اطلاعات کتابشناختی

مقدمه: سازمان دهی کاربرمحور اطلاعات، یکی از مهم ترین اهداف علوم کتابداری و اطلاع رسانی است. برای نیل به این هدف، IFLA (International federation of library associations) الگوی اف.آر.بی.آر. (Functional Requirements of Bibliographic Records یا FRBR) را ارایه کرده است. این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل روابط کتاب شناختی کتاب های فارسی منتشره ی حوزه ی علوم پزشکی در فاصله ی سال های 89-1385 بر اساس الگوی اف.آر.بی.آر. و بررسی میزان تطابق این الگو با کتاب های حوزه ی علوم پزشکی انجام شد. روش بررسی: روش پژوهش پیمایش توصیفی و جامعه ی این پژوهش شامل کلیه ی پیشینه های کتاب شناختی حوزه ی علوم پزشکی موجود در OPEC (Online public access catalog ) کتابخانه ی ملی ایران به تعداد 105/926 کتاب فارسی در فاصله ی سال های 89-1385 بود. روش جمع آوری داده ها، به صورت سرشماری و از طریق مراجعه به اپک کتابخانه ی ملی ایران و مشاهده ی مستقیم بود. داده ها پس از گردآوری و ورود به رایانه و استفاده از نرم افزار Excel، تجزیه و تحلیل شد و در قالب جداول و نمودارها در راستای نیل به اهداف پژوهش مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: یافته ها نشان داد که در فاصله ی سال های مورد بررسی از مجموع 105926 کتاب فارسی منتشر شده، 3781 کتاب (معادل 56/3 درصد) در حوزه ی علوم پزشکی بود. از مجموع کل کتاب های حوزه ی علوم پزشکی نیز تنها 390 کتاب (معادل 31/10 درصد) دارای روابط کتاب شناختی اثر به اثر بودند. بیشترین فراوانی انواع روابط کتاب شناختی در بین کتاب های فارسی حوزه ی علوم پزشکی در فاصله ی سال های مورد بررسی، «تلخیص» بود و در مراتب بعدی، روابط «اقتباس و متممی» (ضمیمه ای) قرار داشتند. نتیجه گیری: هر چند که الگوی اف.آر.بی.آر در سازمان دهی دانش بسیار مورد تأکید است، اما به دلیل تفاوت ماهوی علوم پزشکی با سایر علوم و ماهیت تجربی بودن آن، میزان روابط کتاب شناختی اثر به اثر، به عنوان پایه های اف.آر.بی.آر. در آن بسیار کم است. از این رو، در شرایط کنونی به نظر می رسد که اجرایی کردن اف.آر.بی.آر. در سازمان دهی کتاب های حوزه ی علوم پزشکی، حداقل در بخش روابط کتاب شناختی اثر به اثر مقرون به صرفه نباشد.