نظریة ترجمه

زبان شناسی متن از مباحث مهم نظریة ترجمه است و پژوهش گران بسیاری کوشیده اند نظریات این رشته را در مطالعة ترجمه به کار گیرند. یوسف نور عوض نیز در علم النص و نظریة الترجمة کوشیده تا با بیان تاریخچه ای مختصر از زبان شناسی متن و مطالعات ترجمه ارتباط این دو رشته را با یک دیگر شرح دهد و نظریة خود را، که برمبنای همین ارتباط بنا شده است، مطرح کند. او در متون سه نوع معنا قائل است: منطقی، بیانی، و بدیعی که باتوجه به کمیت این معانی متن ها نیز سه دسته اند: متون ادبی، غیرادبی، و مختلط که براساس تفاوت های این گونه ها باید راه کار ترجمه ای مناسبی برای برگردان آن در پیش گرفت. نگارنده در نوشتة حاضر با شیوة توصیفی تحلیلی قصد دارد شکل و محتوای این کتاب را بررسی کند و میزان تحقق اهداف آن را مشخص کند و تطابق محتوای این اثر را با سرفصل دروس رشتة زبان و ادبیات عربی بسنجد. مهم ترین دستاوردهای این پژوهش عبارت است از قدمت زمان تألیف کتاب در مقایسه با رشتة مطالعات ترجمه، جامعیت نداشتن و دربرنگرفتن تمامی مطالب یادشده در سرفصل که سبب شده این کتاب مدخل جامعی در مطالعات ترجمه و منبع اصلی مناسبی برای دروس مرتبط با نظریة ترجمه در زبان عربی نباشد؛ از مزیت های نوشته می توان به ایده و چهارچوب نظری جدید آن اشاره کرد.

در این مقاله کتاب جواد طباطبایی با عنوان تأملی در ترجمة متن های اندیشة سیاسی جدید: مورد شهریار ماکیاولی ، موردبررسی قرار می گیرد. مدعای اصلی طباطبایی در این کتاب این است که دو عامل محوری در ترجمه های نادرست و غیرقابل اعتماد از متون فلسفة سیاسی عبارت اند از «لغت بازی» و «ناآگاهی» مترجم از مباحث جاری در حوزة فلسفة سیاسی. در این مقاله با وضوح بخشیدن به این مدعا و سنجش آن ازحیث وثاقت نشان خواهیم داد که مدعای طباطبایی در آسیب شناسیِ ترجمه های نادرست تااندازۀ زیادی قرین صحت است. بااین حال، به نظر می رسد که برای تکمیل آن مدعا باید عامل دیگری را نیز درنظر گرفت و آن نقد دخل و تصرف های مترجمانِ متون فلسفة سیاسی در آن ها، به واسطة اطمینان خاطرشان از درستیِ فهمی است که از متن به دست آورده اند. درهمین باره، کوشش کرده ایم تا نشان دهیم که نادیده گرفتنِ این عامل مهم، حتی اگر ملاحظات دوگانة طباطبایی را مدنظر قرار دهیم، باز هم می تواند به ترجمه های نادرست منجر گردد.