امیرحسن جنگی

منابع آب زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه خشک نقش حیاتی در پایداری پوشش گیاهی و نظام های معیشتی ایفا می کنند و افت آن ها پیامدهای اکولوژیکی و اجتماعی گسترده ای به همراه دارد. این پژوهش با هدف بررسی روند تغییرات پوشش گیاهی و ارتباط آن با افت سطح آب های زیرزمینی در شهرستان رشتخوار طی دوره ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳ انجام گرفت. بدین منظور از داده های ماهواره ای لندست، شاخص نرمال تفاضلی پوشش گیاهی (NDVI) و مدل آنتروپی شانون برای تحلیل ناهمگونی فضایی استفاده شد. نتایج نشان داد سطح آب زیرزمینی طی سه دهه گذشته بیش از ۵۰ متر افت داشته است. همزمان، مقدار آنتروپی شانون از ۰.۸۰۱ در سال ۱۹۹۰ به ۰.۹۲۴ در سال ۲۰۲۳ افزایش یافت که بیانگر تشدید پراکندگی فضایی و قطعه قطعه شدن پوشش گیاهی است. یافته ها آشکار ساخت که افزایش ناهمگونی پوشش گیاهی نه به معنای بهبود شرایط اکولوژیکی، بلکه ناشی از تغییرات کاربری زمین، جایگزینی محصولات کم آب بر و فشارهای انسانی بر منابع طبیعی است. پیش بینی ها نیز نشان می دهد که در صورت تداوم شرایط کنونی، پیامدهایی نظیر فرونشست زمین، شور شدن آبخوان و کاهش شدید توان کشاورزی در افق ۲۰۵۰ محتمل خواهد بود. نتایج این پژوهش بر ضرورت مدیریت یکپارچه منابع آب و اصلاح الگوی کشت به عنوان پیش شرط های کلیدی برای پایداری اکوسیستم های خشک تأکید دارد.