اجتهاد و تقیه

دوران امامت امام باقر (ع) حدود دو دهه طول کشید. در این ایام پرتلاطم که جامعه اسلامی با شکوفایی علم و دانش و ظهور فرقه های مختلف کلامی و فقهی مواجه بود، امام باقر(ع) مدرسه عظیمی بنیان نهاد و شاگردان برجسته ای مانند زراره و محمدبن مسلم را تربیت کرد. این مدرسه بزرگ تفاوت های اساسی با آموزه های سایر مذاهب و مکاتب داشت. مدرسه بزرگ فقهی و کلامی امام باقر (ع) ویژگی هایی داشت که اگرچه با سایر معصومین مشترک بود، اما باتوجه به دوران خفقان قبل از امام باقر (ع) و فراهم نبودن شرایط برای سایر معصومین تا زمان ایشان، می توان دوران امامت امام باقر (ع) را تجلی گاه این ویژگی ها دانست. محوریت و حاکمیت قرآن، استناد به سنت رسول خدا (ص)، حاکمیت عقل و خرد، نقش عمل گرایی، اعتدال و میانه روی، باورمندی به باز بودن باب اجتهاد، اهتمام ویژه به علم و دانش، ولایت مداری، توصیه به تقیه و حفظ اسرار از مهمترین این شاخصه هاست. میزان استناد به این موارد باتوجه به شواهد و اقتضائات زمانی و مکانی متفاوت است. امام باقر (ع) در دوران 20 ساله امامت خود با تکیه بر این ویژگی ها از حریم تشیع در برابر فرقه ها و مکاتب مختلف کلامی و فقهی دفاع کرد.