فتانه سادات بطحایی

تقریبا تمام تحقیقات انسانی ابتدا روی حیوان آزمایش می شود تا جواز استفاده بر روی انسان را داشته باشد. اما جهت حفظ حقوق حیوانات بایستی پژوهشگران و افرادی که حیوانات آزمایشگاهی را نگهداری می کنند با اصول اخلاقی پژوهش بر این حیوانات آشنا باشند. طی مطالعه ای مقطعی (توصیفی) 11 مرکز تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی تهران از نظر وضعیت ساختمان نگهداری حیوانات و دانش، بینش و اظهار عملکرد پژوهشگران و نیروهای نگهدارنده حیوانات ارزیابی شده و یافته ها از طریق نرم افزار SPSS آنالیز گردید.در این مطالعه، 29 پژوهشگر و 10 نیروی نگهدارنده حیوانات مصاحبه شدند. اکثر پژوهشگران حداکثر نمره دانش، بینش و عملکرد را در حیطه های انتخاب صحیح گونه حیوان، تعداد حیوان مناسب برای آزمایش، شناخت علایم استرس و درد کسب نمودند و ولی در حیطه های شناخت شرایط محیطی مناسب حیوان، وضعیت آبستنی و شیردهی حیوان و روش های اتانازی و دفع اجساد حیوانات تعداد کمی از پژوهشگران، موفق به کسب نمره حداکثر شدند. نیروهای نگهدارنده حیوانات در همه مراکز مورد بررسی از نیروهای خدماتی بودند. تنها %40 از نیروهای نگهدارنده حیوانات با اهمیت پژوهش و نقش خود در حفظ سلامت حیوان و صحت نتایج مطالعه آن آگاهی داشتند. %60 آنان باعلایم بیماری حیوانات، مشخصات بارداری، میزان نور و تاریکی محل نگهداری حیوان دانش کافی داشتند اما بینش و عملکرد آنها در حد مناسبی نبود. %60 با روش های کشتن حیوانات و روش های پیشگیری از بیماری های مشترک انسان و دام و %50 آنها با روش های دفع اجساد حیوانات آشنایی نداشتند. اما در %80 موارد روشی برای کشتن و دفع اجساد را به کار می برند. وضعیت ساختمان محل های نگهداری حیوانات آزمایشگاهی از نظر درب ها، پنجره ها و دیوارها، کنترل صدا و شرایط ایمنی نامطلوب بود، و از روش های صحیح دفع اجساد حیوانات استفاده نمی شد.لزوم توجه بیشتر به وضعیت ساختمان نگهداری حیوانات آزمایشگاهی و استاندارد سازی آنها مخصوصا از نظر حفظ شرایط محیطی مناسب حیوان و تهیه امکانات دفع اجساد حیوانات بعد از انجام آزمایش مشخص می شود. علاوه بر این باید در زمینه شناخت فیزیولوژی و زندگی طبیعی حیوانات و مخصوصا روش های استاندارد کشتن و دفع اجساد حیوانات، آموزش های لازم به پژوهشگران و نیروهای نگهدارنده حیوانات داده شود.