حقوق و زندگی ضمانت
چکیده
متن
اشاره
گاه مردم در روابط اجتماعی شان مسؤولیتی را می¬پذیرند و یا تعهدی به گردن می¬گیرند بدون آن که با آثار قانونی آن آشنا باشند. یکی از مواردی که در پرونده¬های قضایی به چشم می¬خورد ضمانت است که نه ضامن و نه شخصی که به نفع او ضمانت شده و نه شخصی که از او ضمانت به عمل آمده با حقوق خود آشنا نیستند و این عدم آگاهی هم در هنگام تنظیم قرارداد و هم هنگام بروز اختلاف مشکلاتی را برای طرفین قرارداد و دستگاه قضایی به وجود می¬آورد. به نظر می¬رسد با آگاهی طرفین قبل از تنظیم این گونه قراردادها بتوان از وقوع اختلاف پیشگیری کرد و از طرفی امضا کنندگان چنین تعهداتی از مزایای آن به نحو مطلوب برخوردار شوند.
تعریف ضمانت
ضمانت عقدی است که به موجب آن شخصی مالی را که بر عهده و ذمه دیگری است بر عهد ه می¬گیرد.در عقد ضمانت با سه شخص مواجه می¬شویم:
الف) ضامن یعنی کسی که تعهد را می¬پذیرد.
ب ) مضمون عنه یعنی همان متعهد اصلی که ضامن از او ضمانت می¬کند.
ج) مضمون له شخص ثالثی که به نفع او تعهد می¬شود.
کلیات ضمانت:
د- در عقد ضمانت لازم نیست که مدیون اصلی راضی به انعقاد آن باشد. پس اگر در معامله¬ای بین (الف) و (ب ) آقای (ق) ضامن (الف) که مدیون آقای (ب) است،گردد نیاز به کسب رضایت آقای (الف) نیست و (ق) بدون رضایت او می تواند ضامن بدهکاری¬اش شود.
- ضامن باید عاقل، بالغ باشد و با رضایت و قصد کامل ضمانت کند اما لازم نیست که شخصی که از او ضمانت به عمل می آید نیز عاقل و بالغ باشد.
- شخص ثالث نیز می¬تواند از ضامن ضمانت کند برای مثال آقای (ق) ضامن آقای (الف) می¬شود- که مدیون اصلی است- و آقای (د) نیز ضامن آقای (ق) می¬گردد.
- اگر در عقد ضمانت، ضامن بگوید: «چنان¬چه مدیون ( مضمون عنه) بدهی¬اش را نداد من ضامن هستم.» این عقد باطل است.
- لازم نیست که ضامن از نظر مالی غنی باشد و به اصطلاح مال¬دار باشد؛ البته در چنین حالتی اگر شخصی که به نفع او ضمانت شده، یعنی مضمون له، (در مثال بالا آقای ب) هنگام انعقاد عقد ضمان از موضوع عدم دارایی و تمکن ضامن بی¬اطلاع باشد، حق دارد که عقد ضمان را فسخ کند.
- حتی اگر ضامن از کم و کیف دین و میزان آن آگاه نباشد؛ برای مثال کسی ضامن دینی شود، بدون آن که بداند مقدار دین چقدر است، عقد ضمانت صحیح می¬باشد و هم¬چنین ضرورت ندارد که ضامن دقیقاً مضمون له یا مضمون عنه را بشناسد.
- در معامله¬ی خانه، زمین و ... طرفین قرارداد یعنی خریدار و فروشنده می¬توانند از طرف مقابل خود برای این¬که مورد معامله یا بهای آن مستحق للغیر نباشد؛ یعنی مال شخص دیگری از آب در نیاید، ضامن بگیرد.
آثار حقوقی عقد ضمان نسبت به :
یک – ضامن و مضمون له
با ضمانت ضامن و جاری شدن عقد ضمانت به طور صحیح ذمه¬ی مدیون اصلی از بدهکاری مبری می¬شود و ضامن طرف اصلی مضمون¬له برای بازپرداخت بدهی او قرار می¬گیرد.
عقد ضمان عقدی است لازم یعنی با جنون و مرگ طرفین فسخ نمی¬شود و هر یک از طرفین نمی¬توانند هر گاه که اراده کردند آن را بر هم بزنند مگر در شرایط خاص مانند این که از مقررات عقد ضمانت تخلفی صورت گرفته باشد یا وجود حق فسخ نسبت به دین.
دو- ضامن و مضمون عنه
اصولاً ضامن هنگامی حق رجوع به مدیون اصلی (مضمون عنه در مثال ما آقای « الف» را دارد که دین را به مضمون له ادا کرده باشد.چنان¬چه ضامن دین را به مضمون له بپردازد و مضمون عنه ( الف) مجدداً همان دین را به مضمون له بدهد ضامن برای مطالبه طلبش باید به مضمون عنه (الف) رجوع کند و در این فرض (الف) می¬تواند به مضمون له مراجعه کند و آن¬چه را که او استحقاق دریافتش را نداشته باز پس گیرد.اگر ضامن قبل از تاریخ سررسید،مبادرت به پرداخت دین به مضمون له کند، تا تاریخ سر رسید حق رجوع به مضمون عنه ( الف) را ندارد البته اگر بدهی فاقد تاریخ سررسید باشد- به اصطلاح حال باشد- هر وقت که ضامن بدهی را به مضمون له بپردازد حق رجوع به آقای (الف) را خواهد داشت.
پرسش: آیا آقای (الف) می¬تواند قبل از اقدام ضامن مبادرت به پرداخت بدهی کند؟
پاسخ: بله در این حالت ضامن بری الذمه می¬شود.
پرسش:اگر چند نفر ضامن یک بدهی شوند هر یک از ضامنین تا چه اندازه مسؤولیت دارند؟
پاسخ:قبل از پاسخ به این پرسش باید دانست که ضمانت در امور مدنی با ضمانت در امور تجاری فرق می¬کند.در امور تجاری ضمانت، تضامنی است؛ برای مثال اگر آقای(الف) صادر کننده چک یا سفته باشد و آقایان (ب) و (س) ضامن او باشند و یا با پشت نویسی چک را به آقای (ف) منتقل کرده باشند، همه¬ی آقایان اعم از (الف) و (ب) و (س) در مقابل دارنده¬ی چک یا سفته مسؤولیت دارند و این مسؤولیت، تضامنی و نسبت به تمام مبلغ چک یا سفته است.پس اگر مبلغ چک یا سفته 000/000/5 ریال باشد آقای (ف) می¬تواند تمام این مبلغ را فقط از آقای (الف) که صادر کننده¬ی سند است، طلب کند و یا این¬که مقدار را از (الف) و بقیه را از دیگران مطالبه کند.اما در امور مدنی با جاری شدن عقد ضمانت ذمه مدیون اصلی بری می¬شود و مضمون له فقط حق رجوع به ضامن را دارد.
با این توضیح در خصوص پرسش باید گفت:
هر گاه اشخاص متعددی در امور مدنی (نه تجاری) از یک شخص و برای یک بدهی به طور مساوی ضمانت کرده باشند، مضمون له فقط به اندازه¬ی سهمی که هر یک ضمانت کرده¬اند، حق رجوع به آنان را خواهد داشت و اگر در این حالت یکی از ضامن¬ها همه¬ی بدهی( هم سهم خودش و هم سهم سایرین را پرداخت کند، می¬تواند به آن¬ها رجوع کند البته این درحالتی است که ضامن¬های دیگر به او اجازه¬ی پرداخت داده باشند و الا باید به بدهکار اصلی یعنی مضمون عنه مراجعه کند.
پرسش: اگر کسی ضمانت ضامن را کند حق دارد پس از ادای دین به بدهکار اصلی یعنی مضمون عنه رجوع کند؟
پاسخ:ضامن فقط حق دارد به کسی که از او ضمانت کرده، رجوع کند نه به مدیون اصلی.
گاه مردم در روابط اجتماعی شان مسؤولیتی را می¬پذیرند و یا تعهدی به گردن می¬گیرند بدون آن که با آثار قانونی آن آشنا باشند. یکی از مواردی که در پرونده¬های قضایی به چشم می¬خورد ضمانت است که نه ضامن و نه شخصی که به نفع او ضمانت شده و نه شخصی که از او ضمانت به عمل آمده با حقوق خود آشنا نیستند و این عدم آگاهی هم در هنگام تنظیم قرارداد و هم هنگام بروز اختلاف مشکلاتی را برای طرفین قرارداد و دستگاه قضایی به وجود می¬آورد. به نظر می¬رسد با آگاهی طرفین قبل از تنظیم این گونه قراردادها بتوان از وقوع اختلاف پیشگیری کرد و از طرفی امضا کنندگان چنین تعهداتی از مزایای آن به نحو مطلوب برخوردار شوند.
تعریف ضمانت
ضمانت عقدی است که به موجب آن شخصی مالی را که بر عهده و ذمه دیگری است بر عهد ه می¬گیرد.در عقد ضمانت با سه شخص مواجه می¬شویم:
الف) ضامن یعنی کسی که تعهد را می¬پذیرد.
ب ) مضمون عنه یعنی همان متعهد اصلی که ضامن از او ضمانت می¬کند.
ج) مضمون له شخص ثالثی که به نفع او تعهد می¬شود.
کلیات ضمانت:
د- در عقد ضمانت لازم نیست که مدیون اصلی راضی به انعقاد آن باشد. پس اگر در معامله¬ای بین (الف) و (ب ) آقای (ق) ضامن (الف) که مدیون آقای (ب) است،گردد نیاز به کسب رضایت آقای (الف) نیست و (ق) بدون رضایت او می تواند ضامن بدهکاری¬اش شود.
- ضامن باید عاقل، بالغ باشد و با رضایت و قصد کامل ضمانت کند اما لازم نیست که شخصی که از او ضمانت به عمل می آید نیز عاقل و بالغ باشد.
- شخص ثالث نیز می¬تواند از ضامن ضمانت کند برای مثال آقای (ق) ضامن آقای (الف) می¬شود- که مدیون اصلی است- و آقای (د) نیز ضامن آقای (ق) می¬گردد.
- اگر در عقد ضمانت، ضامن بگوید: «چنان¬چه مدیون ( مضمون عنه) بدهی¬اش را نداد من ضامن هستم.» این عقد باطل است.
- لازم نیست که ضامن از نظر مالی غنی باشد و به اصطلاح مال¬دار باشد؛ البته در چنین حالتی اگر شخصی که به نفع او ضمانت شده، یعنی مضمون له، (در مثال بالا آقای ب) هنگام انعقاد عقد ضمان از موضوع عدم دارایی و تمکن ضامن بی¬اطلاع باشد، حق دارد که عقد ضمان را فسخ کند.
- حتی اگر ضامن از کم و کیف دین و میزان آن آگاه نباشد؛ برای مثال کسی ضامن دینی شود، بدون آن که بداند مقدار دین چقدر است، عقد ضمانت صحیح می¬باشد و هم¬چنین ضرورت ندارد که ضامن دقیقاً مضمون له یا مضمون عنه را بشناسد.
- در معامله¬ی خانه، زمین و ... طرفین قرارداد یعنی خریدار و فروشنده می¬توانند از طرف مقابل خود برای این¬که مورد معامله یا بهای آن مستحق للغیر نباشد؛ یعنی مال شخص دیگری از آب در نیاید، ضامن بگیرد.
آثار حقوقی عقد ضمان نسبت به :
یک – ضامن و مضمون له
با ضمانت ضامن و جاری شدن عقد ضمانت به طور صحیح ذمه¬ی مدیون اصلی از بدهکاری مبری می¬شود و ضامن طرف اصلی مضمون¬له برای بازپرداخت بدهی او قرار می¬گیرد.
عقد ضمان عقدی است لازم یعنی با جنون و مرگ طرفین فسخ نمی¬شود و هر یک از طرفین نمی¬توانند هر گاه که اراده کردند آن را بر هم بزنند مگر در شرایط خاص مانند این که از مقررات عقد ضمانت تخلفی صورت گرفته باشد یا وجود حق فسخ نسبت به دین.
دو- ضامن و مضمون عنه
اصولاً ضامن هنگامی حق رجوع به مدیون اصلی (مضمون عنه در مثال ما آقای « الف» را دارد که دین را به مضمون له ادا کرده باشد.چنان¬چه ضامن دین را به مضمون له بپردازد و مضمون عنه ( الف) مجدداً همان دین را به مضمون له بدهد ضامن برای مطالبه طلبش باید به مضمون عنه (الف) رجوع کند و در این فرض (الف) می¬تواند به مضمون له مراجعه کند و آن¬چه را که او استحقاق دریافتش را نداشته باز پس گیرد.اگر ضامن قبل از تاریخ سررسید،مبادرت به پرداخت دین به مضمون له کند، تا تاریخ سر رسید حق رجوع به مضمون عنه ( الف) را ندارد البته اگر بدهی فاقد تاریخ سررسید باشد- به اصطلاح حال باشد- هر وقت که ضامن بدهی را به مضمون له بپردازد حق رجوع به آقای (الف) را خواهد داشت.
پرسش: آیا آقای (الف) می¬تواند قبل از اقدام ضامن مبادرت به پرداخت بدهی کند؟
پاسخ: بله در این حالت ضامن بری الذمه می¬شود.
پرسش:اگر چند نفر ضامن یک بدهی شوند هر یک از ضامنین تا چه اندازه مسؤولیت دارند؟
پاسخ:قبل از پاسخ به این پرسش باید دانست که ضمانت در امور مدنی با ضمانت در امور تجاری فرق می¬کند.در امور تجاری ضمانت، تضامنی است؛ برای مثال اگر آقای(الف) صادر کننده چک یا سفته باشد و آقایان (ب) و (س) ضامن او باشند و یا با پشت نویسی چک را به آقای (ف) منتقل کرده باشند، همه¬ی آقایان اعم از (الف) و (ب) و (س) در مقابل دارنده¬ی چک یا سفته مسؤولیت دارند و این مسؤولیت، تضامنی و نسبت به تمام مبلغ چک یا سفته است.پس اگر مبلغ چک یا سفته 000/000/5 ریال باشد آقای (ف) می¬تواند تمام این مبلغ را فقط از آقای (الف) که صادر کننده¬ی سند است، طلب کند و یا این¬که مقدار را از (الف) و بقیه را از دیگران مطالبه کند.اما در امور مدنی با جاری شدن عقد ضمانت ذمه مدیون اصلی بری می¬شود و مضمون له فقط حق رجوع به ضامن را دارد.
با این توضیح در خصوص پرسش باید گفت:
هر گاه اشخاص متعددی در امور مدنی (نه تجاری) از یک شخص و برای یک بدهی به طور مساوی ضمانت کرده باشند، مضمون له فقط به اندازه¬ی سهمی که هر یک ضمانت کرده¬اند، حق رجوع به آنان را خواهد داشت و اگر در این حالت یکی از ضامن¬ها همه¬ی بدهی( هم سهم خودش و هم سهم سایرین را پرداخت کند، می¬تواند به آن¬ها رجوع کند البته این درحالتی است که ضامن¬های دیگر به او اجازه¬ی پرداخت داده باشند و الا باید به بدهکار اصلی یعنی مضمون عنه مراجعه کند.
پرسش: اگر کسی ضمانت ضامن را کند حق دارد پس از ادای دین به بدهکار اصلی یعنی مضمون عنه رجوع کند؟
پاسخ:ضامن فقط حق دارد به کسی که از او ضمانت کرده، رجوع کند نه به مدیون اصلی.
تبلیغات
