معادل یابی عقل

معناشناسی واژگان قرآن کریم و انتخاب معادلِ دارای قرابت معنایی با واژه مورد نظر در زبان مقصد(در اینجا فارسی و انگلیسی) بر اساس معنا، لازمه ترجمه دقیق این متن آسمانی است. در بین واژگان بکار رفته در قرآن کریم، واژه عقل یک واژه کلیدی است که تنها در سیاق مدح و تکریم استعمال شده و در مفهوم مخالف مثل عبارت لایعقلون، منطوق آیه نکوهش است که نتیجه آن مدح عقل است. از این رو کشف دلالت آن با هدفِ ارزیابی معادل گزینی در ترجمه، دارای اهمیت است. عقل واژه ای عربی است که در زبان فارسی به صورت یک وام واژه(دخیل) استفاده می شود و در ترجمه های فارسی نیز یا به همان شکل و صورت برگردان شده و یا از واژه هایی نظیر اندیشه و خِرد به عنوان معادل برای آن استفاده شده است؛ اما عقل در استعمال قرآنی، ناظر به بُعد عملی بوده و معنای مرکزی عقل در قرآن کریم، حبس و امساک است هرچند بسیاری از ترجمه های فارسی و انگلیسی قرآن از معادل هایی نظیر خردورزی و اندیشیدن و reason، studied، comprehend، understood استفاده کرده اند، در حالی که همین معادل ها را برای واژگان دیگری که اختلاف دلالتشان با واژه عقل روشن است مثل تَعۡلَمُونَ، تَذَکَّرُونَ، تَفۡقَهُونَ، ٱلۡحِکۡمَهَ، ذُو مِرَّه، سُلۡطن مُبِین نیز برگزیده اند که از دقت و ظرافت معناشناختی لازم برخوردار نیست. این تحقیق بر اساس روش توصیفی-تحلیلی و همچنین تحلیلی-انتقادی با توجه به قابلیت دربرگیری ابعاد نظری مسأله و نقد و تطبیق برخی ترجمه ها صورت گرفته تا ارزیابی دقیق تری از برگردان این واژه، متناسب با دلالت قرآنی آن به دست دهد.