سکونت گاه های مناطق مرزی

شکل گیری مرز و استقرار خط مرزی بین دو کشور، دارای پیامدها و آثار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی به خصوص در سطح محلی و سکونت گاه های مرزی است. بر این اساس، ممکن است شکل گیری مرز و اجرای سیاست های مرزی یک حکومت منجر به توسعه اقتصادی- اجتماعی مناطق و سکونت گاه های مرزی شود یا برعکس ترسیم مرز مانعی در فرآیند توسعه تاریخی منطقه مرزی باشد. مرزهای ایران و همسایگان طی زمانی نسبتاً طولانی و براساس قراردادها، معاهدات و حکمیت های مختلفی تعیین و ترسیم شد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به اطلاعات و یافته های کتابخانه ای و میدانی به دنبال بررسی فرآیند شکل گیری مرزهای شرقی در محدوده استان خراسان جنوبی و تحولاتی است که در طی حدود چهار دهه در این مناطق صورت گرفته است. بخشی از مرزهای شرقی ایران، از جمله مرزهای استان خراسان جنوبی در سال 1935 توسط حکمیت فخرالدین آلتای تعیین و ترسیم شد. یافته های پژوهش نشان می دهد، تعیین و ترسیم این مرز موجب شد برخی از سکونت گاه ها و روستاهای مرزی مانند کبوده و یزدان در این سوی مرز و نظرخان در سمت افغانستان قرار گیرد. این سکونت گاه ها طی چهار دهه گذشته دارای تحولات و تغییرات مختلفی شده اند به نحوی که روستاهای مرزی چون کبوده، یزدان و غیره در راستای طرح اسکان عشایر و امنیت مرز تخلیه و تخریب شده و ساکنان آنها در روستای بارنجگان اسکان داده شده اند و از طرفی مزرعه نظرخان در آن سوی مرز در حال حاضر تبدیل به یک روستای خطی با جمعیتی بالغ بر 7هزار نفر تبدیل شده است. تخلیه این روستاهای مرزی در راستای طرح تعیین حریم برای مرز و کوچ اجباری ساکنان آن به مکان جدید ضمن بروز نارضایتی مرزنشینان، موجب بروز تنش هایی نیز بین ساکنین قدیمی و مهاجرین جدید شده است. همچنین از تحولات مثبت صورت گرفته در محدوده مورد مطالعه می توان به ایجاد بازارچه مرزی یزدان اشاره کرد.