جوانان در بهاران دل

جوانى جامى است زیبا و جرعه اى است فرح انگیز که ((درروح)) آن, لطافت خاص دارد و در پرتو آفتاب معنویت, تلالو و طراوت مى یابد.
ماه رمضان, آن نام برگرفته از نام خداى سبحان(1), عید بزرگ و فرخنده اى(2) است که نور محبت از آن شمس مى تابد و بهار را براى دوستداران حق به ارمغان مىآورد و این خجستگى و مبارکى براى میهمانان جوان, آن محبوبان میزبان مهربان, سبزى و خرمى را به دنبال دارد. از این رو, بایسته و سزاست تا رمضان را در منظر جوانان, بهاران دل ترجمه کنیم.
در این مقال, با عنایت به ساختار روحى جوان, گونه هاى بهره گیرى از فضاى معنوى ماه رمضان را جستجو مى کنیم.

در بند جمال جمیل
روزه, عبادتى میان بنده و آفریدگار است (3) که به وسیله این طاعت, انسان به پروردگار خود قرب و نزدیکى پیدا مى کند.
این مهم در فرمایش پیامبر اکرم (ص) به اسامه ـ آن یار جوان خود ـ مبرهن است :
((یا اسامه! علیک بالصوم, فانه قربه الى الله))(4)
ـ اسامه! بر تو باد روزه ; همانا که آن وسیله نزدیکى به خداوند است.
در فرهنگ دینى ما, قرب و بندگى خدا فضیلتى والا شمرده شده است و جوانان, مهمترین و ارزشمندترین مخاطب این توصیه قرار داشته اند ; لذا شرط نخست حضور در میهمانى خداوند, طاعت و بندگى اوست.
پیامبر رحمت از دوستى خدا چنین مى فرماید:
((ان الله یحب الشاب الذى یفنى شبابه فى طاعه الله)).(5)
ـ پروردگار جوانى را که جوانیش را در طاعت و بندگى او سپرى مى کند, دوست دارد.
همو از مباهات خدا به جوانان یاد مى کند:
((ان احب الخلائق الى الله عزوجل, شاب حدث السن, فى صوره حسنه, جعل شبابه و جماله لله و طاعته, ذلک الذى یباهى به الرحمان ملائکته و یقول: هذا عبدى حقا)). (6)
ـ دوست داشتنى ترین مخلوقات پیش خداوند متعال, جوانى است زیبارو, که جوانى و جمال خویش را براى خدا و در اطاعت خدا قرار دهد. پروردگار از چنین جوانى بر فرشتگان مى بالد و مى فرماید: بدرستى که این جوان بنده من است.
رسول اکرم (ص) همچنین به پاداش این جوانان اشاره مى فرماید:
((ما من شاب یدع لله الدنیا و لهوها و اهرم شبابه فى طاعه الله الا اعطاه الله اجر اثنین و سبعین صدیقا)).(7)
ـ هیچ جوانى بخاطر خدا از دنیا و سرگرمیهاى بیهوده آن رو نگرداند و جوانى خویش را در طاعت خدا سپرى نسازد, مگر آنکه خداوند پاداش 72 صدیق را به او عطا فرماید.
هنر جوان در ماه رمضان, دلبستن به زیبایى آن زیباى بى همتا است; او که جمالش زوال ناپذیر است و لقایش فرحبخش.. ((اللهم انى اسئلک من جمالک باجمله و کل جمالک جمیل)).(8)

نجواى جوان
بهترین پرستش, عبادت عاشقانه است. و این کمال را در نسل جوان مى توان جست ; چرا که عشق با سرشت آنان آمیخته است.
چه فضیلتى برتر از این حسن, که جوان گام در وادى این عشق حقیقى نهد و ((عبادت را معشوق خود بداند, با آن معانقه نماید, با تمام وجود آنرا لمس کند و در دل آن را دوست بدارد)) آن گونه که سید پیامبران اشاره نموده است :
((افضل الناس من عشق العباده, فعانقها و احبها بقلبه و باشرها بجسده و تضرع لها)).(9)
جوانى و از عشق پرهیز کردن
چه باشد ندانى, بجز جان گرانى
جوانى که پیوسته عاشق نباشد
دریغ است از او روزگار جوانى(10)
نجواى با محبوب را باید در آیینه جوانى معصومان دید و از آن الگو گرفت.
اسباط مى گوید:
((هنگامى که وارد مسجد کوفه شدم, جوانى را دیدم که با خداى خود نجوا مى کند و در حالى که سر به سجده گذارده بود, این سخن از او به گوش مى رسید که: ((صورت خود را براى خالق خود, به خاک مى سایم, و او سزاوار این کار است))
ـ وقتى که او سر از سجده برداشت, دیدم که امام زین العابدین(ع) است)).(11)
یکى دیگر از یاران معصومان چنین مى گوید:
شبى در حال طواف کعبه بودم, چشمم به جوان زیبایى افتاد که پرده کعبه را گرفته بود و با خالق هستى چنین سخن مى گفت:
((نامت العیون, و غارت النجوم, و انت الملک الحى القیوم, غلقت الملوک ابوابها, و اقامت علیها حراسها, و بابک مفتوح للسائلین, جئتک لتنظر الى برحمتک یا ارحم الراحمین)).
ـ دیدگان به خواب رفته و ستارگان به تاریکى گراید. همانا تو خالق زنده و برپا دارنده هستى, پادشاهان و امیران درهاى سراى خود را بسته و نگهبانان خویش را بر آن گمارده اند. حال آنکه در احسان تو براى فقیران و گدایان درگاهت باز است, آمده ام به نظر رحمت خود نگاهم کنى! اى ارحم الراحمین.
وقتى به صورتش نگاه کردم او را شناختم ; او زین العابدین (ع) بود(12) .
دستهاى نیاز روزه دار که به سمت آستان دوست دراز مى گردد, به یقین بى پاسخ نمى ماند, چرا که خالق هستى بهترین کسى است که اهل دعا به درگاهش رو آورده اند ((یا خیر من دعاه داع))(13), این نوید در کلام حضرت محمد (ص) به چشم مى خورد:
((الصائم لا یرد دعوته))(14)
ـ روزه دار دعایش بى پاسخ نمى ماند.
فراى از اجابت دعاى روزه دار, طنین گفتار امید بخش دیگرى از پیامبر اکرم(ص) به گوش مى رسد, اینجا سخن از دعاى فرشتگان الهى در حق روزه داران است !
((ان الله تبارک و تعالى وکل ملائکته بالدعإ للصائمین, و قال: اخبرنى جبرئیل (ع) عن ربه تعالى ذکره انه قال: ماامرت ملائکتى بالدعإ لاحد من خلقى الا استجبت لهم فیه)).(15)
همانا خداوند گروهى از فرشتگان را مامور کرده است تا براى روزه داران دعا کنند. و جبرئیل به من خبر داد که پروردگار مى فرماید: هرگز فرشتگانم را امر به دعا نکردم, جز آنکه دعاى آنان را مستجاب نمودم.
در شیوه سخن و مناجات, بهترین راه, الگوگیرى از سیره معصومان است ; نکته اى که در توصیه حضرت امام خمینى(ره) چشم نواز مى باشد:
((پسرم! دعاها و مناجاتهایى که از ائمه معصومین علیهم السلام به ما رسیده است, بزرگترین راهنماهاى آشنایى با او ـ جل وعلا ـ است و والاترین راه گشاى عبودیت و رابطه بین حق و خلق است و مشتمل بر معارف الهى و وسیله انس با او است و رهآورد خاندان وحى است و نمونه اى از حال اصحاب قلوب و ارباب سلوک است...))(16)

انس با کتاب محبوب :
قرآن, نور و کتاب آشکار الهى است (17) که ((بهترین سخن)) نام یافته (18) و شفإ و رحمت الهى را براى اهل ایمان فرو مى فرستد ((ننزل من القرآن ما هو شفإ و رحمه للم(19)ومنین.))
ماه رمضان در نگاه پنجمین امام ((بهار قرآن)) نام گرفته است (20) و از آن سو رسول خاتم (ص) به تلاوت بسیار قرآن در این ماه سفارش مى فرماید (21) و حضرت رضا (ع) پاداش تلاوت یک آیه از این کتاب الهى را برابر ختم قرآن مى داند.(22)
بى شک از تقارن بهار عمر و بهار قرآن, و جدیت در انس و تلاوت این کتاب, دل جوان آرامش و نورانیت مى یابد. ((یا ایهاالناس قد جائتکم موعظه من ربکم و شفإ لما فى الصدور)).(23)
امام خمینى (ره) در توصیه اخلاقى به فرزند خود چنین مى نویسد:
((فرزندم! با قرآن این بزرگ کتاب معرفت آشنا شو, اگر چه با قرائت آن, و راهى از آن به سوى محبوب باز کن و تصور مکن که قرائت بدون معرفت اثرى ندارد که این وسوسه شیطان است. آخر, این کتاب از طرف محبوب است براى تو و براى همه کس و نامه محبوب, محبوب است, اگر چه عاشق و محب, مفاد آنرا نداند و با این انگیزه حب محبوب که کمال مطلوب است به سراغت آید و شاید دستت بگیرد.)) (24)

گریز از گناه
هدف اصلى روزه در ماه رمضان پرهیزکارى و ((تقوى)) است (25) و نیل به این قله در گرو انجام دو امر است :
1ـ پرهیز از انجام خطا و گناه.
2ـ پاکى دل از زنگارهاى گناه, استغفار و توبه.
امیر سخن حضرت امیر(ع) روزه را دورى از محارم وگناه مى داند.(26) همو از حبیب خود, بهترین اعمال در این ماه را جویا مى شود که این پاسخ را از پیامبر مى شنود:
((یا اباالحسن, افضل الاعمال فى هذا الشهر, الورع عن محارم الله عزوجل)).(27)
ـ على! بهترین عمل در این ماه, پارسایى و اجتناب از گناه و محرمات الهى است.
امام صادق(ع) نیز در تبیین روزه واقعى چنین مى فرماید:
((اذا صمت فلیصم سمعک و بصرک و جلدک و لایکون یوم صومک کیوم فطرک)).(28)
ـ هنگامى که روزه مى گیرى باید گوش, چشم, مو و پوستت نیز روزه باشد, و نباید روزى که روزه مى گیرى مانند روزى که غذا مى خورى برابر باشد.
جوانان پاک, کسانیند که خداوند به ایشان مباهات مى کند; گروهى که صحنه گناه را برهم زده و براى رضایت دوست, خود را بدان عمل آلوده نمى سازند, پیامبر در وصف آنان چنین مى فرماید:
((ان الله تعالى یباهى بالشاب العابد الملائکه یقول: انظروا الى عبدى! ترک شهوته من اجلى)).(29)
ـ خداوند, به وجود جوانان اهل عبادت بر فرشتگان مباهات مى کند و مى فرماید: بنده مرا ببینید! به خاطر من چگونه از لذت جسمانى خویش گذشته است.
توبه و پشیمانى از گناه و به عبارتى استغفار و طلب بخشش از توصیه هاى دیگر معصومان در این ماه است. آنگونه که على (ع) مى فرماید:
((علیکم فى شهر رمضان بکثره الاستغفار.. اما الاستغفار فتحمى به ذنوبکم)).(30)
ـ در ماه رمضان بر شما باد, فراوانى استغفار.. همانا بوسیله استغفار, گناهان شما پاک مى گردد.
در فرهنگ دینى ما, آزادى و آزادگى جوانان و اهل ایمان در گرو استغفار و پشیمانى از کرده هاى ناشایست است, که عزم و مداومت بدان, زنجیرهاى بندگى و اسارت را گسسته و او را از قفس تنگ گناه رها مى سازد و آزادى و بازگشت به فطرت پاک خویشتن را به او هدیه مى دهد.
((ایها الناس! ان انفسکم مرهونه باعمالکم ففکوها باستغفارکم))(31)
ـ مردم! شما در گرو اعمال ناشایست خود هستید, با استغفار خود را از آن رها سازید.
حضرت محمد مصطفى (ص) از صحنه شیرین و دوست داشتنى براى خدا یاد مى کند, و آن توبه جوان است ;
((ما فى الدنیا شىء احب الى الله عزوجل من شاب تائب))(32)
ـ در دنیا در نزد خدا, چیزى دوست داشتنى تر از جوان توبه کار نیست.
گفتار را با عطر کلام امام راحل به پایان مى بریم:
((اکنون, با تو که جوانى صحبت مى کنم, باید توجه کنى که براى جوانان توبه آسانتر و اصلاح نفس و تربیت باطن سریعتر مى تواند باشد... روح جوانان لطیف است و انعطاف پذیر.. جوان مى تواند با آسانى نسبى, خود را از شر نفس اماره رها سازد و به معنویات گرایش پیدا کند.))(33)
سلام و درود خدا بر او, بر اجداد پاک طینت او و جوانان مشتاق شخصیت و شیفته آرمان هاى والاى او....

پى نوشت ها:
1. نور الثقلین, حویزى, ج 1, ص 166
2. امام سجاد (ع) از ماه رمضان به عنوان ((عید اولیإ خدا)) یاد مى کند. ر. ک: صحیفه سجادیه, موسسه امام مهدى (ع), دعاى 142.
3. حضرت على (ع) مى فرماید: الصوم عباده بین العبد و خالقه, لا یطلع علیها غیره (ر.ک: قصار الجمل, ج 1, ص 394.)
4 . بحار الانوار, محمد باقر مجلسى, ج 93,ص 258.
5. کنزل العمال, متقى هندى, حدیث 43060.
6. میزان الحکمه, محمدى رى شهرى, ج 5, ص 9.
7. بحارالانوار, ج 77, ص 84
8 . ر. ک: مفاتیح الجنان, شیخ عباس قمى, دعاى سحر.
9. کافى, کلینى, ج 2, ص 83.
10. فرخى سیستانى.
11. صحیفه سجادیه, دعاى 226.
12. همان, دعاى 215.
13. فرازى از دعاى ابوحمزه ثمالى.
14. مسند اسحاق بن راهویه, ج 1, ص32.
15 . روضه المتقین, محمد تقى مجلسى, ج 3, ص221.
16. جلوه هاى رحمانى, نامه عرفانى امام به حجه الاسلام حاج احمدآقاى خمینى, بنیاد شهید, 1371ش. ص 26.
17. قد جائکم من الله نور و کتاب مبین (سوره مائده, آیه 15).
18. الله نزل احسن الحدیث (سوره زمر, آیه 23).
19. اسرإ, آیه 82.
20. وسائل الشیعه, حر عاملى, ج 7, ص 218.
21 . فضائل الاشهر الثلاثه, شیخ صدوق, ص95.
22. بحارالانوار, ج 93, ص 344.
23. سوره اسرإ, آیه 82.
24. جلوه هاى رحمانى, ص 26.
25. سوره بقره, آیه 183.
26. مستدرک الوسائل, میرزا حسین نورى, ج 7, ص 367.
27. عیون اخبار الرضا, شیخ صدوق, ج 1, ص 295.
28. بحار الانوار, ج 93, ص 292.
29. میزان الحکمه, ج 5, ص 9.
30. کافى, ج 4, ص 88.
31. عیون اخبار الرضا, ج 1, ص 295.
32. مشکوه الانوار, فضل بن حسن طبرسى, ص 297.
33. جلوه هاى عرفانى, ص 42.