اخلاق و تربیت اسلامی

هدف این مقاله بررسی دیدگاه های اخلاقی خواجه نصیرالدین طوسی و دلالتهای آن برای تربیت اخلاقی است. روش تحقیق به کار گرفته شده در این مقاله، کیفی از نوع تحلیلی ـ توصیفی، مبتنی بر مطالعه کتابخانه ای است. برای این منظور در وهله نخست به آثار و تالیفات خواجه طوسی به ویژه کتاب اخلاق ناصری و سپس به کتابها و مقالاتی مراجعه شد که در مورد تربیت اخلاقی بود. نظام اخلاقی خواجه طوسی بر شناخت نفس و اعتدال قوا مبتنی است. بر این اساس، مهمترین نتایج و دستاوردهای این تحقیق عبارت است از: شناسایی اهداف تربیت اخلاقی شامل اهدف غایی ـ واسطی و اهداف آموزشی، شناسایی اصول تربیت اخلاقی شامل شرافت و ارزشمندی انسان، اقتدا به طبیعت طفل و... برای تحقق این اصول، روشهایی مانند پرهیز از همنشینی با بدان و دوری از شنیدن حکایات آنان و... شناسایی شده است.

از مهم ترین روش های تربیت اسلامی که در قرآن، سنت، و سیرة امامان معصوم علیهم السلام، ازجمله امیر المؤمنین علی (ع)، به آن توجه و تأکید شده «عبرت آموزی» است. خداوند در قرآن کریم در آیات گوناگون یکی از مهم ترین منابع و عوامل هدایت انسان را عبرت از گذشته و گذشتگان معرفی می کند و با الفاظ و عبارات گوناگون مردم را به دقت و تأمل در زندگی و سرگذشت خوبان و بدان فرا می خواند و به انسان ها سفارش می کند که به سیر و تفکر در آیات آفاقی و انفسی بپردازند و عاقبت محسنین و مفسدین را بنگرند. بنابراین با توجه به اهمیت این موضوع، این مقاله بر آن است که به بیان نقش عبرت آموزی در حوزة اخلاق و تربیت اسلامی با استفاده از منابع معتبر، به ویژه از نگاه امام علی (ع) با توجه به سخنان گهربار و نصایح ارزش مندشان در کتب گوناگون، خصوصاً نهج البلاغه، بپردازد.