طبقه بندی روش های پژوهش

هدف: بررسی در نوشتار حاضر،  وضعیت مطالعات در موضوعزمینه  بررسی روش های پژوهش بکاررفته   در متون علم اطلاعات و دانش شناسی در داخل و خارج از کشور. روش شناسی: این پژوهش با رویکرد کتاب شناختی و روش اسنادی- کتابخانه ای انجام شده است. یافته ها: بررسی ها نشان می دهد که  قدیمی ترین مطالعات روش پژوهی در خارج و داخل کشور به ترتیب در سال های 1947 و 1371 انجام شده است. مطالعه ژاولین و واکاری (1990؛ 1993) نقطه عطفی در تاریخ این گونه مطالعات به شمار می آید. مشکل عمده روش پژوهی های داخل کشور، صرف نظر از تعداد و دامنه عملیاتی محدود، عدم امکان مقایسه ناپذیر بودن نتایج به دلیل عدم بهره نگرفتن ری پژوهشگران ایرانی از یک طرح طبقه بندی روش شناختی نظام مند است. فصل مشترک مطالعات داخل و خارج از کشور، یکی استفاده از روش تحلیل محتوا و دیگری، حاکمیت بلامنازع روش های کمّی (به ویژه پیمایش ها) بر ساختار پژوهش های علم اطلاعات و دانش شناسی است که حتی رواج روزافزون استفاده از روش های کیفی نتوانسته بر سیطره آن سایه بیافکند. نتیجه گیری: در ایران، برخلاف دیگر نقاط جهان، پژوهش ها با تنوع روش شناختی همراه نبوده است و در نتیجه، فاصله قابل توجهی میان روش پیمایشی با دیگر انواع روش ها ملاحظه می شود. انتظار می رود روند پژوهشی مطالعات علم اطلاعات و دانش شناسی از سوی پژوهشگران این حوزه به طور جدی دنبال شود و نشریات تخصصی این حوزه در داخل کشور، به صورت دوره ای در قالب انتشار ویژه نامه، به این مبحث بپردازند.

هدف از ارائه این مقاله ، تببین و بررسی جایگاه روش شناسی تحقیق در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی(کتابداری و اطلاع رسانی) و ارائه آسیب شناسی و بیان راهکارهای پیشنهادی در این زمینه می باشد . این مقاله بصورت مروری ، اسنادی و کتابخانه ای انجام شده است . سیاست گذاری و برنامه ریزی در زمینه پژوهش به منظور هدفمند کردن عناوین و موضوعات پژوهش ها، مستلزم شناسایی اولویت های پژوهشی در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی و کتابداری و اطلاع رسانی است. مرور پژوهشها در این زمینه نشان می دهد که در هر زمان با توجه به شرایط مختلف، گرایش های پژوهشی این رشته تغییر کرده اند. روش پژوهش کیفی با آنکه در سالهای اخیر مورد توجه پژوهشگران علم اطلاعات و دانش شناسی قرار گرفته اما همچنان فاصله چندی با نقطه مطلوب دارد و بیشترین تمرکز بر رویکردهای کمی است. بررسی گرایش های موضوعی این پژوهش ها بیانگر پراکندگی موضوعی پژوهش های این حوزه در فاصله زمانی مختلف بوده است که بیانگر آن است که انتخاب موضوعات پژوهش ها غالباً بر اساس نیاز جامعه یا چالشها و موانع این رشته نبوده است. به علت ماهیت این رشته، می توان از روش شناسی های مختلفی در پژوهشهای آن استفاده کرد. نگاهی به تحقیقات منتشرشده در این حوزه در داخل و خارج از کشور، نشان می دهد که چنین چیزی دور از واقعیت نیست و تنوع بسیاری در روش های تحقیق در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی وجود دارد. به علت ماهیت خاص رشته علم اطلاعات و دانش شناسی و دامنه فعالیت های این حوزه، پژوهشگران این رشته از روش های مختلف، از روش شناختی های مرسوم در علوم انسانی گرفته تا شیوه های نوین در دنیای فناوری کنونی، استفاده می کنند.