امام صادق (ع) بنیانگذار حرکتهاى علمى و فرهنگى در جهان اسلام
آرشیو
چکیده
متن
بیست و پنجم شوال سالگرد شهادت ششمین پیشواى معصوم، حضرت امام جعفر صادق علیه السلام مىباشد. امام صادق علیه السلام که کنیهاش "ابوعبداللّه" مىباشد در هفدهم ربیع الاول سال 83 هجرى قمرى در مدینه از بانویى پرهیزکار و با ایمان به نام "فاطمه" متولد شدند و پس از 65سال زندگى در 25 شوال 148 هجرى قمرى رحلت فرمودند، مدت امامت آن بزرگوار 34 سال بود و دوران حیاتش همزمان بود با حکمرانى هشام بن عبدالملک، ولید بن یزید بن عبدالملک، یزید بن ولید، ابراهیم بن ولید و مروان حمار از سلسله بنى امیه و سفاح و منصور دوانیقى از سلسله بنى عباس. امام صادق علیه السلام همچون سایر ائمه بزرگوار در تمام مدت زندگى و از جمله سالهایى که امویان حکومت مىکردند به شکل پنهان و آشکار به مبارزه با ستمگران مشغول بود و تا جائى که محدودیتها و سختگیرىهاى بنى امیه فرصت مىداد به روشنگرى مىپرداخت و حق جویان را هدایت مىفرمود و اسلام راستین را به آنان عرضه مىداشت.
مبارزه امام صادق علیه السلام به حدى بود که موجب برخوردهایى نیز گردید. از جمله آن که سالى در مراسم حج امام با ایراد خطابهاى به عوامل رستگارى و ضلالت اشاره فرمود و رستگارى را در پیروى از رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلم و ائمه بزرگوار علیهم السلام و ضلالت و شوربختى را در پیروى و اطاعت از دشمنان ائمه علیهم السلام ذکر نمود این خطابه مورد خشم خلیفه اموى واقع شدو موجب برخوردهایى گردید.
یکى از ویژگىهاى عمده دوره امام صادق علیه السلام، این بود که شور و نشاط علمى و فرهنگى در جامعه اسلامى گسترش چشمگیر و کمنظیرى پیدا کرد. شور و نشاط علمى اى که در تاریخ بشر کم سابقه است که ملتى با این شور و نشاط به سوى علوم روى آورد اعم از علوم اسلامى یعنى علمى که مستقیماً مربوط به اسلام است، مثل علم قراءت، علم تفسیر، علم حدیث، علم فقه، مسائل مربوط به کلام و قسمتهاى مختلف ادبیات، و یا علومى که مربوط به اسلام نیست، به اصطلاح علوم بشرى است یعنى علوم کلى انسانى است.
مثل طب، فلسفه، نجوم و ریاضیات، این را در کتب تاریخ نوشتهاند که ناگهان (در آن عصر) یک حرکت و یک جنبش علمى فوق العادهاى پیدا مىشود و زمینه براى این که اگر کسى متاع فکرى دارد عرضه بدارد فوق العاده آماده مىگردد... در این زمان ما مىبینیم که یک مرتبه بازار جنگ عقاید داغ مىشود... و افکار و جریانهاى مختلف فکرى میدانى براى عرضه پیدا مىکنند، دانشمندان در موضوعات به بحث و بررسى مشغول مىشوند و در این میدانى که جنگ اندیشه به وقوع پیوسته است حتى افکار الحادى و جریانات فکرى منحرف نیز مجال بروز پیدا مىکنند.
امام صادق علیه السلام در این میدان مبارزه با همه جریانات فکرى به آنهایى که در چهارچوب اسلام به عرضه افکار گوناگون مىپردازند و چه آنهایى که با اساس عقاید اسلامى مخالفند، به مواجهه بر مىخیزد تا عقاید باطل را بکوبد و اندیشههاى منحرف را اصلاح کند و در این میان عقاید ناب اسلامى را به تشنگان حقیقت هدیه نماید. بدین ترتیب قیام امام صادق علیه السلام براى عرضه افکار خالص اسلام و طرد اندیشههاى باطل و منحرف سبب مىشود که شیفتگان حقیقت پیرامون شمع وجود آن بزرگوار گرد آیند و بزرگترین حوزه درسى را تشکیل دهند، حوزهاى که سرچشمه تمام حرکتهاى علمى و فرهنگى در دنیاى اسلام گردید.
حرکت علمى و فرهنگى امام صادق علیه السلام در آن حد از اهمیت است که مىتوان گفت سرسلسله همه جریانها و حرکتهاى علمى مسلمانان به نوعى از این امام بزرگوار بهره جستهاند. به عنوان مثال تمام امامهاى اهل تسنن یا بلا واسطه و یا معالواسطه شاگرد امام بوده و نزد امام شاگردى کردهاند. در رأس ائمه اهل تسنن ابوحنیفه است. نوشتهاند ابوحنیفه دو سال شاگرد امام بوده و این جمله را ما در کتابهاى خود مىخوانیم که گفتهاند او (منظور ابوحنیفه) گفت: «لولا السنتان لهلک نعمان» اگر آن دو سال نبود نعمان از بین رفته بود.(نعمان اسم ابوحنیفه است. اسمش نعمان بن ثابت بن مرزبان است، اجدادش ایرانى هستند) مالک بن انس که امام دیگر اهل تسنن است نیز معاصر امام صادق است. او هم نزد امام مىآمد و به شاگردى امام افتخار مىکرد. شافعى در دوره بعد بود ولى او شاگردى کرده، شاگردان ابوحنیفه را و خود مالک بن انس را. احمد بن حنبل نیز سلسله نسبش در شاگردى در یک جهت به امام مىرسد و همین طور دیگران.
تأثیر تعلیمات امام صادق علیه السلام تنها محدود به حرکتهاى علمى و فرهنگى در قرون گذشته نمىباشد. بلکه اگر دقت کنیم مىبینیم چه در میان شیعیان و چه در میان اهل سنت قیام علمى و فرهنگى امام صادق علیه السلام هم اکنون نیز داراى اثر قاطع است و مسلم در آینده نیز چنین خواهد بود.
تأثیر حرکت امام صادق بر حوزههاى شیعه که خیلى واضح است، حوزههاى (کنونى) سنى هم مولود امام صادق(ع) است.
به جهت این که رأس و رئیس حوزههاى سنى "جامع ازهر" است (منظور دانشگاه الازهر مصر مىباشد) که از هزار سال پیش تشکیل شده و جامع ازهر را هم شیعیان فاطمى تشکیل دادند و تمام حوزههاى دیگر اهل تسنن منشعب از جامعالازهر است، و همه اینها مولود همین استفادهاى است که امام صادق(ع) از وضع زمان خویش کرده و سنگ بناى فرهنگ و دانش عظیم اسلامى را نهاده است.
ضمن عرض تسلیت سالگرد شهادت این امام بزرگوار به عموم مسلمانان، از خداوند طلب توفیق مىکنیم تا بتوانیم هم در زمینه علمى و هم عملى، راه پر شکوه و الهى آن حضرت را دنبال نمائیم.
مبارزه امام صادق علیه السلام به حدى بود که موجب برخوردهایى نیز گردید. از جمله آن که سالى در مراسم حج امام با ایراد خطابهاى به عوامل رستگارى و ضلالت اشاره فرمود و رستگارى را در پیروى از رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلم و ائمه بزرگوار علیهم السلام و ضلالت و شوربختى را در پیروى و اطاعت از دشمنان ائمه علیهم السلام ذکر نمود این خطابه مورد خشم خلیفه اموى واقع شدو موجب برخوردهایى گردید.
یکى از ویژگىهاى عمده دوره امام صادق علیه السلام، این بود که شور و نشاط علمى و فرهنگى در جامعه اسلامى گسترش چشمگیر و کمنظیرى پیدا کرد. شور و نشاط علمى اى که در تاریخ بشر کم سابقه است که ملتى با این شور و نشاط به سوى علوم روى آورد اعم از علوم اسلامى یعنى علمى که مستقیماً مربوط به اسلام است، مثل علم قراءت، علم تفسیر، علم حدیث، علم فقه، مسائل مربوط به کلام و قسمتهاى مختلف ادبیات، و یا علومى که مربوط به اسلام نیست، به اصطلاح علوم بشرى است یعنى علوم کلى انسانى است.
مثل طب، فلسفه، نجوم و ریاضیات، این را در کتب تاریخ نوشتهاند که ناگهان (در آن عصر) یک حرکت و یک جنبش علمى فوق العادهاى پیدا مىشود و زمینه براى این که اگر کسى متاع فکرى دارد عرضه بدارد فوق العاده آماده مىگردد... در این زمان ما مىبینیم که یک مرتبه بازار جنگ عقاید داغ مىشود... و افکار و جریانهاى مختلف فکرى میدانى براى عرضه پیدا مىکنند، دانشمندان در موضوعات به بحث و بررسى مشغول مىشوند و در این میدانى که جنگ اندیشه به وقوع پیوسته است حتى افکار الحادى و جریانات فکرى منحرف نیز مجال بروز پیدا مىکنند.
امام صادق علیه السلام در این میدان مبارزه با همه جریانات فکرى به آنهایى که در چهارچوب اسلام به عرضه افکار گوناگون مىپردازند و چه آنهایى که با اساس عقاید اسلامى مخالفند، به مواجهه بر مىخیزد تا عقاید باطل را بکوبد و اندیشههاى منحرف را اصلاح کند و در این میان عقاید ناب اسلامى را به تشنگان حقیقت هدیه نماید. بدین ترتیب قیام امام صادق علیه السلام براى عرضه افکار خالص اسلام و طرد اندیشههاى باطل و منحرف سبب مىشود که شیفتگان حقیقت پیرامون شمع وجود آن بزرگوار گرد آیند و بزرگترین حوزه درسى را تشکیل دهند، حوزهاى که سرچشمه تمام حرکتهاى علمى و فرهنگى در دنیاى اسلام گردید.
حرکت علمى و فرهنگى امام صادق علیه السلام در آن حد از اهمیت است که مىتوان گفت سرسلسله همه جریانها و حرکتهاى علمى مسلمانان به نوعى از این امام بزرگوار بهره جستهاند. به عنوان مثال تمام امامهاى اهل تسنن یا بلا واسطه و یا معالواسطه شاگرد امام بوده و نزد امام شاگردى کردهاند. در رأس ائمه اهل تسنن ابوحنیفه است. نوشتهاند ابوحنیفه دو سال شاگرد امام بوده و این جمله را ما در کتابهاى خود مىخوانیم که گفتهاند او (منظور ابوحنیفه) گفت: «لولا السنتان لهلک نعمان» اگر آن دو سال نبود نعمان از بین رفته بود.(نعمان اسم ابوحنیفه است. اسمش نعمان بن ثابت بن مرزبان است، اجدادش ایرانى هستند) مالک بن انس که امام دیگر اهل تسنن است نیز معاصر امام صادق است. او هم نزد امام مىآمد و به شاگردى امام افتخار مىکرد. شافعى در دوره بعد بود ولى او شاگردى کرده، شاگردان ابوحنیفه را و خود مالک بن انس را. احمد بن حنبل نیز سلسله نسبش در شاگردى در یک جهت به امام مىرسد و همین طور دیگران.
تأثیر تعلیمات امام صادق علیه السلام تنها محدود به حرکتهاى علمى و فرهنگى در قرون گذشته نمىباشد. بلکه اگر دقت کنیم مىبینیم چه در میان شیعیان و چه در میان اهل سنت قیام علمى و فرهنگى امام صادق علیه السلام هم اکنون نیز داراى اثر قاطع است و مسلم در آینده نیز چنین خواهد بود.
تأثیر حرکت امام صادق بر حوزههاى شیعه که خیلى واضح است، حوزههاى (کنونى) سنى هم مولود امام صادق(ع) است.
به جهت این که رأس و رئیس حوزههاى سنى "جامع ازهر" است (منظور دانشگاه الازهر مصر مىباشد) که از هزار سال پیش تشکیل شده و جامع ازهر را هم شیعیان فاطمى تشکیل دادند و تمام حوزههاى دیگر اهل تسنن منشعب از جامعالازهر است، و همه اینها مولود همین استفادهاى است که امام صادق(ع) از وضع زمان خویش کرده و سنگ بناى فرهنگ و دانش عظیم اسلامى را نهاده است.
ضمن عرض تسلیت سالگرد شهادت این امام بزرگوار به عموم مسلمانان، از خداوند طلب توفیق مىکنیم تا بتوانیم هم در زمینه علمى و هم عملى، راه پر شکوه و الهى آن حضرت را دنبال نمائیم.
تبلیغات
