جویبارى از بهشت

امام على(ع):
(ایاک و مصادقه الاحمق, فانه یرید ان ینفعک فیضرک)(نهج البلاغه, حکمت 38)
از رفاقت با نادان بپرهیز, زیرا مى خواهد به تو نفع برساند (اما) زیان مى رساند.
ایام مقدس
اگرچه اجزإ زمان همانند یکدیگرند, خداوند متعال برخى امور یکسان را از طریق اعطاى حرمت و قداست افزونترى به آنها, از ویژگى خاصى برخوردار ساخته که دیگر امور از این خصوصیت بى بهره اند, امتیاز دادن به پاره اى از ماهها به لحاظ برخوردارى این ایام از حرمتى بیشتر, از آن جهت است که خداوند متعال حرمت را در این اوقات سخت تر و ناخوشایندتر از هتک حرمت در سایر ماهها مقدر فرموده که عصیان در برابر حق و ارتکاب گناه در چنین ایامى مجازاتى شدیدتر در پى داشته و اعمال حسنه در آنها پاداشى دو چندان را براى صاحبش به ارمغان مىآورد, برخى مومنان و وارستگان به درک و حرمت نهادن چنین اوقاتى شائقند و سعى بر آن دارند که از طریق ذکر, عبادت و دعا این مقطع از زمان را احیا کرده و در واقع یک تمایل درونى براى برخوردارى از فضائل چنین لحظاتى گرانبها را در خود احساس مى نمایند و به شکوفایى آن مبادرت مى ورزند, وقتى خداوند متعال خواستار آن است که با بنده خود از در دوستى و عاطفه درآید او را در اوقات و فرصت هاى پرفضیلت با اعمالى برتر, والا و شایسته مشغول مى نماید بنابراین آن که آهنگ دریافت مهر الهى را در اعماق قلب خویش مى پروراند ضرورت دارد تمام توان خویش را به کار گیرد تا در چنین اوقات فروزانى در غفلت به سر نبرد چرا که چنان اوقات شریفى موسم خیرات و سوداگرىهایى است که منافع فراوانى را براى او به دنبال مىآورد, در غیر این صورت از پیروزى و رستگارى محروم مى ماند و از قافله پرهیزگاران فاصله مى گیرد.

رشته رحمت
هفتمین ماه از سال هجرى قمرى رجب نام دارد که نباید فضیلت آن را به بوته فراموشى سپرد زیرا در میان ماههاى دوازده گانه تنها و بدون ائتلاف با ماههاى دیگر از حرمت و قداست برخوردار مى باشد, در واقع چهار ماه در قرآن کریم با تعبیر ((حرم))(1) یعنى برخوردار از حرمت یاد شده است که یکى از آنها فرد است که رجب نام دارد و در آن قتال و کشتار حرام مى باشد. رسول اکرم(ص) فرموده اند: ((رجب ماه بزرگ خداست و هیچ ماهى در حرمت و فضیلت به پایه آن نمى رسد و قتال با کافران در این ماه حرام است, آگاه باشید که رجب ماه پروردگار است و شعبان ماه من و ماه رمضان ماه امت من است و اگر کسى در ماه رجب حتى یک روز روزه بدارد خدا را از خود خشنود ساخته و خشم الهى از او دور مى گردد.))(2)
امام هفتم(ع) فرموده اند: رجب نام نهرى است در بهشت که از شیر, سفیدتر و از عسل, شیرین تر است; هر کس یک روز از آن را روزه بدارد خداوند از آن نهر به او بیاشامد.(3) از امام صادق(ع) نقل شده که حضرت محمد(ص) فرمود: رجب ماه استغفار امت من است, پس در این ماه طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است و رجب را ((اصب)) مى گویند زیرا که رحمت خداوند در این ماه بر امت من بسیار ریخته مى شود پس بسیار بگوئید استغفر الله و اسئله التوبه(4).
اعراب وقتى که دریاها مواج مى شد, رودها جارى مى گردید و درختان رشد و نمو مى کرد مى گفتند موسم رجب است و آن را تعظیم مى نمودند و طى آن از جنگ و خونریزى اجتناب مى نمودند و ((رجبته ترجیبا)) به معناى بزرگداشت مى باشد و این ماه را به ((مضر)) اضافه مى کردند و مى گفتند: ((رجب مضر)) زیرا قبیله ((مضر)) بیش از سایر قبایل به این ماه حرمت مى نهادند.(5) در روایات منقول از پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) نام هایى براى ((رجب)) ذکر شده است از جمله آنها ((رجب الفرد الاصب)) مى باشد, زیرا در این ماه رحمت الهى همچون بارانى که از آسمان مىآید بر بندگانش فرو مى ریزد, به این ماه ((اصم)) هم گفته اند زیرا از نظر فضیلت کمتر ماهى به آن مى رسد و حتى در زمان جاهلیت مورد تعظیم و احترام اعراب بوده و حرمت آن را نگه مى داشته اند. رجب به ((شهر الاستغفار)) هم معروف است زیرا در این زمان عباد خداوند با طلب آمرزش و مغفرت از سیئات فاصله مى گیرند و به رحمت الهى نزدیک مى شوند و در واقع در این جویبار روح و روان خویش را از هرگونه آلودگى منزه ساخته و رذائل و خباثت ها را از قلب خود مى زدایند, در برخى منابع روایى این ماه را ((شهر امیرالمومنین(ع))) نامیده اند یعنى ماه ولایت زیرا در سیزدهم رجب ولادت آن امام متقین و پیشواى پرهیزگاران روى داده است همچنان که شعبان را ماه رسول خدا(ص) و رمضان را ماه خدا گفته اند, رجب را ((حبل الهى)) نیز نامیده اند, زیرا ریسمان رحمت الهى و لطف ربوبى براى بندگان از عالم ملکوت آویخته مى شود تا هر کس بخواهد توسط آن به مقام قرب راهى یابد,(6) از خاتم رسولان روایت شده است: خداوند را در آسمان هفتم فرشته اى به نام ((داعى)) است, هرگاه ماه رجب فرا برسد در تمامى لیالى آن از آغاز تا بامداد این ملک چنین ندا مى دهد: ذاکران, مطیعان, مستغفران, توبه جویان, مژده, مژده, بشارت, بشارت, من مإنوس با کسى هستم که با من همنشین شود و مطیع کسى هستم که از من پیروى کند, بخشنده آنم که از من طلب بخشش کند, ماه من است و بنده, بنده من و رحمت, رحمت من است, هر کس مرا در این ماه بخواند او را اجابت مى کنم و هر فردى که از من چیزى بخواهد خواسته اش را برآورده مى نمایم, هر کس از من راه بخواهد, هدایتش مى نمایم, این ماه را رشته پیوند میان خود و بندگانم قرار داده ام, هر که بدان دست یازد, به من رسد.(7)

اوقات مراقبت
ماه رجب حاوى ارزشهایى معنوى و فواید ملکوتى است که متإسفانه به تدریج سنت حسنه توجه به قداست ایام سال در نزد مردم کم مى شود و رو به تحلیل مى رود, در گذشته در زندگى مردم و بخصوص اهل ایمان و تقوا این آداب روحانى جارى و سارى بود و کودکان و فرزندان با انس نسبت به چنین مواقعى تربیت مى شدند و طراوت و عطر اذکار و عبادات و مراسم معنوى ماه رجب با رگ و پوست خانواده ها عجین مى گشت, اصولا این که دارد ماه رجب فرا مى رسد مشخص بود, گویى به استقبال آن مى رفتند و براى چنین موسمى لحظه شمارى مى کردند, براى رویت ماه در شب اول مى کوشیدند و اهل محل با شادمانى ضمن احوالپرسى عادى تإکید مى کردند ماه رجب آمد, اعمالش را بجا آورید. در واقع ماه رجب و شعبان مقدمات و پیش درآمدهاى ماه مبارک رمضان هستند. استاد شهید آیه الله مرتضى مطهرى ذیل تفسیر سوره ملک مى گوید: ((ما که بچه بودیم در منزل خود ما ـ من از هفت و هشت سالگى کاملا یادم است ـ اصلا این که ماه رجب دارد مىآید مشخص بود, مى گفتند یک هفته به ماه رجب مانده... سه روز مانده, امشب احتمالا اول ماه رجب است برویم براى استهلال در مسجد که جمع مى شدند همه صحبت ها از آمدن ماه رجب بود... من از بچگى این را مى دیدم, مرحوم ابوى ما و مرحوم والده ما غیر از اول و آخر ماه رجب و غیر از ایام البیض, پنج شنبه ها و جمعه ها روزه بودند و بلکه مرحوم ابوى ما در بعضى از سال ها دو ماه رجب و شعبان را پیوسته روزه مى گرفتند و به ماه مبارک رمضان متصل مى کردند... اصلا این ماه, ماه استغفار و توبه وعبادت است...))(8)
پوینده طریق بندگى و سالک راه ملکوت و رهسپار وادى معرفت و چشم انتظار بهار طاعت و مشتاق دعا و مناجات و مسئلت که شیر روز و زاهدى در دل ظلمت است و با اقلیم توحید آشنایى دارد و از جام محبت و دلدادگى جرعه هایى جانبخش نوشیده و طالب قرب, کرامت, تعالى و فضیلت مى باشد گاه رسیدن پربرکت سال همچون رجب, شعبان و رمضان همچون انسان هایى تشنه و مشتاق در انتظار گمشده آشناى خود در این مواقع بسر مى برد تا از آب گوارا و نوشین حیات و معنویت سیراب شده و روح و روان خود را جانى نوین و طیب و طاهر ببخشد و با نظافت خانه دل و آراستن درون, خود را براى میهمانى خدا و درک لیله القدر ماه مبارک مهیا کند. آنان که در وادى مراقبه و شهود در محضر خداى متعال گام برمى دارند چه خوب قدر چنین ایامى را مى دانند و بسیار سخت تر و هوشیارتر و جدىتر از دنیاطلبان که به دنبال آن هستند تا مبادا سودى فانى و متاعى ارزانى از این نشئه از دستشان بیرون رود, مراقبند تا نکند نفعى باقى و تجارتى راقى براى آخرت, از کفشان ربوده گردد که زیان و نقصان را در این مى بینند از این روست که حضرت امام خمینى در چنین مناسبت هایى عنایت افزونترى به خلوت و انس با خداى بى همتا و دورى از اغیار و کثرت این دیار نشان مى دادند.
بر کسى که مى خواهد به تصفیه درون بپردازد لازم است که براى دستیابى به خرسندى خداوند تمامى توش و توان خود را به کار گیرد و براى خالص نمودن اعمال و احوال خویش و مصون نگه داشتن آنها از هر گزندى, در ایام ماه رجب مبادرت ورزد که اگر بنده اى به اندک عملى به این شیوه و با این خصوصیات توفیق یابد او را کفایت مى کند زیرا پاداشى که پروردگار براى عمل ناب و عارى از آلودگى خودخواهى و شرک و نفاق, در نظر گرفته از حساب و شماره بیرون است.

عروج معنوى
نماز راستین و نیز باطن این عبادت به روح آدمى صعود مى دهد چنانچه در منابع روایى نماز معراج مومن معرفى شده است اما بجا آوردن این فریضه در ماه رجب ترقى معنوى آدمى را مضاعف مى سازد و موجب مى شود که او با موفقیت افزون ترى از نردبان آسمان بالا رود و با عرشیان و قدسیان مإنوس گردد, رسول اکرم(ص) فرمود: هر کس در ماه رجب شصت رکعت نماز به جاى آورد, هر شب دو رکعت و در هر رکعت یک بار حمد و سه بار قل یا ایها الکافرون و یک بار قل هو الله احد را بخواند و پس از سلام دستها را بالا ببرد و دعایى را که سفارش شده زمزمه کند.(9) پس از اقامه این نمازها سزاوار است که تا وقت فرارسیدن نماز شب به امورى بپردازد که با حال روحى او انطباق داشته باشد و آن گاه نماز شب به جاى آورد و پس از رکعت هشتم به سجده رود و در این حال دعایى را که در کتاب اقبال الاعمال به نقل از امام معصوم(ع) آمده بخواند و از مضامین آن غافل نماند و پس از نماز وتر نیز دعایى را که در مإخذ یاد شده درج شده زمزمه کند.(10)
سید بن طاووس در کتاب معروف خود, اقبال الاعمال, از رسول اکرم(ص) روایت کرده که آن حضرت فرموده اند هر که در ماه رجب یک روز روزه بدارد و چهار رکعت نماز گزارد و دررکعت اول صد مرتبه آیه الکرسى و در رکعت دوم دویست مرتبه قل هو الله احد, مرگش فرا نخواهد رسید تا آن که جاى خود را در بهشت مشاهده کند و یا برایش این جایگاه رفیع را ببینند.(11)

تمرین تزکیه
فضیلت ها و ثواب هایى که براى روزه دارى در ماه رجب ذکر شده آنقدر زیاد و قابل عنایت مى باشد که غفلت از آن با خسرانى مبین توإم است, ابن بابویه (شیخ صدوق) به سند معتبر از سالم روایت کرده که گفت: به محضر امام صادق(ع) مشرف شدم در حالى که چند روز به اواخر ماه رجب مانده بود, چون نظر آن حضرت بر من افتاد, فرمودند: آیا در این ماه روزه گرفته اى؟ عرض کردم: نه, فرمودند آنقدر ثواب را از دست داده اى که اندازه اش را جز خداوند نمى داند همانا این ماهى است که خداوند آن را بر ایام دیگر فضیلت داده و حرمت آن را عظیم نموده و براى روزه داران آن کرامتش را واجب گردانیده است, عرض کردم: یابن رسول الله (ص) اگر در اوقات باقى مانده روزه بدارم آیا به برخى از ثواب هاى روزه داران مى رسم؟ فرمودند: اى سالم, هر کس یک روز از آخر این ماه را روزه بدارد خداوند او را از شدت سکرات مرگ, هراس بعد از موت و از عذاب قبر مصون گرداند, و کسى که دو روز آخر رجب را صائم باشد بر صراط به سهولت عبور کند و آن فردى که سه روز از آخر این ماه را روزه بدارد از وحشت روز قیامت و از هول و هراس آن روز ایمن گردد و مجوز بیزارى از آتش دوزخ را به وى بدهند.(12) حضرت امام کاظم(ع) فرموده اند: هر کس یک روز از ماه رجب را روزه بدارد آتش جهنم از او فاصله مى گیرد و هر کس سه روز آن را روزه بگیرد بهشت بر او واجب مى شود.(13) و در روایتى دیگر از رسول اکرم(ص) نقل شده که هر کس تمامى روزهاى رجب را روزه بدارد سروش آسمانى چنین مژده اش مى دهد: بنده خدا گذشته هایت همه بخشوده شد, اینک کار خویش را از نو شروع کن... در فرازى از این روایت آمده است که از آن حضرت پرسیدند اگر کسى به هر عذر پذیرفته اى نتواند آن را روزه دارد از چه راهى مى تواند به چنین پاداشى دست یابد؟ فرمود: اگر به جاى هر روزه نانى صدقه دهد به همین پاداش بلکه بیش از آن خواهد رسید, ثوابى که اگر همه آسمانیان و اهل زمین براى اندازه گیرى آن اجتماع کنند حتى یک دهم آن را نمى توانند احصى کنند.(14)
متفکر شهید آیه الله مطهرى خاطر نشان نموده است: یادم است در ماه مبارک رجب در سال 1321 هـ.ش ـ که تابستان بود و به اصفهان رفته بودیم ـ مى رفتیم به درس آقاى حاج آقا رحیم ارباب... که از بزرگان هستند من این ذکر را اول بار از این مرد شنیدم (ذکرى که در سطور بالا آن را درج کردیم), مى دیدم که خیلى کند صحبت مى کند و ا ذکار را بالخصوص خیلى با تإنى و حضور قلب مى گوید... مى دیدم این مرد مرتب اینها را مى گفت, چون پیرمرد بود و نمى توانست روزه بگیرد آن را با این (ذکر) جبران مى کرد و باز یادم نمى رود که در همان سال ها روز بیست و پنجم رجب بود. .. ما در مدرسه نیماورد اصفهان بودیم, بعد از ظهر بود, خوابیده بودیم, از خواب که بیدار شدیم یک وقت صداى مرحوم حاج میرزا على آقا شیرازى(15) را شنیدم, ما در آن مدرسه غریبه بودیم, به عنوان تابستان رفته بودیم ولى طلبه هاى آن مدرسه به دفعات از ایشان خواهش کرده بودند, آمده بود براى طلبه ها موعظه مى کرد و بعد هم ذکر مصیبت, حدیث دارد که در قیامت فریاد مى کشند: ((إین الرجبیون)) رجبیون کجایند! این مرد با همان آهنگى که داشت و با آن حال و روحى که داشت این تعبیر را به کار برد: آن وقتى که بگویند: إین الرجبیون و ما در پیشگاه پروردگار شرمسار باشیم در ماه رجب هیچ چیز نداشته باشیم و اصلا جزء رجبیون شمرده نشویم, چه خواهیم کرد؟ غرض این است: این ماه, ماه استغفار و عبادت و روزه است و این سنت ها در میان ما به کلى دارد فراموش مى شود, ماه رجب مىآید بزرگهایمان[ متوجه نمى شوند] تا چه رسد به بچه ها کم کم اگر به بچه ها بگوئیم ماههاى قمرى را از محرم تا ذى الحجه بشمار نمى توانند, اصلا فراموش مى کنند که چنین ماههایى هم وجود داشتها است, ولى به هر حال تکلیف هرگز از ما ساقط نمى شود.(16)
از اعمال مهم و ارزشمند ماه رجب خواندن اذکار و ادعیه اى است که از سوى معصومین روایت گردیده است. به پیروى از امام سجاد(ع) در همه این ماه در سجده ها خواندن دعاى: عظم الذنب من عبدک فلیحسن العفو من عندک تإکید شده است و نیز هر صبح و شام پس از هر نماز خواندن دعاى: یا من ارجوه لکل خیر... توصیه گردیده است فضیلت زیارت خانه خدا و زیارت قبور اهل بیت(ع) خصوصا زیارت حضرت امام رضا(ع) در ماه رجب بسیار زیاد است.(17) شیخ مفید گفته است: عمره رجبیه فضیلت بسیارى دارد و در فضائل آن روایات فراوان وارد شده است, امام صادق(ع) فرمودند: عمره بر مردم واجب است مثل حج و افضل عمره, عمره رجب است.(18) هم چنین خواندن زیارت امام حسین(ع) در آغاز و میان این ماه توصیه شده است(19) در چند روایت نیز بیان شده که زیارت امام رضا(ع) در ماه رجب مى باشد.
دعاى رجبیه از جمله ادعیه کوتاه و مختصر, اما عمیق و پرمعناست که از ناحیه مقدسه امام مهدى(عج) صادر شده است امام عصر در آغاز توقیع شریف خطاب به ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید ـ نایب خاص آن حضرت ـ دستور فرمودند که شیعه در هر روز از ایام ماه رجب این دعا را بخواند.(20) زیارت رجبیه نیز از ناحیه مقدسه حضرت حجه بن حسن عسکرى صادر شده و شیخ طوسى از ابوالقاسم حسین بن روح ـ نایب خاص حضرت مهدى (عج) ـ روایت کرده که فرمود زیارت کن در مشهد هر امامى که باشى آن پیشوا را در ماه رجب به این زیارت.(21)

فرازهاى فضیلت
شب اول ماه رجب بسیار شریف است و از حضرت رسول اکرم(ص) روایت شده که هر که درک کند این ماه را, و در اول, وسط و آخر آن غسل کند, از گناهان بیرون مىآید, زیارت حضرت امام حسین(ع) هم توصیه شده و نیز اقامه بیست رکعت نماز, بعد از نماز مغرب به ترتیبى که در کتب ادعیه ذکر شده نیز مورد تإکید قرار گرفته و شیخ طوسى در ((مصباح المتهجد)) روایت کرده است از ابوالبخترى وهب بن وهب از امام صادق(ع) از جدش حضرت على(ع) که آن امام را خوش مىآمد که خود را در چهار شب در حال احیإ نگه دارد که یکى از آن شب ها, اولین شب رجب بود, خواندن دعاهاى ویژه به هنگام دیدن ماه رجب چیزى است که درباره آن سفارش شده است, بجاست که سالک طریق حق در این دعا شعبان و رمضان را هم به یاد آورد و از خداوند بخواهد تا او را آمادگى و توانایى بدهد تا آن دو ماه را به شایستگى پذیرا شود و حق آنها را ادا کند.(22) روزه گرفتن در اولین روز این ماه نیز ثواب بسیارى دارد و روایت شده که حضرت نوح(ع) در این روز به کشتى سوار گردید و دستور داد کسانى که با او همراهند روزه بگیرند, علاوه بر آن به جاى آوردن نماز سلمان و خواندن دعاهایى ویژه که در کتاب ((اقبال الاعمال)) آمده است, از مهمترین اعمال این روز است.
اگر نخستین شب رجب, شب جمعه باشد ((لیله الرغائب)) نام دارد که سزاوار است اعمال آن به جاى آورده شود, از مصطفاى پیامبران حضرت محمد(ص) روایت شده که آن حضرت فرمودند از نخستین شب جمعه رجب غافل نمانید که فرشتگان آن را لیله الرغائب نامیده اند, آنگاه که یک سوم این شب سیر مى شود ملائکه در کعبه و اطرافش اجتماع مى کنند در این حال خداوند بدانان فرماید: فرشتگان من چه خواسته اى دارید؟ جواب مى دهند: تقاضاى ما این است که بر روزه داران رجب ببخشایى, خداوند مى فرماید: بخشیدم. رجب طلایه دار انس و محبت با خداى یکتاست و حضرت امام محمد باقر(ع) طلیعه آن ماه خجسته, آفتاب دین ودانش از مطلع رجب جان افسردگان خاکى را گرمى روحانى مى افزاید, کیست که با ماه رجب انسى داشته باشد و پنجمین فروغ امامت را نشناسد و کیست که امام رجب را اقتدا کرده باشد و ماه امام را درنیافته باشد, در روز جمعه نخستین روز ماه رجب سال 57 هجرى کودکى در مدینه دیده به جهان گشود که او را محمد نامیدند و ابوجعفر کنیه و باقرالعلوم لقبش بود و به هنگام تولد او هاله اى از شکوه و عظمت این نوزاد نورانى را فرا گرفت.(23)
در روز سوم رجب سال 254 هجرى حضرت امام هادى(ع) پس از 33 سال مجاهدت علمى و فرهنگى و صیانت از دیانت در حالى که 41 سال و چند ماه از عمر بابرکتش مى گذشت با دسیسه معتز عباسى توسط سم به شهادت رسید و پس از آن که امام عسکرى(ع) بر پدر خود نماز گذارد پیکر پاک آن حضرت در خانه اش در سامرا دفن گردید که بارگاه مبارکشان در نهایت بلندپایگى و درخشندگى تا امروز به آسمان فخر مى فروشد.(24)
نسیم صبح جمعه دهم رجب سال 195 هجرى مى وزد و مشعلى دوباره در راهبرى عاشقان ولایت گشوده مى شود, حیاتى سراسر بخشش و کرامت جهان را در بر مى گیرد و جوادالائمه آن چراغ عالم افروز تقوا و احسان بر عرصه جهان قدم مى نهد, گویى که تمام کائنات به این وجود ملکوتى حسرت مى برند و ملائکه براى تماشاى سیماى سرشار از معنویت او صف بسته اند, جلوه اى از اشراق انوار هدایت بر طالبان کمال پرتو افشانى مى کند چه این که نورى از درون نورى دیگر پدید آمده است و توسط آن منازل معرفت الهى گشوده مى شود حضرت امام رضا(ع) خطاب به شیعیان پس از ولادت فرزندشان فرمودند: خداوند فرزندى نصیبم کرد که همچون موسى بن عمران شکافنده دریاهاست و مادرشان به سان مادر عیسى پاک و مقدس است ولى او به ظلم کشته مى شود, به طورى که فرشتگان آسمان بر او مى گریند و خداوند بر دشمن او و هر کس که به وى ستم نماید غضب مى کند و به عذاب الیم گرفتار مى نماید.(25)
مستحب است در شب سیزدهم رجب انسان دو رکعت نماز بخواند که در هر رکعت آن حمد یک مرتبه و سوره یاسین و تبارک الملک و توحید بخواند. روز جمعه سیزدهم رجب, سال سى بعد از حادثه عام الفیل فاطمه بنت اسد در خانه کعبه فرزندى را به دنیا آورد که عرشیان و قدسیان از این بابت در موجى از شعف و شادى فرو رفتند و اهل زمین در حیرت قرار گرفته, نوزادى که شیوه ولادتش نقطه عطفى در سیر تاریخى بشر پدید آورد و خداوند در آن حد برایش اعتبار قائل گردید که در حریم مطهر خود او را پاک به دنیا آورد ولیاقت آن را داشت که از خدا نیز نامى گیرد و ((على)) نامیده مى شود. شإن و شکوه و حق و حقوق هر روز با میزان ظهور الطاف و عنایات الهى در آن سنجیده مى شود و در سیزده رجب با ولادت حضرت على(ع) لطف الهى در پایه اى تجلى کرده که به راستى توصیف آن بلکه درک و دریافت آن از توان ما بیرون است زیرا ولایت آن بزرگوار رکن ایمان بلکه روح ایمان است, پس بجاست که شیعیان روز تولد آن پیشواى پرهیزگاران و تقسیم کننده بهشت و دوزخ و پناه محرومان را عید بزرگ خود بشمارند و بالاترین شإن و شکوه را براى آن قائل شوند و خداوند را در برابر چنین نعمتى سپاس گویند. خوشا به حال کسانى که در چنین ایام پربرکتى در کنار کعبه یعنى زادگاه حضرت على(ع) به انجام مراسم عمره توفیق یابند و در زادروز مولود کعبه به نشانه ارج نهادن بر پایمردى قهرمان توحید, پروانه وار بر گرد سمبل توحید طواف کنند .
روز سیزدهم رجب نخستین روز از ((ایام البیض)) است که تا روز پانزدهم ادامه دارد و چون ماه از آغاز تا پایان این ایام به درستى مى درخشد بدین عنوان شهرت یافته است.(26) ثواب بسیارى براى روزه دارى در ایام البیض وارد شده و اگر کسى بخواهد عمل ام داوود را به جاى آورد باید این روز را صائم باشد, اعتکاف در این سه روز فضیلت دارد و رسول اکرم (ص) فرموده اند: هر کس از روى ایمان و براى رسیدن به ثواب معتکف شود, گناهانش آمرزیده مى گردد.(27)
در کتاب ((اقبال الاعمال)) آمده است حضرت آدم از خداوند پرسید خدایا محبوب ترین روزها و گرامى ترین زمان ها نزد تو کدامند؟ خداوند به وى وحى کرد: محبوب ترین روزها نزد من پانزدهم رجب است, اى آدم در این روز بکوش تا با قربانى کردن, میهمانى دادن, روزه داشتن, نیایش کردن, بخشش خواستن و لا اله الا الله گفتن به من تقرب جویى, چنین تقدیر کرده ام که فرزندى از احفاد تو را به پیامبرى برانگیزم و روز نیمه رجب را به او و امتش اختصاص دهم که در آن روز چیزى از من نخواهند جز آن که بدانان ببخشم... حال که نیمه رجب چنین شکوهى دارد بر سالک عاقل است که به خود آید و چنین فرصت خوبى را براى درمان گناهان گذشته اش و براى جبران اوقات از دست رفته اش غنیمت بشمرد و آن را به آسانى از دست ندهد و بکوشد تا با اخلاص در یک روز خرابى هاى عمر را بازسازد. خواندن دعاى استفتاح (عمل ام داوود) با همه شطر و شرطهایش, زیارت امام حسین, به جاى آوردن چهار رکعت نمازى که حضرت امیر(ع) در این روز به جاى مىآورد و پس از آن خواندن دعاى یا مذل کل جبار و سپس نیازهاى خود را از خدا خواستن, به جاى آوردن نیمه دوم نماز سلمان, صلوات بر پیامبر اکرم(ص) فرستادن, روز مذکور را با توسل به اولیاى الهى به پایان بردن از جمله اعمال این زمان است.(28)
ناگفته نماند که 15 رجب آغاز مهاجرت مسلمانان مکه به حبشه در سال پنجم بعثت است و در همین روز بود که قبله مسلمانان از بیت المقدس به جانب بیت الله الحرام و خانه کعبه تغییر یافت. در 15 رجب سال 62 هجرى حضرت زینب کبرى(س) رحلت یافت همان بانویى که استوار و مقاوم به دفاع از حق و تهاجم به ستم پرداخت و ناروایى امویان را افشا نمود و با تازیانه کلماتش در دل کارگزاران یزید هراس افکند, کوله بار اسارت را بر دوش کشید و کاروانى را که لطف خدا بدرقه آن بود از شهرى به شهرى دیگر هدایت کرد و در صیانت از نهضت عاشورا کوشید بانویى که به هیچ ذلتى تن نداد و نمونه آشکارى از انسانیت و پرهیزگارى گشت و در رسانیدن پیام امام سوم کوتاهى نکرد.
در روز 25 رجب سال 183 هـ.ق هفتمین فروغ امامت توسط هارون ـ خلیفه عباسى ـ به شهادت رسید و بدین گونه فروغى فروزان پس از سال هاى متمادى تحمل حبس و شکنجه و فشارهاى سیاسى و مجاهدت هاى ارزشمند در مسیر انسان سازى جامعه اسلامى, عبد صالحى با چنگال انسان فاجرى در بارگاه قدس و ملکوت آرام گرفت.
شب و روز بیست و هفتم رجب یکى از شب ها و روزهاى بسیار ارجمند و بلکه ارزشمندترین شب و روز سال در کتاب ((اقبال الاعمال)) از امام جواد روایت شده است که آن حضرت فرمود: در رجب شبى است که براى مردم از هر چه آفتاب بر آن تابیده بهتر است و آن شب بیست و هفتم این ماه است که فرداى آن روز بعثت پیامبر روى داد و به جاى آوردن اعمال ویژه آن پاداش برابر شصت سال عبادت دارد.(29)
در روز 27 رجب نفخه اى آسمانى همراز روحى گشته که با عالم ملکوت انس دارد, ستاره اى که با طلوعش آتشکده ها را به دست فنا سپرد و کنگره هاى کاخ استبداد کسرى را فرو ریخت, اینک پیام رسالت را نجوا مى کند راهى از نور در امتداد آسمان تا زمین مکه و افق تا افق فرشتگان صف در صف ایستاده اند و غار حرا در هاله اى از نور با خورشیدى در میان, جبرئیل آرام بر زمین گام مى گذارد, نبض زمان تند مى زند, شب مى گریزد و چلچراغ دستى به استقبال مى گشاید. سرانجام روز موعود فرارسید و وعده هاى الهى تحقق یافت, بعثت پیامبر اسلام همچون آذرخشى کویر منحط و خفقان گرفته انسانیت را پرتو افشانى نمود و طلیعه وحى با فرمان قاطع ((اقرإ)) نمودار گشت و موجى از نور الوهیت در غار حرا برخاست و جام جان پیامبراکرم(ص) را لبریز از معنویت و روانش را از انوار معرفت مبتهج نمود. در کتب ادعیه اعمالى از قبیل روزه دارى, غسل کردن, زیارت حضرت رسول(ص) و حضرت على(ع) و به جاى آوردن دوازده رکعت نماز قبل از ظهر, خواندن دعاى: ((یا من امر بالعفو و التجاوز...)) توسل به معصومین براى این روز ذکر شده است که به جاى آوردن آن ثوابى عظیم دارد. در آخرین روز ماه رجب ضرورت دارد که سالک طریق عبودیت اعمال و عبادات یک ماهه خودش را به خداى واگذارد و عذرخواهانه زبان به پوزش بگشاید و از پیشگاه پیامبران و امامان توسل جوید و آنان را شفیع خویش سازد و نیمه سوم نماز سلمان را به جاى آورد.(30)

پى نوشت ها:ـ
1- اشاره است به آیه 36 از سوره توبه: منها اربعه حرم... .
2- فضائل الاشهر الثلاثه, ابن بابویه قمى, تحقیق غلامرضا عرفانیان, ص24.
3- بحارالانوار, علامه مجلسى, ج97, ص37.
4- مفاتیح الجنان, ص228.
5- فصلنامه میقات حج, سال چهاردهم, شماره 16, تابستان 1375, ص22 و 23.
6- در این مورد بنگرید به کتاب بحارالانوار, ج97, ص26 ـ ;55 تحف العقول ابن سعید حرانى, ص304 ـ 511.
7- المراقبات فى اعمال السنه, میرزا جواد ملکى تبریزى, (متن ترجمه) ص70.
8- آشنایى با قرآن, شهید مطهرى, ج8, ص233.
9- این دعا در مآخذ قبل و نیز آثارى چون اقبال الاعمال ; تحفه حلوانى و مفاتیح الجنان آمده است. 10- المراقبات, ص78 ـ 79.
11- مفاتیح الجنان, ص24.
12- فضائل الاشهر الثلاثه ابن بابویه قمى, ص18.
13- بحارالانوار, ج97, ص37, مإخذ قبل, ص23.
14- امالى شیخ صدوق, ترجمه آیت الله کمره اى, ص539 ـ 540.
15- در خصوص شرح حال این عالم وارسته و استاد اخلاق نگاه کنید به کتاب ناصح صالح از نگارنده.
16- آشنایى با قرآن, ج8, ص234 ـ 235.
17- مستدرک الوسایل, میرزا حسین نورى, ج8, ص7.
18- شرح زیارت رجبیه, شیخ محمد باقر بیرجندى, ص129 ـ 130.
19- المراقبات, ص108.
20- شیخ طوسى در مصباح المتهجد و سلاح المتعبد, سید بن طاووس در اقبال الاعمال و شیخ عبدالله کفعمى در کتاب مصباح و نیز علامه مجلسى در بحارالانوار این دعا را روایت کرده اند.
21- نک: مصباح الزائر, سید بن طاووس و تحفه الزائر علامه مجلسى و نیز منابع پیشین.
22- المراقبات, ص78, مفاتیح ص243 ـ 244.
23- مصباح المتهجد شیخ طوسى, ص557.
24- نک: تاریخ یعقوبى, ج2, ص;503 حیات الامام الهادى, باقر شریف قرشى, ص348.
25- نک: اصول کافى, ج2, بحارالانوار, ج50 و ارشاد شیخ مفید.
26- تفسیر روح البیان, ج3, ص422.
27- کنزالعمال, حسام الدین هندى, حدیث 24007.
28- المراقبات, ص116.
29- در مإخذ قبل, ص117 ـ 121 این اعمال ذکر شده است.
30- المراقبات, ص122.