صبر و آزمایش‏

«لتبلون فى أموالکم و أنفسکم و لتسمعن من الذین أوتوا الکتاب من قبلکم و من الذین أشرکوا أذى کثیرا و إن تصبروا و تتقوا فإن ذلک من عزم الأمور»
(سوره آل عمران - آیه 186)
قطعاً شما را در أموال و جانهایتان آزمایش خواهند کرد و بر شما از زخم زبان آنها که پیش از شما بر آنان کتاب آسمانى نازل شد (أهل کتاب) و از مشرکان، آزار بسیار خواهد رسید و اگر شکیبایی را پیشه خود سازید و صبر کنید و تقوا داشته باشید، سبب نیرومندى و قوت اراده شما در کارهایتان خواهد شد.
لتبلونّ: این کلمه با لام تأکید و نون تأکید ثقیله مؤکد شده است که معلوم شود بلا و ابتلا براى تمام مؤمنین است و قطعا هر انسانى در طول زندگى خویش مواجه با سختى ها، مصیبت ها و مشکلات فراوان خواهد شد، بالاتر اینکه از اهل کتاب که دشمنان مسلمانان به حساب مى‏آیند، و از مشرکان، اذیت و آزار زیادى خواهند دید، و تنها راه چیره شدن بر مشکلات و مصایب زندگى، صبر و تحمل است که با صبر و شکیبایى تمام مشکلات آسان مى‏گردد، گو اینکه اگر تقوا را پیشه کنند و بدانند که تمام این مصیبت ها و مشکلات، آزمایش الهى است و هر چه بلا بیشتر گردد، اجر و پاداش افزوده‏تر مى‏شود (البلاء للولاء)، بى گمان مصیبت‏ها اگر به سنگینى کوه هم باشد، تحملش آسان مى‏گردد. و اصولا اساس جهان بر امتحان و آزمایش افراد بشر نهاده شده وناگزیر پیش آمدهاى ناگوار بر انسان روى خواهد آورد و لذا باید هر آن، انسان، خود را آماده مقابله با حوادث سخت و ناگوار نماید و با آنها دست و پنجه نرم کند و خویشتن را با زیستن در میان سیل بلا سازش دهد. شأن نزول:
شأن نزول آیه چنانکه در تفاسیر آمده است چنین است:
وقتى که مسلمانان از مکه به مدینه مهاجرت کردند و از خانه و آشیانه خود دور گشتند، مشرکان قریش، اموال و اثاث زندگى آنان را مورد تجاوز قرار دادند و به تصرف غاصبانه خویش در آوردند، از آن گذشته هر کسى را مى‏یافتند آزار مى‏دادند و شکنجه مى‏نمودند، اعم از شکنجه بدنى و شکنجه روحى. و هنگامى که مسلمانان به مدینه آمدند در آنجا نیز گرفتار یهودیان گشتند و خصوصا از زخم زبان‏هاى کعب بن اشرف، شاعر یهودى بد زبان و ناسزاگو، در امان نبودند، که این شاعر با شعرهاى دشنام آمیز خود مسلمانان را هجو مى‏کرد و به پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله توهین مى‏نمود و مشرکان را بر ضد آنان مى‏شوراند، تا جایى که رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله و سلم که الگوى رحمت و شفقت است ناچار دستور قتل آن پلید را صادر کرد و او به کیفر اعمال زشت خود در دنیا پیش از آخرت رسید و به دست مسلمانان هلاک شد تا در آن عالم نیز مورد خشم و غضب الهى قرار گیرد و به سزاى اعمال خود برسد.
ناگفته نماند که این آیه مخصوص آن زمان و آن حادثه نیست بلکه خبر از یک سنت الهى تغییر نا پذیر مى‏دهد که تمام انسان ها در تمام عصرها و زمانها باید مورد آزمایش و امتحان قرار گیرند و نه تنها در اموال و جانهاى خویش که حتى از شکنجه هاى معنوى و جسمى دشمنان اسلام در امان نخواهند بود و راه چاره این است که انسان در برابر مشکلات - هر چند فروان باشد - به خاطر خدا و براى خدا، صبر و تحمل کند و استقامت را از دست ندهد. و این از مسائل طبیعى و بدیهى است زیرا انسان به هیچ وجه نمى‏تواند جلوى ورود مصیبت هاى سهمگین و بلاهاى طبیعى و غیر طبیعى را بگیرد، پس انسان عاقل چاره اى جز صبر و تحمل ندارد،حال اگر این صبر قرین با تقوا باشد یعنى ضمن اینکه خود را براى آن همه تیرهاى بلا آماده سازد، آن را براى خدا و در راه رسیدن به رضایت و خشنودى او، تحمل کند، قطعا پاداش زیادى خواهد داشت و با تقوا، مشکلات آسان مى‏گردد، و لذا در این آیه کریمه مؤمنین را امر به صبر و تقوا مى‏کند که با این دو بال، مؤمن مى‏تواند به عرش نزدیک شود، از این روى آن را به عنوان "عزم الأمور" معرفى مى‏نماید که کنایه از محکم کارى و نفوذناپذیرى دارد.
بدینسان مى‏بینیم مؤمنان صدر اسلام بسیار تحمل مى‏کردند و اذیت و آزار دشمنان خدا را با دل و جان خریدار بودند، زیرا در راه هدف، تحمل مصیبت، شیرین و گواراست، گو اینکه هر چه ما مصیبت و سختى ببینیم، در مقابل آن مصیبت هایى که بر مسلمانان آن دوران وارد مى‏شد بسیار اندک و ناچیز است و خود رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم آنقدر در برابر اذیت مشرکان و کفار صبر کرد که فرمود: "ما أوذى نبى مثل ما أوذیت" - هیچ پیامبرى به اندازه من اذیت و آزار ندیده است.
از این آیه مبارکه نتیجه مى‏گیریم که: مشکلات و مصیبت ها براى همه است «فإنهم یألمون کما تألمون و ترجون من الله ما لا یرجون» و نه تنها مسلمانان که حتى کفار و دشمنان خدا نیز در دنیا سختى هاى زیادى مى‏بینند، با این تفاوت که آنان هیچ امیدى ندارند ولى مسلمین به خداى خود امید وار هستند و همین امید است که انسان را آبدیده و با صلابت مى‏کند و گرفتاریهایش را چون عسل مصفّى مى‏گرداند. این امید همان تقوا است که سنگرى است محکم و نیرومند در برابر بلاهاى روزگار.
عزیزان: در این دوران پر خطر، پیوسته منتظر بلا باشید و هرگز شکیبایى را از دست ندهید و هیچ وقت زبان به نا شکرى و شکایت نگشایید که با صبر و شکر، مشکلات آسان بلکه بر طرف مى‏گردد، و اگر هم آمد، در راه خدا خوش آمد. باشد که خداوندشما را همراه با صابران و شاکران ثبت نماید. آمین رب العالمین.