تعلیم و تعلم

رسول خدا(ص):
... والذى نفسى بیده ما من متعلم یختلف الى باب العالم الا کتب الله له بکل قدم عباده سنه و بنى له بکل قدم مدینه فى الجنه و یمشى على الارض و هى تستغفر له و یمسى و یصبح مغفورا له.(بحار, ج1, ص184)
... قسم به آن که جانم در دست اوست هیچ دانشجویى به خانه دانشمندى[ معلمى] رفت و آمد نمى کند جز این که خداوند با هر گامى عبادت یک سال به حساب او مى نویسد و نیز شهرى در بهشت براى او بنا مى کند و (هنگامى که) روى زمین راه مى رود زمین براى او آمرزش مى طلبد و وى صبح و شام آمرزیده مى شود.
رسول خدا(ص):
و قروا من تعلمون منه العلم و وقروا من تعلمونه العلم(نهج الفصاحه, 641)
بزرگ دارید معلمى را که از وى علم مىآموزید و احترام کنید کسانى را که به آنان آموزش مى دهید.
رسول خدا(ص):
یجىء الرجل یوم القیامه و له من الحسنات کالسحاب الرکام او کالجبال الرواسى فیقول یا رب انى لى هذا و لم اعملها؟ فیقول: هذا علمک الذى علمته الناس یعمل به من بعدک.(بحار, ج2, ص18)
در قیامت شخصى مىآید در حالى که اعمال نیک او مانند ابرهاى متراکم و کوه هاى استوار است گوید: پروردگار من چگونه عمل نکرده این نیکى ها از من است؟ فرماید: این علمى است که به مردم آموختى و بعد از تو بدان عمل کردند.
رسول خدا(ص):
المومن اذا مات و ترک ورقه واحده علیها علم تکون تلک الورقه یوم القیامه سترا فیما بینه و بین النار.(بحار, ج1, ص198)
اگر مومنى بمیرد و تنها یک برگه که بر آن علمى باشد از خود به جا گذارد, همان برگه در روز قیامت میان او و آتش دوزخ حائل خواهد شد.
امام على(ع):
اذا مات الانسان انقطع عنه عمله الا من ثلاث: صدقه جاریه و علم کان علمه الناس فانتفعوا به و ولد صالح یدعو له.
(ابن ابى الحدید, ج20, ص258)
اگر انسان بمیرد, عملش قطع گردد مگر از سه چیز: صدقه جاریه که به جا گذاشته, علمى که به دیگران آموخته و از آن سود برند و فرزند صالحى که برایش دعا کند.
امام على(ع):
شکر العالم على علمه إن یبذله لمن یستحقه(مستدرک نهج البلاغه, ص178)
سپاسگزارى عالم آن است که علم خود را در اختیار کسى که استحقاقش را دارد قرار دهد.
امام على(ع):
خذوا من کل علم احسنه فان النحل یإکل مـن کل زهر ازینه فیتولد منه جوهران نفیسان: احدهما فیه شفإ للناس و الاخر یستضإ به.
(شرح غرر الحکم, ج3, ص152)
از هر دانشى بهترین آن را فرا گیرید همچون زنبور عسل که بهترین گل ها را مى خورد و در نتیجه دو ماده گرانبها (عسل و موم) تحویل مى دهد که یکى شفابخش است و دیگرى روشنى بخش (در ساختن شمع از آن استفاده مى شود).
امام على(ع):
تعلموا العلم فان تعلمه حسنه و مدارسته تسبیح والبحث عنه جهاد و تعلیمه لمن لایعلمه صدقه و هوانیس فى الوحشه و صاحب فى الوحده و سلاح على الاعدإ.(بحار, ج1, ص166)
دانش را فرا گیرید زیرا آموختن دانش حسنه و مذاکره آن تسبیح و جستجوى آن در حکم جهاد است.
امام باقر(ع):
العالم کمن معه شمعه تضىء للناس فکل من ابصر شمعته دعا له بخیر, کذلک العالم مع شمعه تزیل ظلمه الجهل و الحیره.
(بحار, ج2, ص4)
عالم هم چون کسى است که شمعى به دست دارد و راه را بر مردم مى نماید, پس هر که پرتو شمع او را ببیند برایش دعاى خیر کند, این چنین است عالم با شمعى که در دست دارد تاریکى هاى جهل و سرگردانى را از میان مى برد.
امام باقر(ع):
ان الذى یعلم العلم منکم له اجر مثل اجر المتعلم و له الفضل علیه فتعلموا العلم من حمله العلم و علموه اخوانکم کما علمکموه العلمإ.(کافى, ج1, ص35)
بى شک آن کسى از شما که دانشى را تعلیم دهد پاداشى همسنگ دانشآموز دارد, و البته او بر این فضیلت و برترى دارد. پس علم را از حاملان آن فرا گیرید و آن سان که عالمان به شما آموخته اند آن را به برادرانتان بیاموزید.
امام صادق(ع):
اکتب و بث علمک فى اخوانک فان مت فورث کتبک بنیک فانه یإتى على الناس زمان هرج ما یإنسون فیه الا بکتبهم.(بحار, ج2, ص151)
بنویس و دانشت را در میان برادرانت بپراکن و اگر مردى کتاب هاى خود را براى فرزندانت به ارث بنه, چه, بر مردم روزگار آشفته اى رسد که با چیزى جز کتابهایشان انس نگیرند.