نقش مایه حیوانی

سلطان محمد یکی از بزرگ ترین نگارگران اوایل دوره صفوی بوده که توانسته آثارش را با تجاربی که در مکتب هنری ترکمانان داشته، به خوبی با مکتب هنری هرات درآمیزد و آثار بی بدیلی را در قالب مکتب دوم تبریز ارایه نماید. وی در دوران هنری خود، نوآوری های بسیاری در حوزه نگارگری داشته که هنرمندان همدوره خودش و دوره های بعدی و حتی بسیاری از هنرمندان دوره معاصر از آن تاثیر گرفته اند. از جمله این نو آوری ها می توان به جان بخشی طبیعت اشاره نمود. به خصوص در ساخت و ساز کوه و سنگ به صورت های انسانی و حیوانی به تبحر خاصی رسیده است. حال سوال اصلی این است که چه ارتباطی بین جان بخشی طبیعت و نقوش صخره نگاری با نگاره ها در آثار سلطان محمد می تواند داشته باشد. هدف اصلی پژوهش پی بردن به مفاهیم جان بخشی طبیعت در دل صخره ها و کوه های نگارگری ها است که برای رسیدن به پاسخ سوال و هدف اصلی روش توصیفی-تحلیلی مناسب است. با بررسی نگاره هایی که سلطان محمد از طبیعت کارکرده می توان گفت که جان بخشی به طبیعت و ساختن کوه و سنگ به اشکال انسانی و یا حیوانی با موضوعات نگارگری ارتباط مستقیمی دارد که برگرفته از آموزه های عرفان اسلامی است.

گرزها ابزاری قدیمی و قدرتمند محسوب می شوند که در جنگ های تن به تن و گروهی اسفتاده می شدند. علاوه بر جنبه رزمی، از جنبه تشریفاتی، آیینی و اسطوره ای برخوردار بوده اند. گرز، یکی از کهن ترین ابزارهای جنگی جهان و پرکاربردترین سلاحی است که ایزدان و پهلوانان هند و اروپایی از آن استفاده می کرده اند که در اوستا و در متون اسلامی به آن اشاره شده است. بر اثر پیشرفت در ساخت افزارهای جنگی، گرزها از اشکال ساده به شکل های مختلف هندسی شامل؛ کروی، مخروطی و...، حیوانی، دیوسر و انسانی تغییر شکل داده اند. اغلب دارای بدنه قوی، چوبی یا فلزی و سری سنگین از جنس مس و برنز هستند. گرزها می توانند به عنوان نمادهای قدرت تلقی شوند. حال این سؤال مطرح است که روند تحول فرم ابزار جنگی گرز در نگاره های سه شاهنامه بایسنقری، تهماسبی و رشیدا چگونه بوده است؟ هدف از این پژوهش، شناخت انواع و سیر تکاملی گرز و نسخه های مصور شده با مضمون جنگ افزار گرز در نگاره های سه شاهنامه مذکور است. دلیل تغییر شکل گرزها، باور ایزدان و پهلوانان، تأثیر شرایط اقلیمی و اجتماعی و پیشرفت در ساخت افزارهای جنگی بوده است. گرزها نشان دهنده قدرت پهلوانی و به جهت ایجاد رعب و ترس در دشمن بوده اند. داستان های اساطیری و جنبه تشریفاتی جنگ افزار گرز، به واسطه نگاره ها در شاهنامه های مذکور به نمایش درآمده اند. روش تحقیق، توصیفی-تطبیقی بوده و بر پایه مطالعات کتابخانه ای، اسنادی، سایت های معتبر علمی و موزه ها انجام شده است.