مرجان

ریفها ساختارهایی هستند که با انباشته شدن اسکلت جانوران دریایی و بویژه مرجانهای آهکساز بصورت ناهمواری های ساحلی بوجود می آیند. در مناطق ساحلی دریاها و اقیانوسها و در شرایط مناسب، توده های ناهموار با منشا زیستی و با ترکیب آهکی از مرجانها، جلبکها، اسفنجها و صدف بی مهرگان دریایی بوجود آمده اند که ریف نامیده میشوند. ریفهای مرجانی در آبهای آرام، شفاف، با شوری ۲۷ تا ۴۰ در هزار و دمای ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد، با نور و اکسیژن کافی ایجاد شده و در آبهای کم عمق دریاها تا عرضهای جغرافیائی ۳۰ درجه جنوب و شمال استوا گسترش دارند. شرایط مطلوب دما برای رشد مرجانها ۲۴ تا ۳۰ درجه سانتیگراد و بهترین عمق حدود ۱۰ متر مشخص شده است، اما مرجانهای خلیج فارس دمای حدود ۱۸ درجه سانتیگراد و حتی کمتر را در زمستان و شوری ۴۸ در هزار را نیز تحمل میکنند. پدیده سفید شدن مرجانها، نوعی بیماری است که در اثر تغییر شرایط اقلیمی، آلودگی ها و فشارهای انسانی بر محیط طبیعی مرجانها بوجود می آید و منجر به مرگ آنها میشود. برای مثال، در ماه سپتامبر ۲۰۰۲.م در اثر سفید شدن مرجانها در تنگه هرمز و دریای عمان تعداد زیادی از مرجانها تلف شدند. فشارهای انسانی وارد شده به مرجانها در منطقه عمدتا ناشی از فعالیتهای صنعتی، گودبرداری و احیاء زمین، نشت نفت و... بوده است. همچنین فعالیتهای ماهیگیری، بویژه تورهای صنعتی و استفاده از شبکه های زنجیره یی صنعتی، تخلیه آب خنک کننده از دستگاه نمک زدا و نیروگاه ها فشارهایی را به مرجانها و موجودات زنده محیط طبیعی دریا وارد میکند که موجب سفید شدن مرجانها در سراسر منطقه میشود. توده های آهکی تشکیل شده از ریفهای مرجانی را آبسنگ مرجانی یا صخره مرجانی نیز مینامند.

روستای لافت در جزیره قشم بر صخره ای از مرجان ها استوار شده که نخستین دلیل پیدایش روستا بوده است. شیب صخره در لبه ساحل عمقی را ایجاد کرده که به طور طبیعی اسکله مناسبی برای پهلوگیری لنج های بزرگتر است. این ویژگی برای انتخاب مکان روستایی که اقتصاد آن برپایه دریاست، کفایت می کند. صخره مرجانی زمین زیادی برای کشاورزی در اختیار ساکنان نمی گذارد. آنها نیز در انطباق حداکثری با طبیعت، از مزیت عمق آب در ساحل و امکان پهلوگیری لنج های بزرگتر، بهره می برند. بدین ترتیب لافت بندر مهم بازرگانی و ماهیگیری قشم می شود و مردمانش از کسب وکار پررونقی بهره می برند.  صخره مرجانی نه تنها زمین کشاورزی در دسترس ندارد، بلکه حتی عرصه ای مسطح برای خانه سازی نیز در اختیار نمی گذارد. از این رو خانه های لافت کوچک، و بافت روستا متراکم است. مالکان اما، سرخوش از ثروت ناشی از عمق آب در پای صخره مرجانی، معماری فاخری برپا کرده اند؛ به طوری که معماری لافت با بادگیرها و حیاط های مرکزی و مدیریت گردش هوا و جریان باد در اتاق ها و حیاط، نماد جزیره قشم و همپای معماری بوشهر و صنعا، یادآور خلیج فارس و دریای عمان است. این برتری نیز به برکت آن صخره مرجانی به دست آمده است. جنس سنگ مرجان با حفره های درون خود، ضمن مقاومت در برابر آب، همچون اسفنجی عمل می کند که لابلای سلول های خود انبارهای ریزی برای ذخیره آب دارد. این خاصیت علاوه بر وجود حفره های احتمالی زیرسطحی، بسان منبعی بی کران برای ذخیره آب عمل می کند. چنانچه میان صخره مرجانی با آب های شور دریا عاملی به عنوان حائل عمل کند که مانع از نشت آب شور به عمق صخره گردد و شاید اساساً جنس سنگ مرجانی این خاصیت را داشته باشد که نشت آب نداشته باشد و آنگاه می توان از ظرفیت حفره های درون سنگ برای ذخیره آب شیرین استفاده کرد. به نظر می رسد این همان کاری است که چاه های تلو در میانه صخره مرجانی و بر لبه بالایی بافت متراکم و یکپارچه روستا که بسان حدی غیرقابل خدشه و دست اندازی توسط فرهنگ دیرپای ساکنان حفاظت شده، صورت گرفته باشد. یک سوم بالایی صخره مرجانی، منطقه آبخیر لافت است. باران های موسمی که بر صخره می ریزند، در میانه صخره درون گودال هایی که آبخوان روستا هستند و مصنوعاً حفر شده اند به دام می افتند و همان جا از طریق بی شمار چاه های کوتاه و بلند به درون صخره مرجانی نفوذ می کنند و همان جا ذخیره می شوند. قدری از آن نیز پس از صاف شدن در حوضچه های آب انبار به داخل مخزن آن می ریزند تا برای استفاده زودرس در دسترس باشند. در گام اول چاه ها آب گیرهای روستا هستند، اما در ماه های گرم سال نقش عوض می کنند. آنها این بار چاه های آبدِه هستند که اهالی با سطل و طناب از آنها آب برمی دارند و تدریجاً ذخایر حفره های ریز مرجان ها را به مظهر چاه هدایت می کنند. نقش دوگانه آب گیری و آب دهی چاه های تلو آنها را در کنار صخره مرجان که عامل به وجود آورنده لافت بوده، به مهنترین نمود منظر روستا بدل کرده است. می توان گفت که تشخص روستای لافت وابسته به مرجان و تلو است. هر آنچه پس از آن از عکس ها و روایت های معماری روستا و هنر مردمان آن ظاهر می شود، به تبعات این دو سنگ بنای حیات و بقای روستاست. اگر آب شیرین کن ها بگذارند و این نظام را برهم نزنند.