جانشینى شما بر زمین

«وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنّهم فی الأرض کما استخلف الذین من قبلهم و لیمکننّ لهم دینهم الذی ارتضى لهم و لیبدّلنّهم من بعد خوفهم أمنا یعبدوننی لا یشرکون بی شیئا و من کفر بعد ذلک فأولئک هم الفاسقون»(1) خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده اند و کارهاى شایسته انجام داده‏اند، وعده داده است که آنها را بر روى زمین جانشین گرداند مانند دیگرانى که پیش از آنها بوده اند که آنان را نیز جانشین قرار داد. و همانا دینشان را که براى آنها برگزید، چیره و غالب گرداند و بى گمان پس از ترس و وحشت، آسودگى و ایمنى بخشد تا مرا عبادت و پرستش کنند و برایم شریکى قرار ندهند، و هر که پس از آن وعده (ظهور) کافر گردد و روى گرداند، از تبهکاران خواهد بود.
پیش از بحث باید از حدیث معصومین سخن گفت که مقدّم بر هر بحثى است: از رسول خدا صلى الله علیه و آله روایتى طولانى نقل شده که در بخشى از آن، پس از خواندن این آیه، حضرت به جندب بن جناده فرمود:
«در زمان هر یک از امامان، سلطانى هست که او را اذیت مى کند و آزار مى دهد تا آنکه خداوند، قائم ما را ظاهر مى سازد تا زمین را پر از عدل و داد کند پس از آنکه پر از ظلم و جور شده باشد.»
سپس فرمود: «طولى للصابرین فی غیبته» - خوشا به حال شیعیان بردبارى که در دوران غیبتش صبر مى کنند.
امام چهارم حضرت سجاد سلام الله علیه این آیه را تلاوت کرد و فرمود: «به خدا قسم آنها شیعیان ما هستند که خداوند به دست مردى از ما که مهدى این امت است، این وعده ها را در باره آنان انجام دهد. و همانا رسول خدا صلى الله علیه و آله در باره او فرمود: اگر از دنیا یک روز مانده باشد، خداوند آن روز را طولانى مى‏سازد تا مردى از عترت من که همنام من است، زمامدار شود و زمین را پس از آنکه پر از ظلم و ستم شده، پر از عدل و داد کند.»
هرچند نمونه اى از این استخلاف و جانشینى در زمان حضرت رسول صلى الله علیه و آله رخ داد که اسلام بر گستره زمین (یا لا أقل بخش بزرگى از آن) حکومت کرد و امت اسلامى زیر پرچم پر افتخار رسول خدا صلى الله علیه و آله دوران کوتاه پر افتخار و عزتى را گذراندند ولى این دوران با رحلت آن حضرت پایان پذیرفت و شاید تا امروز چنان استخلافى روى نداده است.
از این روى قطعا مصداق کامل این آیه، پیروان حضرت مهدى سلام الله علیه هستند که زیر لواى مقدس آن حضرت گردآمده و بر سراسر جهان هستى حکومت مى کنند، حکومتى که تا کنون نمونه اش در تاریخ دیده نشده است. و ما در انتظار دیدار خورشیدیم که بر این دیار ماتم زده بتابد و زنگارها را از روى تاریخ بزداید و دلها را دوباره به اسلام واقعى محمدى سوق دهد و آئین برگزیده الهى را در روى زمین برقرار سازد و پس از آن همه ترس و وحشت، و ظلم و مشقت، ایمنى و آسایش جایگزین گردد که به امید خدا آن روز تابنده نزدیک است.
البته ذکر این نکته لازم است که معناى حکومت صالحان و تثبیت پایه هاى آئین راستین بر روى زمین، این نیست که در جامعه، منحرفان و تبهکاران بکلى ریشه کن شوند، بلکه بى گمان چهره عمومى جامعه، خالى از شرک و تباهى مى شود و قدرت در دست تقواپیشگان مى افتد. و قطعا در مانند چنین جامعه‏اى، به تدریج سرشت مردم دگرگون مى شود و منش آنان با اسلام محمدى منطبق مى گردد تا آنجا که دیگر اثرى و تأثیرى از منافقان و فاسقان نباشد.
بنابراین، شاید مراد از آیه پیدایش جامعه اى مؤمن و راست کردار و شایسته کار باشد که وجهه عمومى‏اش را ایمان و عمل صالح تشکیل مى دهد. و لزومى ندارد که تمام افراد جامعه کاملا متعهد به این دو (ایمان و عمل صالح) باشند، چنانکه در دورانهاى پیشین مانند حکومت حضرت موسى علیه السلام نیز چهره عمومى جامعه دعوت به ایمان و عمل صالح و پیروى از حکومت شایسته پیامبر خدا بود هرچند در میان قوم بنى اسرائیل، بسیارى دیده مى شدند که بر آئین پوسیده فرعونیان ماندگار بودند و روش تبهکاران را دنبال مى کردند.
به هر حال، چنانکه تذکر دادیم هنگامى که قدرت اصلى از آنِ اسلام باشد و تربیت اسلامى بر جامعه حکمفرما گردد و پیشواى الهى پرچم هدایت را در دست گیرد، اوهام و خرافات از جامعه برچیده شود و انحرافات از میان رخت بربندد و مفاهیم سترگ توحیدى، جهان بینى انسان ها را تشکیل دهد. و بى گمان در چنین دورانى، قدرت ایمان فراگیر شود، گو اینکه برچیده شدن ظلم و پیدایش امنیت و آسایش و ریشه کن شدن فقر، خود والاترین و ارزنده ترین عواملى است که انسان ها را به فطرت اصلى خود بازگرداند و ایمان را جایگزین کفر و تقوا را جایگزین فساد نماید تا آنجا که جز دین خدا آئینى در روى زمین دیده نشود «و یکون الدین کلّه للّه» و جهان به نور پروردگارش منور شود «وأشرقت الأرض بنور ربّها».
به امید آن روز موعود و رسیدن منجى جهانى ارواحنا فداه.
فرا رسیدن عید بزرگ ولادت حضرت مهدى سلام الله علیه را به تمام عاشقان دیدارش و چاکران درگاهش و پیروان نیاکانش، تبریک و تهنیت عرض مى کنیم والسلام.
پى‏نوشت‏ها:
1. سوره نور، آیه 55.