شاخص های توسعه پایدار گردشگری

در دو دهه اخیر با ظهور پارادایم توسعه پایدار در ادبیات گردشگری معاصر در سپهر علمی و اجرایی در سطوح مختلف ملی و بین المللی نگرانی های فراینده ای در خصوص تاثیرات نامطلوب و مخرب گردشگری مطرح شد. لذا مطالعات و اقدامات تجربی زیادی برای عملیاتی کردن مفهوم توسعه پایدار و مدل های ارزیابی آن صورت پذیرفته است. اما علی رغم تمام این اقدامات نتایج حاصل از پیشرفت به سوی پایداری مطلوب نبوده است. از طرف دیگر مطالعات نخستین در کشور نیز حاکی از وجود چالش های عمده در جهت دستیابی به پایداری توسعه گردشگری بویژه در شهرهای شمالی کشور می باشد. لذا پژوهش حاضر با هدف «ارزیابی شاخص های توسعه پایدار گردشگری در شهر ساری» است. نوع تحقیق کاربردی – توسعه ای و روش تحقیق اسنادی- پیمایشی که برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز از ابزار پرسشنامه و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از تحلیل های رگرسیون خطی، همبستگی و آنالیز درختی استفاده شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که شاخص پایداری اکولوژیکی در بازه کمتر مساوی 8 تا بیشتر از 14 به عنوان ضعیف ترین وضعیت ازلحاظ پایداری گردشگری در شهر ساری و بعد پایداری اقتصادی با بازه میانگینی قوی تر یعنی کمتر مساوی 13 تا بیشتر از 16 دارای وضعیت مناسب تری از دیدگاه شهروندان جهت دستیابی به پایداری ارزیابی شده است. همچنین بررسی ها نشان داد که همبستگی درونی بین شاخص های پایداری گردشگری شهری در ساری از ارتباط معناداری برخوردار است، که دراین بین شاخص پایداری اکولوژیکی با پایداری اجتماعی و سیاسی و اقتصادی ارتباط درونی ضعیف تری داشته است. همچنین نتایج مدل برازش آنالیز رگرسیونی نشان داده که ابعاد شش گانه پایداری در شهر ساری تغییرات محسوسی ایجاد کرده اند که این آزمون تایید می شود. در خاتمه برای بهبود وضع موجود راهکارهای ارائه شده که نیازمند توجه جدی مدیران و برنامه ریزان شهری و منطقه ای می باشد.

توسعه گردشگری شهری به عنوان یکی از نیروهای توسعه اقتصادی –اجتماعی بسیار مهم به شمار می آید که نمی توان انکار کرد که یک نیروی فوق العاده برای تغییر است و در بسیاری از کشورها به عنوان یکی از مهم ترین راه های کسب درآمد فراوان محسوب می شود. روش تحقیق حاضر با توجه به هدف کاربردی و با توجه به روش کیفی می باشد. در این پژوهش از روش تحلیل مضمون برای شناخت، تحلیل و گزارش الگوهای موجود استفاده شده است. بر اساس نظر متخصصین در زمینه شناسایی شاخص های توسعه پایدار گردشگری شهری در شهر اصفهان، در کل 5 بعد و 112 شاخص شناسایی شد که به ترتیب برای بعد اقتصادی 35 شاخص، برای بعد فرهنگی- اجتماعی 29 شاخص، برای بعد زیست محیطی (اکولوژی) 22 شاخص، برای بعد زیرساختی (کالبدی) 16 شاخص و برای بعد مدیریتی (نهادی) 10 شاخص مورد شناسایی و ارزیابی قرار گرفت. به منظور اولویت بندی مناطق سه گانه شهر بر اساس ابعاد توسعه پایدار گردشگری شهری، نظر کارشناسان در خصوص اهمیت هر یک از 5 بعد تایید شده در مصاحبه، اخذ شد و بر اساس میانگین این نظرات، مقایسه زوجی بین 5 بعد در نرم افزار Expert Choice صورت پذیرفت و وزن هرکدام از معیارها محاسبه شد. سپس با انجام معادلات مربوط به مدل ویکور منطقه 3 شهر اصفهان با وزن یک رتبه اول، منطقه پنج شهر اصفهان با وزن 76/0 رتبه دوم و منطقه یک شهر اصفهان با وزن صفر رتبه سوم را به خوداختصاص داد.