سیره عملى امام خمینى در ماه مبارک رمضان
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله
آرشیو
چکیده
متن
ماه رمضان شد مى و میخانه بر افتاد
عشق و طرب و باده به وقت سحر افتاد
افطار به مى کرد برم پیر خرابات
گفتم که تو را روزه به برگ و ثمر افتاد
با باده وضو گیر که در مذهب رندان
در حضرت حق این عملت بارور افتاد(1)
عالمان ربانى چلچراغ هاى پر فروغى هستند که در هر عصرى در آسمان علم و عمل مى درخشند و با کسب نور و گرما از خورشید رسالت و امامت بر زمینیان تجلى مى کنند و آنان را به سوى منابع نور و برکت دودمان وحى رهنمون مى سازند و بر بال عرفان ناب محمدى نشانده به مشکات ملکوت عروج مى دهند.
در میان آن دین باوران کفر ستیز, چهره محبوب قرن,فقیه تیزبین, سیاستمدار خداجو, فیلسوف,عارف,مفسر ژرف اندیش, حضرت امام خمینى از موقعیتى ویژه برخوردار است. او با عمرى که روزها و ساعت ها و لحظه هایش با مراقبه و محاسبه سپرى مى شد صدها آیه قرآن را تجسم و عینیت بخشید,او مظهر ارزشها قرآن و اهل بیت بود.ماه رمضان براى امام ارزش خاصى داشت, بدین جهت در ماه رمضان ملاقات هاى خود را تعطیل مى کردند تا بهره بیشترى از برکات این ماه ببرند. ایشان مى فرمودند: ((خود ماه رمضان, کارى است))(2) لذا کارهاى دیگر را کم مى کردند و بیشتر به دعا و قرآن مى پرداختند.
در این ماه شعر نمى خواندند و نمى سرودند و گوش به شعر هم نمى دادند و دگرگونى خاصى متناسب با این ماه در زندگى خود ایجاد مى کردند; به گونه اى که این ماه را سراسر به تلاوت قرآن مجید, دعا و انجام مستحبات مربوط به ماه رمضان سپرى مى کردند. (3) غذا بسیار کم مى خوردند حتى در روزهاى بلند و طولانى روزه مى گرفتند اما وقت افطار و سحر آن قدر کم مى خوردند که خادمشان فکر مى کردند آقا چیزى از غذا(4) نخورده.
عبادت و تهجد
از جمله برنامه هاى ویژه حضرت امام در رمضان عبادت و تهجد بود. امام عبادت را ابزار رسیدن به عشق الهى مى دانستند. و به صراحت بیان مى کردند که در وادى عشق نباید به عبادت به چشم وسیله اى براى رسیدن به بهشت نگاه کرد.(5)
اکثر آشنایان امام نقل مى کنند که از سن جوانى نماز شب و تهجد جزو برنامه هایشان بود.
بعضى از اهل بیت ایشان مى فرمودند: وقتى در ظلمات و تاریکى نیمه شب آهسته وارد اتاق امام مى شدم معاشقه امام را با خدا احساس مى کردم و مى دیدم که با خضوع و خشوعى خاص نماز مى خواندند و قیام و رکوع و سجود را به جا مىآوردند که حقا وصف ناپذیر بود. با خودم فکر مى کردم که شب امام حقیقتا لیله القدر است این حالات امام نه یک شب و دو شب بلکه یک عمر برقرار بود, گفته اند که پنجاه سال نماز شب امام ترک نشد. یکى از اعضاى دفتر ایشان در این باره مى گوید: پنجاه سال است که نماز شب امام ترک نشده,امام در بیمارى,در صحت,در زندان,در خلاصى,در تبعید,حتى بر روى تخت بیمارستان قلب هم نماز شب خواندند.(6)
و اگر شبى موفق به نماز شب نمى شدند فردایش بسیار ناراحت و محزون بودند از مرحوم آیه الله مصطفى خمینى (ره) نقل شده که مى فرمودند: دیدم آقا (امام) در اتاق خود هستند و صداى گریه ایشان بلند است از مادرم پرسیدم چه شده که آقا گریه مى کنند مادرم فرمودند ایشان در شبى که موفق به نماز شب و راز و نیاز با خدا نشود چنین حالى را دارد.(7)
امام توجه خاصى به نوافل داشته و هرگز نوافل اش را ترک نمى فرمود. نقل شده که امام در نجف اشرف با آن گرماى شدید هوا ماه رمضان را روزه مى گرفت و با این که در سنین پیرى بودند و ضعف بسیار داشتند تا نماز مغرب و عشإ را به همراه نوافل بجاى نمىآوردند. افطار نمى کردند و شبها تا صبح نماز و دعا مى خواندند و بعد از نماز صبح مقدارى استراحت مى کردند.(8) و صبح زود براى کارهایشان آماده مى شدند. (9)
خانم زهرا مصطفوى مى گوید: راز و نیاز امام و گریه ها و ناله هاى نیمه شب ایشان چنان شدید بود که انسان را بى اختیار به گریه مى انداخت.(10)
یکى از برادران پاسدار که محافظ امام بود مى گفت:امام شبها معمولا دو ساعت به اذان صبح بیدار بودند یک شب متوجه شدم که امام با صداى بلند گریه مى کنند من هم متإثر شدم که امام با صداى بلند گریه مى کنند من هم متإثر شدم و شروع کردم به گریه کردن.(11)
یکى از اساتید قم نقل مى کرد شبى مهمان حاج آقا مصطفى بودم,ایشان خانه جداگانه اى نداشتند و در منزل امام زندگى مى کردند,نصف شب از خواب بیدار شدم و صداى آه و ناله اى شنیدم نگران شدم که در خانه چه اتفاقى افتاده است حاج آقا مصطفى را بیدار کردم و گفتم ببین در خانه چه خبر است. ایشان نشست و گوش داد و گفت: صداى امام خمینى است که مشغول تهجد و عبادت است.(12)
و در ماه رمضان این شب زنده دارى و تهجد وضعیت دیگرى داشت یکى از محافظین بیت مى گوید: در یکى از شبهاى ماه رمضان نیمه شب براى انجام کارى مجبور شدم از جلوى اتاق امام گذر کنم حین عبور متوجه شدم که امام زار زار گریه مى کردند,هق هق گریه امام که در فضا پیچیده بود واقعا مرا تحت تاثیر قرار داد که چگونه امام در آن موقع از شب با خداى خویش راز و نیاز مى کند.(13)
آخرین رمضان دوران حیات امام به گفته ساکنان بیت از رمضانهاى دیگر متفاوت بود, به این صورت که امام همیشه براى خشک کردن اشک چشمشان دستمالى را همراه داشتند,ولى در آن ماه رمضان حوله اى را نیز همراه بر مى داشتند. تا به هنگام نمازهاى نیمه شبشان از آن استفاده کنند.(14)
یکى از محافظین بیت مى گوید: در رمضان سال قبل از رحلتشان بعضى وقتها که به نزد ایشان مى رفتم مى دیدم که قیافه شان کاملا بر افروخته است و چنان اشک ریخته اند که علاوه بر دستمال اشکشان را با حوله پاک مى کردند.
توجه ویژه به قرآن
امام خمینى توجه خاصى به قرآن داشت به طورى که روزى هفت بار قرآن را مى خواندند.(15)
هر فرصتى که به دست مىآوردند ـ ولو اندک ـ قرآن مى خواندند بارها دیده شد که امام حتى در دقایقى قبل از آماده شدن سفره که معمولا به بطالت مى گذرد قرآن تلاوت مى نمود.(16)
امام بعد از نماز شب اش تا وقت نماز صبح قرآن مى خواند.(17) یکى از اطرافیان امام مى گوید:
امام در نجف چشمشان درد مى کرد به دکتر مراجعه کردند, دکتر بعد از معاینه چشم امام گفت: شما باید چند روزى قرآن نخوانید و به چشمتان استراحت بدهید!
امام خندید و فرمود:دکتر من چشمم را براى قرآن خواندن مى خواهم چه فایده اى دارد که چشم داشته باشم و قرآن نخوانم شما یک کارى کنید من بتوانم قرآن بخوانم. (18)
یکى از همراهان امام در نجف اظهار مى کرد که امام خمینى(ره) در ماه رمضان هر روز ده جزء قرآن مى خواندند; یعنى در هر سه روز یک دوره قرآن مى خواندند. برادران خوشحال بودند که توانسته اند دو دوره قرآن را در ماه رمضان بخوانند ولى بعد فهمیدند که امام ده دوره قرآن را ختم کرده اند.(19)
علاوه بر آن هر سال چند روز قبل از ماه رمضان دستور مى دادند که چند ختم قرآن براى افرادى که مد نظر مبارکشان بود قرائت شود.(20)
گزیده هایى از توصیه هاى امام به مناسبت ماه رمضان
شما در این چند روزى که به ماه رمضان مانده به فکر باشید خود را اصلاح کرده توجه به حق تعالى پیدا نمائید, از کردار و رفتار ناشایسته خود استغفار کنید,اگر خداى نخواسته گناهى مرتکب شده اید قبل از ورود به ماه مبارک رمضان توبه کنید, زبان را به مناجات حق تعالى عادت دهید,مبادا در ماه مبارک رمضان از شما غیبتى,تهمتى و خلاصه گناهى سر بزند در محضر ربوبى با نعم الهى و در مهمان سراى بارى تعالى آلوده به معاصى باشید.شما اقلا به آداب اولیه روزه عمل نمایید و همانطور که شکم خود را از خوردن و آشامیدن نگه مى دارید,چشم و گوش و زبان را هم از معاصى باز دارید. از هم اکنون بنا بگذارید که زبان را از غیبت, تهمت, بدگویى و دروغ نگهداشته, کینه, حسد و دیگر صفات زشت شیطانى را از دل بیرون کنید.
اگر با پایان یافتن ماه مبارک رمضان در اعمال و کردار شما هیچگونه تغییرى پدید نیامد و راه و روش شما با قبل از ماه صیام فرقى نکرد معلوم مى شود, روزه اى که از شما خواسته اند محقق نشده است. اگر دیدید کسى مى خواهد غیبت کند, جلوگیرى کنید و به او بگویید: ما متعهد شده ایم که در این سى روز ماه مبارک رمضان از امور محرمه خود دارى ورزیم و اگر نمى توانید او را از غیبت باز دارید از آن مجلس خارج شوید,ننشینید و گوش کنید, باز تکرار مى کنم تصمیم بگیرید در این سى روز ماه مبارک رمضان مراقب زبان, چشم, گوش و همه اعضا و جوارح خود باشید.(21) توجه بکنید که ماه مبارک را به آدابى عمل بکنید ... فقط دعا نباشد دعا به معناى واقعى اش باشد.(22)
پى نوشت ها:
1 ) امام خمینى,دیوان اشعار (تاریخ سرودن شعر 29 شعبان 1407)
2 ) پا به پاى آفتاب ج1, ص286.
3 ) برداشتهایى از سیره امام خمینى, ج3, ص90.
4 ) همان, ص89.
5 ) رضا مختارى, سیماى فرزانگان, ص220.
6 ) روزنامه جمهورى اسلامى, 2 بهمن 64, ص3, ویژه نامه.
7 ) امام در سنگر نماز, ص83, و هزار و یک نکته حسین دیلمى, نکته129.
8 ) حسین دیلمى, هزار و یک نکته به نقل از کتاب حبیب و محبوب, ص53 و سیماى فرزانگان, ص180.
9 ) رضا مختارى, سیماى فرزانگان,ص 159 و برداشتهایى از سیره امام خمینى (ره),ج 3,ص 99.
10 ) برداشتهایى از سیره امام,ج 3,ص 132.
11 ) همان,ص 286.
12 ) هزار و یک نکته, نکته 104. جلوه اى از خورشید, ص90.
13 ) برداشتهایى از سیره امام,ج 3,ص 126.
14 ) برداشتهاى از سیره امام,ج 3,ص 126.
15 ) برداشتهایى از سیره امام,ج 3,ص 8.
16 ) همان.
17 ) همان,ص 7.
18 ) پابه پاى آفتاب,ج 1,ص 181.
19 ) سیماى فرزانگان,ص 159و 161 و برداشتهایى از سیره امام,ج 3,ص 8.
20 ) محمد حسن رحیمیان, در سایه آفتاب,ص 115.
21 ) جهاد اکبر,ص 44 و محمد رضا اوحدى,روح عرفانى روح الله,ص 95.
22 ) پاسدار اسلام,شماره 100 مورخ 69/1 سال 9,ص 26.
عشق و طرب و باده به وقت سحر افتاد
افطار به مى کرد برم پیر خرابات
گفتم که تو را روزه به برگ و ثمر افتاد
با باده وضو گیر که در مذهب رندان
در حضرت حق این عملت بارور افتاد(1)
عالمان ربانى چلچراغ هاى پر فروغى هستند که در هر عصرى در آسمان علم و عمل مى درخشند و با کسب نور و گرما از خورشید رسالت و امامت بر زمینیان تجلى مى کنند و آنان را به سوى منابع نور و برکت دودمان وحى رهنمون مى سازند و بر بال عرفان ناب محمدى نشانده به مشکات ملکوت عروج مى دهند.
در میان آن دین باوران کفر ستیز, چهره محبوب قرن,فقیه تیزبین, سیاستمدار خداجو, فیلسوف,عارف,مفسر ژرف اندیش, حضرت امام خمینى از موقعیتى ویژه برخوردار است. او با عمرى که روزها و ساعت ها و لحظه هایش با مراقبه و محاسبه سپرى مى شد صدها آیه قرآن را تجسم و عینیت بخشید,او مظهر ارزشها قرآن و اهل بیت بود.ماه رمضان براى امام ارزش خاصى داشت, بدین جهت در ماه رمضان ملاقات هاى خود را تعطیل مى کردند تا بهره بیشترى از برکات این ماه ببرند. ایشان مى فرمودند: ((خود ماه رمضان, کارى است))(2) لذا کارهاى دیگر را کم مى کردند و بیشتر به دعا و قرآن مى پرداختند.
در این ماه شعر نمى خواندند و نمى سرودند و گوش به شعر هم نمى دادند و دگرگونى خاصى متناسب با این ماه در زندگى خود ایجاد مى کردند; به گونه اى که این ماه را سراسر به تلاوت قرآن مجید, دعا و انجام مستحبات مربوط به ماه رمضان سپرى مى کردند. (3) غذا بسیار کم مى خوردند حتى در روزهاى بلند و طولانى روزه مى گرفتند اما وقت افطار و سحر آن قدر کم مى خوردند که خادمشان فکر مى کردند آقا چیزى از غذا(4) نخورده.
عبادت و تهجد
از جمله برنامه هاى ویژه حضرت امام در رمضان عبادت و تهجد بود. امام عبادت را ابزار رسیدن به عشق الهى مى دانستند. و به صراحت بیان مى کردند که در وادى عشق نباید به عبادت به چشم وسیله اى براى رسیدن به بهشت نگاه کرد.(5)
اکثر آشنایان امام نقل مى کنند که از سن جوانى نماز شب و تهجد جزو برنامه هایشان بود.
بعضى از اهل بیت ایشان مى فرمودند: وقتى در ظلمات و تاریکى نیمه شب آهسته وارد اتاق امام مى شدم معاشقه امام را با خدا احساس مى کردم و مى دیدم که با خضوع و خشوعى خاص نماز مى خواندند و قیام و رکوع و سجود را به جا مىآوردند که حقا وصف ناپذیر بود. با خودم فکر مى کردم که شب امام حقیقتا لیله القدر است این حالات امام نه یک شب و دو شب بلکه یک عمر برقرار بود, گفته اند که پنجاه سال نماز شب امام ترک نشد. یکى از اعضاى دفتر ایشان در این باره مى گوید: پنجاه سال است که نماز شب امام ترک نشده,امام در بیمارى,در صحت,در زندان,در خلاصى,در تبعید,حتى بر روى تخت بیمارستان قلب هم نماز شب خواندند.(6)
و اگر شبى موفق به نماز شب نمى شدند فردایش بسیار ناراحت و محزون بودند از مرحوم آیه الله مصطفى خمینى (ره) نقل شده که مى فرمودند: دیدم آقا (امام) در اتاق خود هستند و صداى گریه ایشان بلند است از مادرم پرسیدم چه شده که آقا گریه مى کنند مادرم فرمودند ایشان در شبى که موفق به نماز شب و راز و نیاز با خدا نشود چنین حالى را دارد.(7)
امام توجه خاصى به نوافل داشته و هرگز نوافل اش را ترک نمى فرمود. نقل شده که امام در نجف اشرف با آن گرماى شدید هوا ماه رمضان را روزه مى گرفت و با این که در سنین پیرى بودند و ضعف بسیار داشتند تا نماز مغرب و عشإ را به همراه نوافل بجاى نمىآوردند. افطار نمى کردند و شبها تا صبح نماز و دعا مى خواندند و بعد از نماز صبح مقدارى استراحت مى کردند.(8) و صبح زود براى کارهایشان آماده مى شدند. (9)
خانم زهرا مصطفوى مى گوید: راز و نیاز امام و گریه ها و ناله هاى نیمه شب ایشان چنان شدید بود که انسان را بى اختیار به گریه مى انداخت.(10)
یکى از برادران پاسدار که محافظ امام بود مى گفت:امام شبها معمولا دو ساعت به اذان صبح بیدار بودند یک شب متوجه شدم که امام با صداى بلند گریه مى کنند من هم متإثر شدم که امام با صداى بلند گریه مى کنند من هم متإثر شدم و شروع کردم به گریه کردن.(11)
یکى از اساتید قم نقل مى کرد شبى مهمان حاج آقا مصطفى بودم,ایشان خانه جداگانه اى نداشتند و در منزل امام زندگى مى کردند,نصف شب از خواب بیدار شدم و صداى آه و ناله اى شنیدم نگران شدم که در خانه چه اتفاقى افتاده است حاج آقا مصطفى را بیدار کردم و گفتم ببین در خانه چه خبر است. ایشان نشست و گوش داد و گفت: صداى امام خمینى است که مشغول تهجد و عبادت است.(12)
و در ماه رمضان این شب زنده دارى و تهجد وضعیت دیگرى داشت یکى از محافظین بیت مى گوید: در یکى از شبهاى ماه رمضان نیمه شب براى انجام کارى مجبور شدم از جلوى اتاق امام گذر کنم حین عبور متوجه شدم که امام زار زار گریه مى کردند,هق هق گریه امام که در فضا پیچیده بود واقعا مرا تحت تاثیر قرار داد که چگونه امام در آن موقع از شب با خداى خویش راز و نیاز مى کند.(13)
آخرین رمضان دوران حیات امام به گفته ساکنان بیت از رمضانهاى دیگر متفاوت بود, به این صورت که امام همیشه براى خشک کردن اشک چشمشان دستمالى را همراه داشتند,ولى در آن ماه رمضان حوله اى را نیز همراه بر مى داشتند. تا به هنگام نمازهاى نیمه شبشان از آن استفاده کنند.(14)
یکى از محافظین بیت مى گوید: در رمضان سال قبل از رحلتشان بعضى وقتها که به نزد ایشان مى رفتم مى دیدم که قیافه شان کاملا بر افروخته است و چنان اشک ریخته اند که علاوه بر دستمال اشکشان را با حوله پاک مى کردند.
توجه ویژه به قرآن
امام خمینى توجه خاصى به قرآن داشت به طورى که روزى هفت بار قرآن را مى خواندند.(15)
هر فرصتى که به دست مىآوردند ـ ولو اندک ـ قرآن مى خواندند بارها دیده شد که امام حتى در دقایقى قبل از آماده شدن سفره که معمولا به بطالت مى گذرد قرآن تلاوت مى نمود.(16)
امام بعد از نماز شب اش تا وقت نماز صبح قرآن مى خواند.(17) یکى از اطرافیان امام مى گوید:
امام در نجف چشمشان درد مى کرد به دکتر مراجعه کردند, دکتر بعد از معاینه چشم امام گفت: شما باید چند روزى قرآن نخوانید و به چشمتان استراحت بدهید!
امام خندید و فرمود:دکتر من چشمم را براى قرآن خواندن مى خواهم چه فایده اى دارد که چشم داشته باشم و قرآن نخوانم شما یک کارى کنید من بتوانم قرآن بخوانم. (18)
یکى از همراهان امام در نجف اظهار مى کرد که امام خمینى(ره) در ماه رمضان هر روز ده جزء قرآن مى خواندند; یعنى در هر سه روز یک دوره قرآن مى خواندند. برادران خوشحال بودند که توانسته اند دو دوره قرآن را در ماه رمضان بخوانند ولى بعد فهمیدند که امام ده دوره قرآن را ختم کرده اند.(19)
علاوه بر آن هر سال چند روز قبل از ماه رمضان دستور مى دادند که چند ختم قرآن براى افرادى که مد نظر مبارکشان بود قرائت شود.(20)
گزیده هایى از توصیه هاى امام به مناسبت ماه رمضان
شما در این چند روزى که به ماه رمضان مانده به فکر باشید خود را اصلاح کرده توجه به حق تعالى پیدا نمائید, از کردار و رفتار ناشایسته خود استغفار کنید,اگر خداى نخواسته گناهى مرتکب شده اید قبل از ورود به ماه مبارک رمضان توبه کنید, زبان را به مناجات حق تعالى عادت دهید,مبادا در ماه مبارک رمضان از شما غیبتى,تهمتى و خلاصه گناهى سر بزند در محضر ربوبى با نعم الهى و در مهمان سراى بارى تعالى آلوده به معاصى باشید.شما اقلا به آداب اولیه روزه عمل نمایید و همانطور که شکم خود را از خوردن و آشامیدن نگه مى دارید,چشم و گوش و زبان را هم از معاصى باز دارید. از هم اکنون بنا بگذارید که زبان را از غیبت, تهمت, بدگویى و دروغ نگهداشته, کینه, حسد و دیگر صفات زشت شیطانى را از دل بیرون کنید.
اگر با پایان یافتن ماه مبارک رمضان در اعمال و کردار شما هیچگونه تغییرى پدید نیامد و راه و روش شما با قبل از ماه صیام فرقى نکرد معلوم مى شود, روزه اى که از شما خواسته اند محقق نشده است. اگر دیدید کسى مى خواهد غیبت کند, جلوگیرى کنید و به او بگویید: ما متعهد شده ایم که در این سى روز ماه مبارک رمضان از امور محرمه خود دارى ورزیم و اگر نمى توانید او را از غیبت باز دارید از آن مجلس خارج شوید,ننشینید و گوش کنید, باز تکرار مى کنم تصمیم بگیرید در این سى روز ماه مبارک رمضان مراقب زبان, چشم, گوش و همه اعضا و جوارح خود باشید.(21) توجه بکنید که ماه مبارک را به آدابى عمل بکنید ... فقط دعا نباشد دعا به معناى واقعى اش باشد.(22)
پى نوشت ها:
1 ) امام خمینى,دیوان اشعار (تاریخ سرودن شعر 29 شعبان 1407)
2 ) پا به پاى آفتاب ج1, ص286.
3 ) برداشتهایى از سیره امام خمینى, ج3, ص90.
4 ) همان, ص89.
5 ) رضا مختارى, سیماى فرزانگان, ص220.
6 ) روزنامه جمهورى اسلامى, 2 بهمن 64, ص3, ویژه نامه.
7 ) امام در سنگر نماز, ص83, و هزار و یک نکته حسین دیلمى, نکته129.
8 ) حسین دیلمى, هزار و یک نکته به نقل از کتاب حبیب و محبوب, ص53 و سیماى فرزانگان, ص180.
9 ) رضا مختارى, سیماى فرزانگان,ص 159 و برداشتهایى از سیره امام خمینى (ره),ج 3,ص 99.
10 ) برداشتهایى از سیره امام,ج 3,ص 132.
11 ) همان,ص 286.
12 ) هزار و یک نکته, نکته 104. جلوه اى از خورشید, ص90.
13 ) برداشتهایى از سیره امام,ج 3,ص 126.
14 ) برداشتهاى از سیره امام,ج 3,ص 126.
15 ) برداشتهایى از سیره امام,ج 3,ص 8.
16 ) همان.
17 ) همان,ص 7.
18 ) پابه پاى آفتاب,ج 1,ص 181.
19 ) سیماى فرزانگان,ص 159و 161 و برداشتهایى از سیره امام,ج 3,ص 8.
20 ) محمد حسن رحیمیان, در سایه آفتاب,ص 115.
21 ) جهاد اکبر,ص 44 و محمد رضا اوحدى,روح عرفانى روح الله,ص 95.
22 ) پاسدار اسلام,شماره 100 مورخ 69/1 سال 9,ص 26.
تبلیغات
