پادشاهان میانی ساسانی

پروکوپیوس وقایع نگار رومی، مشاورِ قضایی بلیزاریوس افسر و فرماندة مقطعی ارتش روم در زمان امپراتوری ژوستینین بود. وی تاریخ فرهنگی و اجتماعی زمان پادشاهانی همچون پیروز اول، قباد اول و همچنین خسرو اول را آن گونه که بوده، به رشتة تحریر درآورده است. از خلال نوشته های پروکوپیوس اوضاع مذهبی و همچنین اعتقادی پادشاهان مذکور نیز قابل برداشت است. برخی از منابع درجه یک به زبان پهلوی و همچنین نوشته های سده های اولیة اسلامی در زمینة تاریخ ساسانی، بخش زیادی از گفته های پروکوپیوس را تأیید می کند. هدف از انجام این پژوهش بررسی وضعیت مذهبی و نحوة نگرش پادشاهان ساسانی به مذهب زرتشت در واپسین دورة شاهنشاهی ساسانی است. براین اساس، مهم ترین پرسش پژوهش حاضر تأثیر نگاه پادشاهان ساسانی به مذهب زرتشت و تأثیر این نگرش بر سیاست های داخلی و خارجی آنها به شمار می رود. نگارنده در پژوهش پیش رو کوشیده است تا به کمک «تحلیل محتوا» به بررسی موضوع پژوهش بپردازد. نتیجه آنکه براساس نوشته های پروکوپیوس، راست دینی پادشاهان مذهبی بیشتر تابع شرایط و اوضاع سیاسی داخلی و خارجی وقت بوده که مهم ترین مؤلّفه در این زمینه، جنگ های میان ساسانیان و روم شرقی بوده است. گاهی عدول از قوانین مذهبی زرتشتی توسط پادشاهان ساسانی، به علل ذکر شده در بالا و همچنین ویژگی های شخصیتی و روانی پادشاه بوده است. بنابراین، پادشاه هرجا لازم بود، قوانین مذهبی را به نفع خود تعدیل می نمود.