُیوبِ النّاس فَلیَبدَء بِنَفسِه.
» (غررالحکم، ج 2، ص 194 و 837) کسى که در پى کنجکاوى و تفتیش از عیوب مردم است باید اول از (عیب) خودش شروع کند.