دو مزد

«یَا أیّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَآمِنُوا بِرَسُوِلِه یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِن رَّحْمَتِهِ وَیَجْعَل لَّکُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ وَیَغْفِرْ لَکُمْ وَاللهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ». (سوره‏حدید - آیه 28)

اى مؤمنان! تقواى الهى داشته باشید و به پیامبرش ایمان آورید تا به شما از مهر خود دو مزد دهد و برایتان نورى قرار دهد که به تاریکى دل با آن راه روید و شما را بیامرزد که خدا آمرزگار است و مهربان.
کفلین من رحمته: مقصود از دو نوع مزد یا دو برابر مزد چیست؟ کفل به معناى سهم و نصیب است. این دو مزد چه مى‏باشد که خداوند به تقواپیشگانى مى‏دهد که ایمان به رسول خدا نیز دارند؟ برخى از مفسران بر این عقیده‏اند که این آیه خطاب به اهل کتاب است که خداوند مى‏خواهد به آنان بگوید به خاطر ایمانتان به پیامبران گذشته و ایمان به خاتم الانبیاء صلى الله علیه و آله و سلم خداوند دو مزد و دو اجر به شما خواهد داد و برخى گویند خطاب به منافقان و یا به کل مردمى است که به ظاهر ایمان آوردند و ایمان واقعى نداشتند و قرآن به آنان خطاب مى‏کند که اگر همزمان با ایمان ظاهرى ایمان واقعى نیز داشته باشید خداوند به شما دو اجر خواهد داد ولى این امر بعید به نظر مى‏رسد براى اینکه ایمان ظاهرى ارزش و مزدى ندارد و اصلا ایمان تا درونى و واقعى نباشد و از قلب و روان انسان بر نیانگیزد هیچ اثرى در انسان و سرنوشتش نخواهد داشت. ایمان آنگاه ارزشمند است که از زبان فراتر رود به قلب برسد و انسان با تمام وجود خدا را بپذیرد و به او ایمان آورد و در برابر فرمانهایش سر تسلیم فرود آرد و اوامر و نواهیش ر ابا دل و جان قبول کند زیرا لقلقه لسان کافى نیست و ایمان به ظاهر در سرنوشت او مؤثر نخواهد بود.
از این روى به نظر مى‏رسد تأویل و تفسیر نخست صحیح تر باشد که خداوند به یهودیان و نصارى سفارش مى‏کند که اگر به رسول خدا نیز همچون رسولان گذشته ایمان آورید ایمانتان کامل مى‏شود و به سبب این کمال، خداوند از رحمت گسترده اش به شما دو نصیب مى‏دهد و به شما نورى عطا مى‏کند که با آن نورسبب ایمان دیگران در این جهان گردید و در جهان اخروى نیز شما را مى‏بخشد و از گناهانتان درگذرد زیرا او است مهربان و آمرزنده.. و خداوند با این آیه تمام موحدان و پیروان ادیان الهى را به اسلام و تسلیم در برابر رسولش دعوت مى‏کند و به آنان‏فهماند که اگر از اختلافات دست بردارند و قرآن را پیشواى خود قرار دهند خداوند آنان را بیش از پیش مورد رحمت و مهر خود قرار مى‏دهد و از تاریکیهاى جهالت دور مى‏سازد.
راغب اصفهانى در مفرداتش گوید: کفلین من رحمته یعنى کفلین من نعمته. دو بهره از نعمتهایش و چه بسا مقصود نعمتهاى دنیوى و اخروى باشد چنانکه همواره از خدا مى‏خواهیم که هم حسنات دنیا را به ما دهد و هم حسنات آخرت را، هم نعمتهاى دنیا را به ما ارزانى بخشد هم نعمتهاى بى شمار عقبى را «ربنا آتنا فى الدنیا حسنة و فى الآخرة حسنة» و برخى از مفسران گویند مقصود از کفلین نعمتهاى پى در پى و متوالى است.
و به نظر مى‏رسد که مقصود از کفلین دو بهره از دو أمرى است که در این آیه مورد بیان قرار گرفته یکى ایمان و دیگرى تقوا چه آنکه ایمان و باور به تنهائى کافى نیست ولى قطعا ایمان رحمت آور است پس ایمان یک کفه ترازوى رحمت است و تقوا کفه دومش که با تقوا ایمان تکامل مى یابد و انسان به بهترین بهره دست مى‏یابد. وراى هر ایمان یک انسان با تقوا نیست چه آنکه تقوا فضیلتى است بالاتر و فراتر از ایمان. و چه بسا انسانى مؤمن باشد ولى با تقوا نباشد اما نمى شود با تقوائى پیدا کرد که مؤمن نباشد، پس اگر ایمان و تقوا با هم در شخصى جمع شوند او داراى دو فضیلت و دو بهره از رحمت خواهد بود و کیست مهربانتر از خدا که به بندگان با تقوا و با ایمانش لطف بیشترى کند و آنان را چنان نورى بخشد که راهنماى راهش باشد و او را از ظلمتکده‏هاى جهل و تاریکى و انحراف رهائى بخشد و از خطا و لغزش در امان نگهدارد. در آیه اى دیگرفرماید: «فأولئک یبدّل الله سیئاتهم حسنات» و این بالاترین درجه مهربانى است که خداوند افراد مؤمن و با تقوا را از آنچنان لطفى برخوردار مى‏کند که حتى سیئات و بدیهاشان را تبدیل به حسنات مى‏کند. راستى کجاى دنیا کسى را مى‏توان یافت که نه تنها بدیهایمان را نادیده بگیرد بلکه آنها را مبدّل به خوبیها و حسنات کند؟ او جز خداى رحمان و رحیم نیست.
و اما مراد از نور چیست؟ ممکن است این نور همان نور ایمان و تقوا باشد و ممکن است مقصود از نور قرآن باشد که در جاى دیگرى از قرآن مى فرماید: «قد جاءکم من الله نور و کتاب مبین» همانا از سوى خداوند براى شما نورى و کتابى آشکار آمد که نور قرآن کنایه از هدایتى است که توسط قرآن پرتوش قلب مؤمن را فرا مى‏گیرد و او را از افتادن در منجلابهاى فساد و کژیها نگه مى‏دارد.
و برخى نیز گفته اند که منظور همان نورى است که در روز رستاخیز پیشاپیش مؤمنان و همچنین از سمت راستشان حرکت مى‏کنند تا تاریکیها را پیش رویشان بردارند و آنان را به سوى بهشت برین روانه سازند چنانکه در همین سوره آمده است: «یوم ترى المؤمنین و المؤمنات یسعى نورهم بین أیدیهم و بأیمانهم».
ولى شاید این نور اختصاص به روز قیامت نداشته باشد بلکه عبارت از نورى است که به طور کلى هم انسان را در دنیا رهائى مى‏بخشد و هم در آخرت او را از عذاب الهى دور مى‏سازد و نجات بخش است.
در تفاسیر معصومین علیهم‏السلام آمده است که مقصود از نور امام معصومى است که مردم به او اقتدا مى‏کنند و در حقیقت این بالاترین مصادیق نور است و این همان نعمت بزرگ ولایت است که از ما در آخرت سؤال مى‏شود «و لتسألن یومئذ عن النعیم».
و سرانجام سومین ارزش و مزد همان مغفرت الهى است که از هر مزدى براى انسان ارزشمندتر و سازنده تر است که امیدواریم خداوند ما را نیز مورد لطف و آمرزش خود قرار دهد و از تقصیرات بى شمارمان درگذرد.