حمید نیک فر

نظریه وحدت وجود از اندیشه های اساسی عرفان اسلامی بوده است که خوانش مختلف آن، مورد قبول بیشتر عرفان و از نظریات مهم در تصوف است؛ یکی از خوانش های این نظریه، وحدت شخصیه وجود است که مطابق آن، تنها وجود حقیقی در عالم که تمام هستی را پر کرده، خداست و دیگران، همه جلوه ها و سایه هایی از حضرت حق به شمار می روند؛ درنتیجه کثرتی که در عالم وجود دارد، کثرت مظاهر است نه کثرت در حقایق. مدافعان این نظریه برای اینکه پشتوانه ای محکم برای بیان دیدگاه خود بیابند، به برخی از آیات و روایات تمسک جسته و گاه آن روایات را بهترین دلیل یا شاهد بر ادعای خود محسوب کرده اند. این مقاله به شیوه ای اسنادی و با روش تحلیل محتوا به بررسی روایاتی پرداخته که در تأیید این نظریه مطرح شده است و نشان می دهد که غالب روایات یا دلالت روشن بر این نظریه ندارند و یا اینکه گرفتار ضعف سند بوده و در کتب معتبر روایی نقل نشده است. درنهایت، این نتیجه به دست آمد که نظریه وحدت وجود با توجه به منظومه روایات شیعه، مورد قبول نیست.