مریم حسینایی

نسخ خطی بخش مهمی از تاریخ کتاب و کتابداری پیش از صنعت چاپ را به خود اختصاص داده اند و حامل اطلاعات ارزشمندی از تاریخ علم هستند. این آثار همچون چراغ راهی برای محققان و اندیشمندان علوم مختلف در تولید آثار علمی جدید به شمار می آیند. جستار حاضر با هدف معرفی نسخه ی خطیِ «وسیله السائلین فی احکام الدین» نگاشته شده است. «وسیله السائلین» یکی از آثار مهم و شناخته شده در تاریخ فقاهت و علوم اسلامی است که توسط ابوطالب قائنی نگارش یافته است. ابوطالب قائنی از علمای قرن ۱۳ق از نخستین اندیشه ورزان شیعی است که در مسائل مختلف فقهی و اصولی صاحب نظر و متخصص بوده است. او در «وسیله السائلین»، در قالب سوال و جواب، به مسائل مختلف دینی و شرعی پرداخته است؛ بنابراین، این اثر، از نظر ویژگی های ساختاری و محتوایی، در حیطه ی اجوبه های فقها جای می گیرد که در آن موضوعات مختلفی مانند عبادات (نماز، روزه، زکات، حج)؛ معاملات (خرید و فروش، اجاره، وصیت)؛ و مسائل اجتماعی (ازدواج، طلاق، ارث) مطرح شده اند. این اثر به دلیل جامعیت و دقت در بیان مسائل فقهی و تطابق آن با اصول شیعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. براین اساس مقاله ی حاضر درصدد تبیین ویژگی های صوری و محتوایی و کارکردهای این نسخه به شیوه ی توصیفی تحلیلی است.. نتایج حاصل از این پژوهش نشانگر اهمیت «وسیله السائلین» و سهم آن در حفظ و اشاعه ی میراث مکتوب شیعه، آشنایی با تاریخ محلی و ویژگی های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جامعه ی قاینات در روزگار تدوین این کتاب است.