الاهیات جنگ عادلانه

وجود پتانسیل های فرهنگی و معنوی دین برای ایجاد جهانی عاری از خشونت که می تواند منجر به فراهم ساختن زیست گاهی انسانی مملو از ایده های تفاهمی و رویه های مسالمت آمیز شود، برای بحث موضوعی است سهل، ممتنع و متناقض نما (پارادوکسیکال ) است. بحث ازاین مقوله سهل است، به این خاطر که فلسفه دین و گوهر ایمانی اعتقادی آن که بر نجات و سعادت انسان و اخلاق مداری و انسان دوستی استوار است موکد برصلح گرایی است. اما ممتنع است، زیرا فرهنگ دینی و رویه های دین ورزان و ایده های متولیان رسمی دین و کردارهای اجتماعات دینی در مواردی متمرکز بر جنگ گرایی اند. اما پارادوکسیکال است، به این سبب که ادیان ابراهیمی نوعی”اصل جنگ عادلانه” را نیز ذیل عنوان “جهاد مقدس” تشریح، توجیه و توصیه می کنند. اینها واقعیت های فرهنگی وتاریخی و الاهیاتی هستند که مساله دیدگاه های مبنایی که پشتوانه این تزهای متناقض در الاهیات ادیان ابراهیمی هستند را طرح می کند. همچنین این که در نزاع میان حقیقت فلسفی دین و واقعیت فرهنگی دین، الاهیات صلح انسانی مطرح است یا الاهیات جنگ عادلانه، خود مساله ای است قابل تامل برای تبیین ماهیت صلح پژوهی دینی با تاکید بر الاهیات ابراهیمی. اما ایده اصلی مقاله حاضر این است که بن مایه الاهیاتی تزهای مرتبط با “جنگ دینی” یا “صلح دینی”از طریق ارجاع به منظرهای “انحصارگرایی دینی”( این که تنها یک دین بر حق است و می تواند راه رستگاری باشد )،”شمول گرایی دینی” ( این که ادیان دیگر نیز نسبتا حظی از برحق بودن دارند و می توانند راه نجات و رستگاری را نشان دهند ) و ” کثرت گرایی دینی”( این که همه ادیان بالسویه بر حق اند و می توانند راه نجات و رستگاری را به شیوه خاص خود نشان دهند) امکان پذیرند. به همین منوال مفروض شالوده ای مقاله نیز، در نسبت با این ایده، این است که از این لحاظ و با تاکید بر”الاهیات فرهنگی”( الاهیاتی که نقطه تمرکز آن بر کثرت گرایی فرهنگی، چندفرهنگ گرایی و تقویت امر بینافرهنگی دینی است ) می توان گفت که “کثرت گرایی دینی” زمینه فرهنگی اجتماعی مساعد برای تقویت و توسعه “صلح دینی” ( ایجاد صلح و کمک به صلح از طریق آموزه های ادیان و عملکردهای اجتماعات و سازمان های و نهادهای دینی و رویه های دین داران) است. اما این مقاله با وجود تاکید بر اهمیت این نوع مسایل واقعی ذکر شده که مرتبط با صلح دینی و جنگ دینی اند، صرفا بر بازخوانی مبانی تئوریک مندرج در دیدگاه های الاهیات فرهنگی صلح دینی متمرکز است ، چون معتقد است برای فهم هر گونه صلح دینی از منظر دین پژوهی لازم است از نو نگاهی دیگر به الاهیات صلح در پرتوی مسایل جدید داشت.