معیار تغییر خلقت

بر اساس آیه 119 سوره نساء یکی از ترفندهای شیطان تأکید فراوان به «تغییر خلقت الهی» است. در اینکه تغییر خلق چیست و ملاک آن کدام است؟ بین دانشمندان اسلامی در مورد مفاد این آیه اختلاف نظر وجود دارد. دانشمندان اسلامی عمدتاً تغییر خلقت الهی را به دین، فطرت، ناقص کردن خلقت بدنی انسان و حیوان، خال کوبی، تشبه به صفات جنس مخالف و... تفسیر کرده اند و برای تفکیک بین تغییر خلقت ممدوح و مذموم، معیارهایی را ذکر کرده اند. نگارنده با ارزیابی دیدگاه های موجود در این زمینه و با طرح یک سری مقدمات به تبیین معیار تغییر خلقت الهی می پردازد. بر این اساس تغییر خلق الهی دارای دو مصداق تشریعی و تکوینی است. برای احراز تغییر مذموم از ممدوح، احکام کلی خلق تکوینی و تشریعی بیان شده است. برخی از احکام کلی خلق تکوینی عبارتند از: هدفمندی اشیاء، اتقان صنع، خلقت احسن، هدایت تکوینی و... و برخی از احکام کلی خلق تشریعی عبارتند از: التزام به حدود الهی، نگرش آلی به امور دنیوی، عدم اسراف در استفاده از اشیاء و عدم افساد در استفاده از اشیاء و... بر این اساس تغییری که با اصول تکوینی و تشریعی خلقت ناسازگار باشد، تغییر شیطانی و مذموم است و تغییراتی که منطبق و هماهنگ با اصول مذکور باشد، ممدوح و مطلوب است. بر اساس این مبنا چالش «کیفیت اطلاق خلق بر دین» که در برابر برخی از دیدگاه ها وجود دارد، نیز رفع می شود.