بوستان تشیع در سرزمین حجاز

شیعیان نواحى شرقى
مناطق شرقى عربستان که احسإ, قطیف, ظهران و الهفوف را در بر مى گیرد, در موازات خلیج فارس قرار گرفته اند.
ذخایرى عظیم از نفت و وجود حدود نیم میلیون نفر شیعه در این منطقه, مشرف بودن به خلیج فارس و مجاورت با امارات متحده عربى, قطر و بحرین و مناسبات تاریخى و فرهنگى ساکنین این ناحیه با نقاط فوق الاشاره به انضمام دورى نقاط شرقى از دیگر کانونهاى شهرى عربستان به این ناحیه اهمیت سوق الجیشى زیادى داده و از نظر هیئت حاکمه عربستان کانونى پرخطر محسوب مى شود.
ناحیه نفت خیز ((احسا)) که در مشرق نجد قرار دارد بعدها به استان شرقى تغییر نام یافت تا از حس تمایز ناحیه اى آن کاسته شود.(1)
با وجود آن که این منطقه از ثروتهاى سرشارى چون نفت برخوردار است و محصولات کشاورزى قابل توجهى در آن به دست مىآید, یکى از محرومترین نواحى عربستان محسوب مى شود و در مقایسه با دیگر نواحى این سرزمین, در زمینه هاى عمرانى, خدمات بهداشتى و آموزشى و حمل و نقل و دیگر تسهیلات رفاهى, کمترین میزان سرمایه گذارى دولتى به این مناطق اختصاص یافته است, نخستین بیمارستان آن حدود ده سال است که احداث شده و تا اوایل دهه 1980م سکونت در حلبى آبادها متداول بود.
دلیل چنین بى توجهى را مى توان شیعه بودن اکثریت اهالى برخى نواحى استان شرقیه تصور نمود, وهابیان در اوایل قرن سیزدهم در منطقه ((فصول)) سیصد نفر شیعه را کشته و اموال ایشان را تصاحب کردند, در ناحیه غریمیل ـ که نزدیک احسإ است ـ با مسلمانان شیعه به طرز فجیعى رفتار کرده و گروههاى زیادى را کشتند.(2)
هنگامى که جمعى از شیعیان احسإ به زیارت مرقد منور و مقدس رسول الله(ص) رفتند و شیخ محمد بن عبدالوهاب از این وضع خبردار شد به هنگام عبور این افراد از شهر درعیه به دستور وى محاسن زوار احسایى را تراشیده از این شهر تا احسإ آنان را وارونه بر مرکوبهاى خود سوار نمودند.(3)
علماى وهابى نجد طى فتوایى سنتهاى شیعیان از جمله برپایى مراسم سوگوارى براى خاندان عصمت و طهارت و زیارت مشاهد مشرفه را بدعت خوانده و اعلام کرده بودند مراکز برپایى این مراسم باید تخریب شوند و اگر شیعیان احسإ از این برنامه اعراض و اجتناب ننمایند باید از سرزمین عربستان اخراج شوند.(4)
بعدها با فشار شیعیان, دولت عربستان به آنان اجازه داد در مساجد ویژه اى فرایض و شعائر خویش را به جاى آورند ولى این برنامه خیلى کوتاه بود و مردم شیعه اجازه ندارند مسجد جدید بسازند و یا مراکز دینى خود را گسترش دهند, در سال 1986م وقتى شیعیان در شهر ((دمام)) مسجد جدیدى ساختند, توسط پلیس مذهبى ویران شد.(5)
همچنین شیعیان این سامان اجازه ندارند در اذان عبارت اشهد ان علیا ولى الله را ذکر کنند و نه تنها از احداث حسینیه منع شده اند بلکه حسینیه هاى موجود آنان بسته است.
در سال 1990م دولت وقت حوزه علمیه ((المبرز)) شیعیان را تعطیل کرد و برخى از مدرسین آن را دستگیر نمود.(6)
عملا بخش اعظم کارهاى اجرایى نفت را شیعیان انجام مى دهند و سرنوشت حکومتى که یک چهارم ذخایر نفت دنیا و یک سوم نفت اوپکOPEC) )(7) را دارد و اولین تولید کننده نفت در جهان مى باشد در دست شیعیان رقم مى خورد.(8)
پس از انفجار یک مخزن نفتى در شهر جبیل که به دستگیرى چهار جوان شیعه و زدن گردن آنان منجر شد, دولت از استخدام شیعیان به وسیله آرامکو ممانعت به عمل آورد, بقیه شرکتهاى نفتى نیز از این رویه متابعت نمودند, ادامه این روند منجر به افزایش بیکارى در میان این انسانها گردیده است.
اکثر مردم قطیف و روستاهاى تابعه شیعه اند همانها که افسران آمریکایى مستقر در این نواحى از آنان هراس دارند, این افراد با رفتار نیکوى خود جوانان اهل تسنن را مجذوب نموده و آنان را نسبت به انقلاب شکوهمند اسلامى علاقه مند کرده اند, شیعیانى که به زوار ایرانى التماس مى کرده اند تا عکس یا پیامى از امام خمینى(ره) را به آنها بدهند, انسانهاى خونگرمى که شعله انقلاب اسلامى تمام وجودشان را فرا گرفته و دیدار با ایرانیان آنان را خرسند و امیدوار مى کند.
شیعیان شهر قطیف در سال 1979م براى نخستین بار کوشیدند تا با تإثیرپذیرى از انقلاب اسلامى ایران مراسم عاشوراى حسینى را در خیابانها و معابر عمومى به نحو شکوهمندى بجاى آورند, اما این مراسم با واکنش و تیراندازى قواى امنیتى سعودى مواجه گردید و تعدادى از سوگواران خامس آل عبا در خاک و خون غلطیدند و حسین حسین گویان به سوى معبود خویش شتافتند, گروهى نیز دستگیر شدند که اغلب آنها بر اثر شکنجه هاى وحشتناک در زندانها به شهادت رسیدند.

در محاق اختناق
شیعیان در خصوص ابراز عقاید خویش شدیدا در فشارند و از چاپ و ورود هر نوع کتاب یا نشریه شیعى به عربستان شدیدا جلوگیرى مى شود, در مطبوعات عربستان غالبا مطالبى غیر واقع و تحریفآمیز علیه عقاید شیعه انتشار مى یابد, چنانکه چندى قبل در کتب درسى دانشگاه عربستان مطالبى بر ضد باورهاى شیعه آمده بود که مردمان شیعه این سامان را به شدت عصبانى نمود و جمهورى اسلامى ایران نیز نسبت به انتشار این کتاب اعتراض کرد.(9)
در برخى مدارس آن کتابى تدریس مى شود که ((حقایق عن امیرالمومنین یزید بن معاویه)) نام دارد و توسط ((وزاره المعارف)) این کشور جزو مضامین درسى تدوین و نشر یافته است.
برخلاف این تضییقات, حکام سعودى نتوانسته اند احساس شیعه بودن و پیروى از خاندان عصت و طهارت را از دل شیعیان این خطه بیرون کنند.
کمیته حقوقدانان مینه سوتاى آمریکا که در خصوص حقوق بشر فعالیت مى کند در گزارش صد و هفتاد صفحه اى خود اوضاع سیاسى ـ اجتماعى و مذهبى عربستان را مورد انتقاد قرار داده است, در این گزارش که در اواسط ماه مه سال 1992م در اختیار منابع خبرى اروپا و آمریکا قرار گرفت به موقعیت نامناسب شیعیان اشاره شده است و طى آن آمده که اکثر قریب به اتفاق شیعیان در نواحى شرقى عربستان سکونت دارند که بین سالهاى 1913م تا 1985م تحت حکومت محلى خانواده عبدالله بن جلوى قرار داشتند و دوران حکومت آنان براى شیعیان با سخت گیریها و خشونتهاى ناروا و کینه هاى شدیدى در قبال آنان همراه بود.
در زمینه استخدام شیعیان, دولت تبعیض آشکارى بکار مى برد و برخى مشاغل حساس و امنیتى بطور کلى بر روى آنان بسته است, دولت عربستان با رخنه دادن عناصر نفوذى در میان تشکیلات شیعى مناطق شرقیه نسبت به شناسایى و دستگیرى مخالفان عمده و عناصر کلیدى در این نواحى اقدام مى نماید.(10)
روحانیان شیعه به اتهامات واهى و بى اساس خلع سلاح شده و دیگر حق ادامه فعالیت و هرگونه تبلیغاتى را نخواهند داشت, دانشجویى را به اتهام آن که زمان نمازها را بر مبناى اوقات شیعیان نوشته و جزوه اى متضمن تاریخ ولادت و وفات و سخنان ائمه به همراه داشته دستگیرو روانه زندان نموده اند.
حکومت سعودى از نشر اغلب کتابهاى تإلیف شده توسط نویسندگان شیعه جلوگیرى مى کند در حالى که در این گونه آثار مطالب محققانه اى در مباحث دینى, تاریخى, ادبى و فلسفى دیده مى شود و جرم مولفان این کتابها آن است که عاشق خاندان عصمت و طهارت بوده و بر اساس توصیه رسول خدا(ص) و پیروى از سنت نبوى به اهل بیت او ارادت مى ورزند.
از موارد دیگر که بر علیه شیعیان اعمال مى گردد, بازداشتهاى خودسرانه است, شیعیان زیادى در نیم روز یا شب هنگام در خانه هاى خود و یا گذرگاهها بطور ناگهانى دست گیر شده و روانه زندان مى شوند.
کمیته بین المللى حقوق بشر در خلیج فارس و جزیره العرب که در لندن استقرار دارد در نشریه اى تحت عنوان ((عربیا مانیتور)) گزارشهایى از نقض حقوق بشر در عربستان انتشار داد مجله الجزیره العربیه که به زبان عربى در لندن نشر مى یابد, مقاله هایى درباره تضییع حقوق شیعیان عربستان به چاپ رسانیده است.
با وقوع انقلاب اسلامى در ایران روند امیدى براى شیعیان عربستان بوجود آمد چنانچه یکى از آنان ضمن ستودن نقش انقلاب اسلامى ایران گفته بود:
ما منتظر تغییر ریشه اى در سرزمین جزیره عربى بودیم که ناگهان خبر تظاهرات و مخالفت با رژیم شاه ایران به گوشمان رسید.
و در ادامه بیانات خویش گفته بود:
پیروزى انقلاب اسلامى شادى و نور امیدى در دلهاى مردم محروم منطقه بوجود آورد و آنها را کم کم به وضع حکام آگاه کرد.(11)
تإثیر پذیرى از انقلاب اسلامى تا بدان حد بود که شیعیان بطور علنى خواهان احقاق حق خود شده اند و با الهام از این حرکت تحول آفرین و شکوهمند دلهره از دلهایشان رخت بربست و قیام مناطق شرقیه را ترتیب دادند و خشم شکوهمند خویش را ثابت و استوار به نمایش گذاشتند.
بعد از این قیام که رژیم حاکم بر عربستان را در نگرانى عمیقى فرو برد, اهالى شیعه مقیم نقاط احسإ و قطیف آمریکائیان ساکن در این نواحى را تهدید نمودند که اگر آمریکا علیه ایران اقدام نظامى کند آنان آرامش را از اتباع این کشور خواهند گرفت, این تهدید آنچنان هراسى در قلوب آمریکائیان افکند که در مرحله اول چندین خانوار آنان منطقه یاد شده را ترک نمودند.
همین مسائل موجب آن گردید تا رژیم آل سعود به کنترل رفتار حجاج ایرانى بپردازند و در پى فرصتى مى گشت تا نیش زهرآگین خود را بر پیکر تشکل شکوهمند حاجیان ایران فرو کند و این حرکت را در مراسم حج سال 1407 هـ.ق بروز داد.
شکوه و عظمت تظاهرات جمعه ششم ذیحجه سال 1407 هـ.ق با شکوه و عزت خاصى توإم بود فریادهاى مرگ بر آمریکا و اسرائیل جمعیت تظاهر کننده چون پتکى بر مغز سر سپردگان آمریکا و صهیونیسم فرود مىآمد و جهت سرکوبى آن به خیانت وحشیانه اى دست زدند و با استفاده از سلاح گرم در حرم امن الهى حدود 400 نفر از حجاج را که در میان آنها تعداد زیادى از زنان و جمعى از جانبازان نیز حضور داشتند به شهادت رسانیدند.
عمق فاجعه مزبور به حدى بود که حضرت امام خمینى(ره) فرمودند: اگر ما از جنایات صدام و قضیه قدس بتوانیم بگذریم از قضیه حجاز هرگز نمى توان گذشت.
و در سالگرد این فاجعه فرمودند: ((رژیم آل سعود بدون هماهنگى و همکارى با شیطان بزرگ و بهره گیرى از طراحان توطئهآمیز آمریکایى توان اجراى این جنایت هولناک را نداشت.))
این کشتار وحشیانه تازه به پایان رسیده بود که عده اى از حکام مرتجع عرب به سرعت و حتى قبل از این که خون حجاج شهید شسته شود و پیامهاى تبریک و حمایت خود را از آل سعود, مخابره نمودند, عرب نیوز که که بولتن خبرى عربستان است با افتخار]!] اعلام کرد ملک فهد پیامى از اسرائیل غاصب دریافت کرده که در آن رژیم صهیونیستى تظاهرات ایرانیها را محکوم کرده بود.
اما مسلمانان جهان اقدام قساوت آمیز و توإم با شکست قداست حرم توسط سعودیها را محکوم نموده و علیه آن واکنشى سریع از خود نشان دادند.
تظاهراتى در لبنان, فلسطین, مالزى, پاکستان و برخى از کشورهاى اروپایى توسط مسلمانان انجام شد و طى آن شرکت کنندگان از حرکت مزبور نفرت و انزجار خویش را اعلام کردند, آرى امت اسلامى تحرک جالبى در مقابل این بى توجهى گستاخانه آل سعود نسبت به قداست حرم و امنیت حجاج از خود بروز داده بود زیرا خداوند متعال بر حفظ قداست و امنیت حرم صریحا در قرآن تإکید نموده به گونه اى که هیچ مسلمانى را یاراى مخالفت با آن نیست.(12)
مخالفت جهان اسلام با فاجعه اى که توسط حکام عربستان صورت گرفت و طى آن صدها نفر در عرض یک ساعت جان خود را از دست دادند آنان را با دردسرهاى بزرگى مواجه نمود, از این جهت با تبلیغات دروغین خویش خواستند تا از این اعتراض عمومى بکاهند و بدنبال آن حجاج ایرانى را به اغتشاش متهم کردند و در جایى خاطر نشان کردند که بین زوار خشمگین کشورهاى دیگر و زوار ایرانى به خاطر راه بندان و مسدود شدن معابر درگیرى بوجود آمده بود.
مسخره ترین اتهام که حالتى مهمل و مضحک بخود گرفت این بود که شایعه نمودند ایرانیها درصدد تصرف مسجدالحرام بودند!! روزنامه عکاظ طبع سعودى که نسخى از آن به زبانهاى گوناگون در منى بطور رایگان منتشر شد باور نکردنى اتهام را علیه حجاج ایرانى مطرح ساخت.
این نشریه در شماره ششم اوت 1987م ادعا کرد که زوار ایرانى مى خواستند کعبه را آتش زده و شهر قم را کعبه قرار دهند و حجاج را ملزم نمایند که براى حج به مکه نروند و به جاى آن به قم بروند!!
عده اى از مبلغان سعودى که تحت حمایت مالى این کشور قرار داشتند اشاعه دادند که حجاج ایرانى درصدد آن بودند که حجاج دیگر کشورها را در حرم به اجبار وادار کنند که با امام خمینى(ره) بیعت کنند!؟
اما از آن طرف تبلیغات حکام عربستان که در پى این قتل عام شروع شد به وضوح از وسعت نقشه هاى از قبل طراحى شده پرده برمى دارد, برخى حجاج ساکن کشورهاى دیگر گواهى دادند که در آستانه برگزارى راهپیمایى به آنها هشدار داده بودند که در راهپیمایى شرکت نکنند زیرا قرار است دردسر به وجود آید.(13)

پاورقی ها:پاورقیها: 1 ) بنگرید به مرآت الحرمین, ج1, ص440. 2 ) جغرافیاى سیاسى خاور میانه و شمال آفریقا, ص208. 3 ) نک: صلاح الدین مختار, تاریخ المملکه العربیه السعودیه, ج1, ص51. 4 ) ر.ک: على اصغر فقیهى, وهابیان. 5 ) حافظ وهبه, جزیره العرب فى القرن العشرین, ص312 ـ 318. 6 ) به نقل از گزارش صد و هفتاد صفحه اى کمیته حقوقدانان مینه سوتاى آمریکا که در زمینه حقوق بشر فعالیت مى کند. 7 ) سازمان کشورهاى صادرکننده نفت: Organization petreoulum of exporting countries (opec) the 19807's (washington. D.C countries The braokings institute 1987) P:92 saudi arabia in ( 8 9 ) غلامرضا گلى زواره, سرزمین اسلام, ص108. 10 ) بهمن نعیمى رافع, مبانى رفتارى شوراى همکارى خلیج فارس در قبال جمهورى اسلامى ایران, ص58. 11 ) نشریه امت اسلامى, شماره22. 12 ) بقره (2) آیات125 ـ ;126 آل عمران (3) آیات 95 ـ ;96 مائده(5) آیه97. 13 ) ر. ک: ظفر بنگاش, کشتار مکه و آینده حرمین, ترجمه سید هادى دبستانى.