فرایند بولونیا

 مهندسی پدیدهای جهانی است، پس باید به آموزش آن نیز به عنوان امری جهانی نگاه کرد. از ابتدای قرن حاضر مسئله تحرک بیشتر مهندسان و ادامه تحصیل یا اشتغال به کار آنها در خارج از مرزهای ملی، به عنوان واقعیتی انکار ناپذیر، بیش از پیش خود نمایی کرده است. در چنین شرایطی، آموزشهای کسب شده توسط دانش آموختگان مهندسی می باید از حداقلی از استانداردها برخوردار باشد. در یکی دو دهه گذشته، نهضتی جهانی برای بازنگری آموزش مهندسی، ارزشیابی نتایج آن و ایجاد همگرایی بین ارزشیابیهای صورت گرفته در کشورهای مختلف صورت گرفت. اصل مورد توافق در تقریباً همه این بررسیها برداشتن تمرکز از ورودیهای آموزش (آنچه دانشگاه عرضه می کند) و تمرکز آن بر خروجیها (آنچه دانشجویان کسب کرده اند) بوده است. بدین منظور، حداقل دستاوردهای مورد انتظار از یک دانش آموخته مهندسی تعیین شده است. در فهرست این دستاوردها علاوه بر داشتن دانش لازم در ریاضیات، علوم و مبانی مهندسی و نیز توانایی طراحی و اجرای عملیات مهندسی، بر مهارتهایی چون توانایی برقراری ارتباط مؤثر و کارگروهی و نگرش مثبت به آموزش مداوم و اخلاق حرفه ای تأکید شده است. توافق در خصوص دستاوردهای پایه آموزش مهندسی زمینه لازم را برای دستیابی به الگوی یکنواخت ارزشیابی در سطح بین المللی فراهم کرده است. در این مقاله ضمن مرور اقدامات صورت گرفته در کشورها و در سطح بین المللی، در زمینه ارزشیابی برنامه های آموزش مهندسی پیشنهادهایی برای ارتقای جایگاه کشور ایران در این نهضت جهانی عرضه شده است.

همزمان با پایان یافتن قرن بیستم و آغاز هزاره جدید بسیاری از کشور های جهان بازنگریهای گسترده ای، به خصوص در زمینه آموزش عالی و به تبع آن آموزش مهندسی، داشته اند. در همین زمینه، سازمانهای جهانی و در رأس آن یونسکو، به همراه انجمنهای علمی و حرفه ای ملی و بین المللی، اقدامات گسترده ای در زمینه بازنگری وضعیت آموزش عالی و ارائه راهکارهایی برای آینده داشته اند. بدین ترتیب بود که آموزش مهندسی برای همگامی با پیشرفتهای دنیای مدرن و تربیت مهندسانی شایسته متحول شد. این بازنگریها از الگوی کم و بیش یکنواختی پیروی کرده و بر این پایه استوار است که بازنگری باید به گونه ای انجام شود که تولیدات برنامه حداقل دستاوردهای تعیین شده برای یک دانش آموخته مهندسی را کسب کنند. امروزه، بازنگری برنامه های آموزش مهندسی به دو صورت متمرکز و نامتمرکز صورت می گیرد. بازنگریهای متمرکز به صورت مقطعی انجام می شود و معمولاً در آن مسائل کلان آموزش مهندسی مورد توجه قرار می گیرد؛ این در حالی است که بازنگریهای نامتمرکز که معمولاً مؤسسات آموزشی انجام می دهند، فرایندی دایمی و بر ارتقای برنامه از طریق ارزیابی درونی آن متمرکز است. در کشور ایران کلیه فعالیتهای مربوط به برنامه ریزی آموزش مهندسی و بازنگری آن در چند دهه گذشته به صورت متمرکز صورت می گرفته است. با گذشت بیش از یک دهه از آخرین دور بازنگری برنامه های آموزش مهندسی کشور، بار دیگر بازنگری این برنامه ها در دستور کار قرار گرفته است. در این مقاله ضمن مرور سازکار بازنگری در جهان، الگویی برای ارزیابی برنامه های آموزش مهندسی کشور عرضه شده است.