طبیه محمودی محمد آبادی

نبکا ها عموماً در مناطقی که میزان ماسه آن متوسط و رطوبت کافی برای حیات گیاه موجود باشد، ظاهر می شوند. به طور کلی نبکا واکنش خودتنظیمی اکوسیستم در مقابل تنش فرسایش بادی است، به عبارت دیگر، سیستم محیطی با ایجاد این چشم انداز، سعی در تعدیل فشار فرسایش بادی می کند. تنوع گسترد ه ای از چشم انداز نبکا در کمربند سبز کویر سیرجان مشاهده می شود. هدف از این پژوهش گروه بندی مقایسه ای نبکا های شما ل شرق کویر سیرجان و معرفی مناسب ترین نوع آن ها جهت تثبیت ماسه های روان، با استفاده از آنالیز مولفه های مورفومتری نبکا از طریق الگورینم TOPSIS است. این الگوریتم یکی از روش های تصمیمم گیری چندمعیاره است که ضمن ترکیب معیار های کمی و کیفی متعدد و وزن دهی متناسب با اهمیت هر معیار، می تواند در انتخاب به ترین گزینه به تصمیم گیران کمک کند. در این راستا ابتدا مهم ترین پارامتر های مورفومتری 392 نبکا از گونه های گز، اشنان، خارشتر و گل گزی به روش نمونه برداری طولی مورد اندازه گیری میدانی قرار گرفت؛ سپس با ارزیابی مقایس های آن ها از طریق الگوریتم TOPSIS، مبادرت به اولویت بندی نبکا های مطالعاتی گردید. نتایج نشان می دهد که نبکای گز با وزن 818/0 بیش ترین تأثیر را در تثبیت ماسه های روان دارد. نبکای اشنان نیز با وزن 151/0 نسبت به نبکای گز از اهمیت کمتر و نسبت به نبکا های خارشتر و گل گزی از ارجحیت بیش تری برخوردار است. در مقابل، نبکای گل گزی و خارشتر به ترتیب با اوزان 028/0 و 002/0 کم ترین بهره وری را دارند. بنابراین برای اجرای طرح های تثبیت ماسه در منطقه مطالعاتی، در درجه اول توسعه سیستم نبکای گز و در مرحله دوم توسعه سیستم نبکای اشنان بیش ترین اهمیت را داشته و در صورت اجرا بالا ترین بهره وری را خواهند داشت. نتایج این پژوهش در مدیریت سیستمی مناطق بیابانی و طرح های تثبیت ماسه های متحرک ارزنده خواهد بود.